روایت آهنگساز "زیرخاکی" از نمایش دهه ۵۰ با موسیقی ایرانی/ چرا سریال خواننده تیتراژ ندارد؟
آرش بادپا از اولین تجربه‌اش با جلیل سامان می‌گوید و "زیرخاکی" که حال و هوای دهه ۵۰ را زنده کند. ترجیح دادم به جای اینکه صرفاً خواننده و شعری که احیاناً نامرتبط است را بشنویم خود موسیقی به خوبی و درستی پیش برود.
سریال "زیر خاکی" به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان و تهیه‌کنندگی رضا نصیری‌نیا مجموعه تلویزیونی ماه مبارک رمضان شبکه اول سیما است. آرش بادپا آهنگساز این سریال تلویزیونی در گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری تسنیم با اشاره به این که "زیرخاکی" اولین تجربه همکاری او با جلیل سامان است، گفت: آقای سامان و همکاران ایشان با شنیدن کارهای قبلی من در تلویزیون به من پیشنهاد همکاری دادند. می‌دانستم که آهنگسازی سریال‌های قبلی این کارگردان یعنی "ارمغان تاریکی"، "پروانه" و "نفس" به عهده فرید سعادتمند بود. سریال‌هایی که بسیار پربیننده بودند و موسیقی آنها نیز استاندارد بالایی داشت.
وی با اشاره به استفاده آثار دیگر از موسیقی کلاسیک برای نشان دادن حال و هوای دهه‌های تاریخی، اظهار کرد: فضای سریال "زیر خاکی" با کارهای قبلی آقای سامان بسیار متفاوت است. با اینکه داستان سریال مثل موارد قبلی در دهه 50 می‌گذرد، اما از سوی دیگر برخلاف آن سریال‌ها با سریالی طنز و فضای مفرح طرفیم. من و کارگردان برای اینکه به ذهنیت مشترکی برسیم و به بهترین شکل فضای سریال را به مخاطب ارائه دهیم، صحبت‌های زیادی با هم داشتیم. ابتدا به آثاری که در همین حال و هوای طنز در دهه 50 ساخته شده رجوع کردیم. اما اغلب آثار آن دوران از موسیقی کلاسیک انتخابی استفاده کرده‌اند و از موسیقی تولیدی آن هم با زمینه ایرانی که بخواهد فضای مفرحی ایجاد کند، خبری نبود. بنابراین از این حیث منبع مناسبی در اختیار ما نبود.
بادپا با تأکید بر این نکته که در "زیرخاکی" موسیقی را خواهیم شنید که حال‌وهوای دهه پنجاه را زنده می‌کند، افزود: موسیقی این سریال در چنین فضایی است و از سوی دیگر هم مفرح و بانشاط است و هم رنگ و لعاب ایرانی دارد. این 3 ویژگی مهمی است که سعی کردم در آهنگسازی این سریال چه در موسیقی متن و چه در موسیقی تیتراژ رعایت کنم. طبیعی است که رعایت همزمان این سه اصل سخت باشد، چون استفاده از سازهای ایرانی برای ایجاد یک فضای طنز ظرافت‌های خاص خودش را دارد.
وی خاطرنشان کرد: ما دنبال هجو یا طنز لحظه‌ای نیستیم که بخواهد به صورت مقطعی باشد بلکه موسیقی باید بر کلیت فضای سریال حاکم باشد. با توجه به تجربیات بزرگان این عرصه و کارهایی که خودم پیش از این داشتم تشخیص دادم که ترکیب سازهای ایرانی با سازهای کلاسیک بهتر می‌تواند این فضا را القا بکند.
آهنگساز سریال "زیرخاکی" درباره استفاده از خواننده برای تیتراژ پایانی سریال، گفت: راستش من خودم خیلی روی این موضوع اصرار نداشتم؛ واقعیتش این است که در این سال‌ها آنقدر سریال‌ها را با همراه با موسیقی پایانی شنیده‌ایم که گفتم شاید بد نباشد کمی متفاوت باشیم. بسیاری از سریال‌ها صرفاً برای این که خواننده تیتراژ داشته باشند به این سمت می‌روند و گاهی شاهدیم که شعر و آهنگ با حال و هوای سریال همخوانی ندارد.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا ترجیح دادید خواننده تیتراژ نداشته باشید، تأکید کرد: در جلساتی که با کارگردان و تهیه‌کننده هم داشتم، این اختیار را به من دادند که در این زمینه تصمیم بگیرم و من هم ترجیح دادم به جای اینکه در فرصت محدودی که داریم صرفاً اثر متوسطی را برای تیتراژ پایانی داشته باشیم، خود موسیقی به‌خوبی و درستی پیش برود تا اینکه صرفاً یک خواننده و شعری که احیاناً نامرتبط است را بشنویم.
بادپا با اشاره به این که حجم موسیقی سریال "زیرخاکی" نه خیلی‌زیاد و نه خیلی‌کم است اظهار کرد: آنچه برای من اهمیت داشت، ارتباط آن با محتوا و تأثیرگذاری کار است. به همین خاطر در کلیت اثر، خیلی از حجم بالای موسیقی بهره نبرده‌ایم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: از تهیه‌کننده و کارگردان به خاطر اعتمادی که داشتند تشکر می‌کنم. آقای سامان برای موسیقی بسیار حساس بودند و از سوی دیگر در این زمینه تسلط هم داشتند این موضوع کار کردن با ایشان را هم سخت و هم جذاب می‌کند.
وی با اشاره به استفاده آثار دیگر از موسیقی کلاسیک برای نشان دادن حال و هوای دهه‌های تاریخی، اظهار کرد: فضای سریال "زیر خاکی" با کارهای قبلی آقای سامان بسیار متفاوت است. با اینکه داستان سریال مثل موارد قبلی در دهه 50 می‌گذرد، اما از سوی دیگر برخلاف آن سریال‌ها با سریالی طنز و فضای مفرح طرفیم. من و کارگردان برای اینکه به ذهنیت مشترکی برسیم و به بهترین شکل فضای سریال را به مخاطب ارائه دهیم، صحبت‌های زیادی با هم داشتیم. ابتدا به آثاری که در همین حال و هوای طنز در دهه 50 ساخته شده رجوع کردیم. اما اغلب آثار آن دوران از موسیقی کلاسیک انتخابی استفاده کرده‌اند و از موسیقی تولیدی آن هم با زمینه ایرانی که بخواهد فضای مفرحی ایجاد کند، خبری نبود. بنابراین از این حیث منبع مناسبی در اختیار ما نبود.
بادپا با تأکید بر این نکته که در "زیرخاکی" موسیقی را خواهیم شنید که حال‌وهوای دهه پنجاه را زنده می‌کند، افزود: موسیقی این سریال در چنین فضایی است و از سوی دیگر هم مفرح و بانشاط است و هم رنگ و لعاب ایرانی دارد. این 3 ویژگی مهمی است که سعی کردم در آهنگسازی این سریال چه در موسیقی متن و چه در موسیقی تیتراژ رعایت کنم. طبیعی است که رعایت همزمان این سه اصل سخت باشد، چون استفاده از سازهای ایرانی برای ایجاد یک فضای طنز ظرافت‌های خاص خودش را دارد.
وی خاطرنشان کرد: ما دنبال هجو یا طنز لحظه‌ای نیستیم که بخواهد به صورت مقطعی باشد بلکه موسیقی باید بر کلیت فضای سریال حاکم باشد. با توجه به تجربیات بزرگان این عرصه و کارهایی که خودم پیش از این داشتم تشخیص دادم که ترکیب سازهای ایرانی با سازهای کلاسیک بهتر می‌تواند این فضا را القا بکند.
آهنگساز سریال "زیرخاکی" درباره استفاده از خواننده برای تیتراژ پایانی سریال، گفت: راستش من خودم خیلی روی این موضوع اصرار نداشتم؛ واقعیتش این است که در این سال‌ها آنقدر سریال‌ها را با همراه با موسیقی پایانی شنیده‌ایم که گفتم شاید بد نباشد کمی متفاوت باشیم. بسیاری از سریال‌ها صرفاً برای این که خواننده تیتراژ داشته باشند به این سمت می‌روند و گاهی شاهدیم که شعر و آهنگ با حال و هوای سریال همخوانی ندارد.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا ترجیح دادید خواننده تیتراژ نداشته باشید، تأکید کرد: در جلساتی که با کارگردان و تهیه‌کننده هم داشتم، این اختیار را به من دادند که در این زمینه تصمیم بگیرم و من هم ترجیح دادم به جای اینکه در فرصت محدودی که داریم صرفاً اثر متوسطی را برای تیتراژ پایانی داشته باشیم، خود موسیقی به‌خوبی و درستی پیش برود تا اینکه صرفاً یک خواننده و شعری که احیاناً نامرتبط است را بشنویم.
بادپا با اشاره به این که حجم موسیقی سریال "زیرخاکی" نه خیلی‌زیاد و نه خیلی‌کم است اظهار کرد: آنچه برای من اهمیت داشت، ارتباط آن با محتوا و تأثیرگذاری کار است. به همین خاطر در کلیت اثر، خیلی از حجم بالای موسیقی بهره نبرده‌ایم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: از تهیه‌کننده و کارگردان به خاطر اعتمادی که داشتند تشکر می‌کنم. آقای سامان برای موسیقی بسیار حساس بودند و از سوی دیگر در این زمینه تسلط هم داشتند این موضوع کار کردن با ایشان را هم سخت و هم جذاب می‌کند.