چرا بدن خودبخود کبود می‌شود؟
بعضی افراد خیلی راحت دچار کبودی می‌شوند و هرچه فکر می‌کنند، علت اصلی این اتفاق را به یاد نمی‌آورند. برخی دیگر هم پس از جراحات جزئی دچار کبودی‌های وسیع می‌شوند یا کبودی‌هایی را تجربه می‌کنند که ترمیم آنها هفته‌ها طول می‌کشد.
کبودی سریع لزوما به معنای مبتلا بودن به بیماری نیست، اما مشاهده تغییرات ناگهانی در تعداد کبودی‌ها می‌تواند مراجعه به پزشک را ضروری کند. به‌طور کلی، هر بیماری یا دارویی که خونریزی را افزایش دهد، می‌تواند شکل‌گیری کبودی‌ها را راحت‌تر و سریع‌تر کند.
کبودی چطور اتفاق می‌افتد؟
کبودی زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی ریز آسیب ببینند و درنتیجه خون زیر قسمتی از پوست گیر کند. افتادن، ضربه خوردن یا هر عامل دیگری که فشار ناگهانی و زیادی به قسمتی از پوست وارد کند، می‌تواند باعث شکل‌گیری کبودی شود. البته ضربه‌های خیلی محکم می‌توانند به استخوان‌ها نیز آسیب برسانند و در ادامه باعث خونریزی عمیق و شکل‌گیری کبودی‌هایی شوند که برای ترمیم و بازسازی به چند هفته زمان نیاز دارند.
علت‌های کبودی سریع
۱. افزایش سن و سابقه خانوادگی: بسیاری از افراد همراه با افزایش سن متوجه می‌شوند راحت‌تر و سریع‌تر از گذشته دچار کبودی می‌شوند. اگر شما هم یکی از این افراد هستید، لزوما نباید نگران این اتفاق شوید. کبودی‌ها معمولا به‌علت شکستن مویرگ‌ها و خونریزی زیر پوست اتفاق می‌افتند، درحالی که همراه با افزایش سن، مویرگ‌ها هم شکننده‌تر می‌شوند. نازک‌تر شدن پوست و بافت‌های چربی و درنتیجه ضعیف‌تر شدن توانایی آنها برای مقاومت در برابر ضربه‌ها را هم نباید نادیده گرفت.
بیشتر این کبودی‌ها بی‌خطر هستند و به درمان خاصی نیاز ندارند. بدن معمولا خون کبودی را در عرض چند هفته بازجذب می‌کند. البته قرار دادن کمپرس یخ روی کبودی تازه شکل‌گرفته می‌تواند مانع گسترش آن شود. پس از گذشت ۴۸ ساعت از شکل‌گیری کبودی، استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به سریع‌تر کردن روند ترمیم کمک کند.
کبودی سریع ممکن است در بعضی خانواده‌ها نیز شایع باشد. پس افرادی که بستگانشان سریع دچار کبودی می‌شوند، ممکن است خودشان هم این مشکل را تجربه کنند. تشخیص دادن کبودی سریع و راحت از کبودی معمولی برای افراد عادی سخت است. با این‌حال، بعضی از مهم‌ترین نشانه‌های کبودی سریع عبارتند از:
۳. اختلالات خونریزی: بسیاری از مشکلات ژنتیکی می‌توانند کاری کنند که خون به‌آرامی لخته شود یا به‌هیچ‌وجه لخته نشود، مثلا در بیماری فون ویلبراند (شایع‌ترین اختلال خونریزی)، نوعی پروتئین مهم برای لخته شدن خون در بدن فرد بیمار دچار نقص است یا اینکه اساسا وجود ندارد. هموفیلی هم از اختلالات خونریزی است که باعث از بین رفتن یا نقص در دو پروتئین مهم برای شکل‌گیری لخته خون می‌شود.
وقتی اختلالات خونریزی باعث کبودی سریع می‌شوند، ممکن است بیمار با مشکل خونریزی بیش از حد مواجه شود یا حتی جانش به خطر بیفتد. علائم این اختلالات به‌طور ناگهانی نمایان نمی‌شوند، بلکه از زمان تولد همراه فرد هستند.
۴. کمبود‌های ویتامینی: بعضی از ویتامین‌ها در روند بهبود و التیام و همچنین شکل‌گیری لخته خون به بدن کمک می‌کنند. این درحالی است که کمبود‌های ویتامینی خاص مانند کمبود ویتامین C می‌تواند باعث ابتلا به بیماری خاصی به‌نام «اسکوربیت» شود. اسکوربیت باعث خونریزی لثه‌ها، شکل‌گیری زخم‌های التیام‌ناپذیر و کبودی‌های سریع می‌شود.
ویتامین K هم در شکل‌گیری لخته خون و متوقف‌سازی خونریزی به بدن کمک می‌کند. نوزادان اغلب سطح بسیار پایینی از ویتامین K در بدنشان دارند که برای توقف خونریزی کافی نیست. بدون تزریق ویتامین K به نوزادان در زمان تولد، ممکن است آنها دچار کبودی سریع شوند یا شدیدا خونریزی کنند. از طرف دیگر، بزرگسالانی که دچار کمبود ویتامین K هستند نیز ممکن است افزایش ناگهانی خونریزی را تجربه کنند.
کمبود‌های ویتامینی معمولا به راحتی قابل‌درمان هستند. با این‌حال، بسیار مهم است که پزشکان این کمبود‌ها را با کمک آزمایش خون تشخیص دهند تا بتوانند در ادامه مکمل‌های ویتامینی مناسب را برای فرد مورد نظر تجویز کنند. اگر مکمل‌های ویتامینی این مشکل را درمان نکنند، ممکن است فرد به مشکلات دیگری مانند اختلال متابولیک یا اختلالات عملکردی دستگاه گوارش مبتلا شود. این اختلالات باعث می‌شوند جذب مواد مغذی برای بدن سخت و دشوار شود.
۵. واسکولیت: واسکولیت به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که باعث التهاب رگ‌های خونی می‌شوند. در واسکولیت علاوه بر افزایش خونریزی و کبودی، ممکن است بیمار با علائمی مانند تنگی نفس، احساس بی‌حسی اندام‌ها، برآمدگی‌های پوستی یا شکل‌گیری لکه‌های بنفش روی پوست مواجه شود. نوع درمان واسکولیت به شدت آن و همچنین محل شکل‌گیری آن در بدن بستگی دارد. بعضی داروها، از جمله استروئیدها، می‌توانند به مقابله با واسکولیت کمک کنند.
۶. پورپورای پیری: پورپورای پیری معمولا در افراد سالمند اتفاق می‌افتد و حدود ۱۰ درصد از افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کند. در این مشکل، ضایعات کبودی‌مانند روی پوست به‌وجود می‌آیند و اغلب هم روی بازو‌ها یا دست‌ها نمایان می‌شوند. در بسیاری از موارد، ضایعات پورپورا به‌دنبال جراحات یا صدمات پوستی شکل می‌گیرند. با این‌حال، این ضایعات بیشتر از کبودی‌های عادی طول می‌کشند و معمولا هم بزرگ‌تر هستند. گاهی اوقات هم پوست پس از بهبود ضایعات پورپورا همچنان به رنگ قهوه‌ای باقی می‌ماند. محافظت از پوست در مقابل خورشید می‌تواند شدت علائم پورپورا را کاهش دهد. افراد دچار این مشکل باید نسبت به کبودی سریع با دقت رفتار کرده و از پوست خودشان در برابر جراحات یا صدمات احتمالی به‌خوبی محافظت کنند. درحال حاضر هیچ درمان قطعی‌ای برای پورپورا وجود ندارد، اما پزشکان می‌توانند در جهت کاهش شدت ضایعات و کمتر شدن دفعات شکل‌گیری آنها، توصیه‌های خوبی به افراد دچار این مشکل ارائه دهند.
۷. سرطان: افزایش ناگهانی خونریزی و شکل‌گیری کبودی به‌ندرت می‌تواند از نشانه‌های ابتلا به سرطان باشد. سرطان‌هایی که خون و مغز استخوان را درگیر می‌کنند مانند لوسمی می‌توانند با شکل‌گیری کبودی نیز همراه باشند. خونریزی لثه هم معمولا در این موارد اتفاق می‌افتد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کبودی سریع و راحت واقعا بزرگ و گسترده باشد و طوری به نظر برسد که انگار خونریزی زیر پوست دائم ادامه دارد، قطعا وضعیت اورژانسی پزشکی محسوب می‌شود. آسیب‌دیدگی اعضای بدن نیز وضعیت را اورژانسی می‌کند. پس اگر کسی دچار ضربات یا جراحات شدید در ناحیه کمر، قفسه سینه یا شکم شد و کبودی بسیار دردناک بود یا اگر کبودی به‌طور غیرعادی سیاه یا متورم شد، باید سریع خود را به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس پزشکی برساند، اما اگر مشکل فردی تا این حد شدید نبود، منتظر ماندن برای ترمیم و التیام خودبه‌خودی کبودی خطری ندارد و باید این روند سپری شود.
اگر کسی کبودی سریع را همراه با مشکلات زیر تجربه کرد، باید حتما به پزشک مراجعه کند:
کبودی چطور اتفاق می‌افتد؟
کبودی زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی ریز آسیب ببینند و درنتیجه خون زیر قسمتی از پوست گیر کند. افتادن، ضربه خوردن یا هر عامل دیگری که فشار ناگهانی و زیادی به قسمتی از پوست وارد کند، می‌تواند باعث شکل‌گیری کبودی شود. البته ضربه‌های خیلی محکم می‌توانند به استخوان‌ها نیز آسیب برسانند و در ادامه باعث خونریزی عمیق و شکل‌گیری کبودی‌هایی شوند که برای ترمیم و بازسازی به چند هفته زمان نیاز دارند.
علت‌های کبودی سریع
۱. افزایش سن و سابقه خانوادگی: بسیاری از افراد همراه با افزایش سن متوجه می‌شوند راحت‌تر و سریع‌تر از گذشته دچار کبودی می‌شوند. اگر شما هم یکی از این افراد هستید، لزوما نباید نگران این اتفاق شوید. کبودی‌ها معمولا به‌علت شکستن مویرگ‌ها و خونریزی زیر پوست اتفاق می‌افتند، درحالی که همراه با افزایش سن، مویرگ‌ها هم شکننده‌تر می‌شوند. نازک‌تر شدن پوست و بافت‌های چربی و درنتیجه ضعیف‌تر شدن توانایی آنها برای مقاومت در برابر ضربه‌ها را هم نباید نادیده گرفت.
بیشتر این کبودی‌ها بی‌خطر هستند و به درمان خاصی نیاز ندارند. بدن معمولا خون کبودی را در عرض چند هفته بازجذب می‌کند. البته قرار دادن کمپرس یخ روی کبودی تازه شکل‌گرفته می‌تواند مانع گسترش آن شود. پس از گذشت ۴۸ ساعت از شکل‌گیری کبودی، استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به سریع‌تر کردن روند ترمیم کمک کند.
کبودی سریع ممکن است در بعضی خانواده‌ها نیز شایع باشد. پس افرادی که بستگانشان سریع دچار کبودی می‌شوند، ممکن است خودشان هم این مشکل را تجربه کنند. تشخیص دادن کبودی سریع و راحت از کبودی معمولی برای افراد عادی سخت است. با این‌حال، بعضی از مهم‌ترین نشانه‌های کبودی سریع عبارتند از:
- کبودی‌های بزرگ و دردناک در واکنش به صدمات یا جراحات جزیی
- مشاهده کبودی‌های بسیار بدون به یاد آوردن علت آنها
- مشاهده کبودی‌های مکرری که ترمیم آنها چند هفته طول می‌کشد.
- خونریزی بیشتر از ۱۰ دقیقه پس از جراحت
- بعضی از دارو‌های گیاهی مانند جینکوبیلوبا، جینسنگ، گل مینا و همچنین سیر، زنجبیل، نخل اره‌ای و پوست بید (همگی در صورت مصرف زیاد)
- کورتیکواستروئیدهاو لوکوکورتیکواستروئید‌ها مانند پردنیزون
- بعضی از دارو‌های ضدافسردگی مانند سیتالوپرام و فلوکستین.
۳. اختلالات خونریزی: بسیاری از مشکلات ژنتیکی می‌توانند کاری کنند که خون به‌آرامی لخته شود یا به‌هیچ‌وجه لخته نشود، مثلا در بیماری فون ویلبراند (شایع‌ترین اختلال خونریزی)، نوعی پروتئین مهم برای لخته شدن خون در بدن فرد بیمار دچار نقص است یا اینکه اساسا وجود ندارد. هموفیلی هم از اختلالات خونریزی است که باعث از بین رفتن یا نقص در دو پروتئین مهم برای شکل‌گیری لخته خون می‌شود.
وقتی اختلالات خونریزی باعث کبودی سریع می‌شوند، ممکن است بیمار با مشکل خونریزی بیش از حد مواجه شود یا حتی جانش به خطر بیفتد. علائم این اختلالات به‌طور ناگهانی نمایان نمی‌شوند، بلکه از زمان تولد همراه فرد هستند.
۴. کمبود‌های ویتامینی: بعضی از ویتامین‌ها در روند بهبود و التیام و همچنین شکل‌گیری لخته خون به بدن کمک می‌کنند. این درحالی است که کمبود‌های ویتامینی خاص مانند کمبود ویتامین C می‌تواند باعث ابتلا به بیماری خاصی به‌نام «اسکوربیت» شود. اسکوربیت باعث خونریزی لثه‌ها، شکل‌گیری زخم‌های التیام‌ناپذیر و کبودی‌های سریع می‌شود.
ویتامین K هم در شکل‌گیری لخته خون و متوقف‌سازی خونریزی به بدن کمک می‌کند. نوزادان اغلب سطح بسیار پایینی از ویتامین K در بدنشان دارند که برای توقف خونریزی کافی نیست. بدون تزریق ویتامین K به نوزادان در زمان تولد، ممکن است آنها دچار کبودی سریع شوند یا شدیدا خونریزی کنند. از طرف دیگر، بزرگسالانی که دچار کمبود ویتامین K هستند نیز ممکن است افزایش ناگهانی خونریزی را تجربه کنند.
کمبود‌های ویتامینی معمولا به راحتی قابل‌درمان هستند. با این‌حال، بسیار مهم است که پزشکان این کمبود‌ها را با کمک آزمایش خون تشخیص دهند تا بتوانند در ادامه مکمل‌های ویتامینی مناسب را برای فرد مورد نظر تجویز کنند. اگر مکمل‌های ویتامینی این مشکل را درمان نکنند، ممکن است فرد به مشکلات دیگری مانند اختلال متابولیک یا اختلالات عملکردی دستگاه گوارش مبتلا شود. این اختلالات باعث می‌شوند جذب مواد مغذی برای بدن سخت و دشوار شود.
۵. واسکولیت: واسکولیت به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که باعث التهاب رگ‌های خونی می‌شوند. در واسکولیت علاوه بر افزایش خونریزی و کبودی، ممکن است بیمار با علائمی مانند تنگی نفس، احساس بی‌حسی اندام‌ها، برآمدگی‌های پوستی یا شکل‌گیری لکه‌های بنفش روی پوست مواجه شود. نوع درمان واسکولیت به شدت آن و همچنین محل شکل‌گیری آن در بدن بستگی دارد. بعضی داروها، از جمله استروئیدها، می‌توانند به مقابله با واسکولیت کمک کنند.
۶. پورپورای پیری: پورپورای پیری معمولا در افراد سالمند اتفاق می‌افتد و حدود ۱۰ درصد از افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کند. در این مشکل، ضایعات کبودی‌مانند روی پوست به‌وجود می‌آیند و اغلب هم روی بازو‌ها یا دست‌ها نمایان می‌شوند. در بسیاری از موارد، ضایعات پورپورا به‌دنبال جراحات یا صدمات پوستی شکل می‌گیرند. با این‌حال، این ضایعات بیشتر از کبودی‌های عادی طول می‌کشند و معمولا هم بزرگ‌تر هستند. گاهی اوقات هم پوست پس از بهبود ضایعات پورپورا همچنان به رنگ قهوه‌ای باقی می‌ماند. محافظت از پوست در مقابل خورشید می‌تواند شدت علائم پورپورا را کاهش دهد. افراد دچار این مشکل باید نسبت به کبودی سریع با دقت رفتار کرده و از پوست خودشان در برابر جراحات یا صدمات احتمالی به‌خوبی محافظت کنند. درحال حاضر هیچ درمان قطعی‌ای برای پورپورا وجود ندارد، اما پزشکان می‌توانند در جهت کاهش شدت ضایعات و کمتر شدن دفعات شکل‌گیری آنها، توصیه‌های خوبی به افراد دچار این مشکل ارائه دهند.
۷. سرطان: افزایش ناگهانی خونریزی و شکل‌گیری کبودی به‌ندرت می‌تواند از نشانه‌های ابتلا به سرطان باشد. سرطان‌هایی که خون و مغز استخوان را درگیر می‌کنند مانند لوسمی می‌توانند با شکل‌گیری کبودی نیز همراه باشند. خونریزی لثه هم معمولا در این موارد اتفاق می‌افتد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کبودی سریع و راحت واقعا بزرگ و گسترده باشد و طوری به نظر برسد که انگار خونریزی زیر پوست دائم ادامه دارد، قطعا وضعیت اورژانسی پزشکی محسوب می‌شود. آسیب‌دیدگی اعضای بدن نیز وضعیت را اورژانسی می‌کند. پس اگر کسی دچار ضربات یا جراحات شدید در ناحیه کمر، قفسه سینه یا شکم شد و کبودی بسیار دردناک بود یا اگر کبودی به‌طور غیرعادی سیاه یا متورم شد، باید سریع خود را به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس پزشکی برساند، اما اگر مشکل فردی تا این حد شدید نبود، منتظر ماندن برای ترمیم و التیام خودبه‌خودی کبودی خطری ندارد و باید این روند سپری شود.
اگر کسی کبودی سریع را همراه با مشکلات زیر تجربه کرد، باید حتما به پزشک مراجعه کند:
- شروع ناگهانی کبودی بسیار راحت‌تر و سریع‌تر از گذشته
- مشاهده علائمی مانند زردی پوست، تب، کمبود انرژی و تغییرات پوستی
- کسانی که دارو‌های خاصی مصرف می‌کنند و سریع دچار کبودی می‌شوند.
- کسانی که دچار کبودی‌های سریعی می‌شوند که خیلی دیر بهبود می‌یابد.