محکومیت یک مدیر دولتی بابت خشک‌کردن گاوخونی

شرق: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های محیط‌زیستی ایران اختلاف نظر میان مدیران وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست ایران است. دعوای قدیمی که رگه‌هایی از آن را می‌توانید در خشک‌شدن دریاچه ارومیه یا تالاب‌های دیگر ایران ببینید. سازمان محیط زیست به عنوان متولی محیط زیست ایران باید بتواند حقابه طبیعی پهنه‌ها و عرصه‌های طبیعی ایران را تأمین کند. همان چیزی که اکنون به یک مناقشه بین دو کشور بر سر حقابه هیرمند تبدیل شده است. اما اگر طالبان به عنوان یک کشور همسایه حقابه دشت‌های جنوب شرقی ایران را مسدود کرده است در ایران هم هرازگاهی صحبت‌هایی درباره عدم تأمین حقابه محیط‌زیستی طبیعت ایران به گوش می‌رسد. چراکه از یک سو سازمان حفاظت محیط زیست مسئول حفظ و نگهداری از این عرصه‌های طبیعی است و از سوی دیگر مدیریت منابع آبی ایران در اختیار وزارت نیرو است. 

برای همین هرساله شاهد موضع‌گیری مدیران محلی در این زمینه هستیم که یکی از پرتکرارترین‌هایش را در زمان اجرای پروژه احیای دریاچه ارومیه شاهد بودیم که حقابه محیط‌زیستی تالاب یا به موقع اختصاص نمی‌یافت یا چالش‌هایی بر سر آن وجود داشت. حالا یک مدیر محیط‌زیستی در استان اصفهان گفته که اقدامات مدیرعامل آب منطقه‌ای اصفهان سرانجام منجر به صدور حکم قضائی برای او شده است. گاوخونی یکی دیگر از تالاب‌های در معرض خطر ایرانی است که دیگر می‌توان آن را در لبه مرگ دانست. وضعیت گاوخونی از تالاب‌های دیگر ایران بدتر است و شاید باید با آن خداحافظی کرد. با این حال تلاش‌هایی برای احیای آن و بازگرداندن زندگی به این تالاب در کویر مرکزی ایران وجود دارد.

«آرزو اشرفی‌زاده»، مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط ‌زیست درباره آخرین وضعیت پیگیری تأمین حقابه تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود، توضیح داد: با توجه به اینکه عدم تخصیص حقابه تالاب گاوخونی در طول سال‌های اخیر، باعث ایجاد وضعیت نامناسبی برای این تالاب شده است، سازمان محیط ‌زیست هم در سطح ملی و هم در سطح استانی، پیگیری‌های خود را برای تأمین حقابه این تالاب افزایش داده که خوشبختانه نتایج قابل قبولی هم در این زمینه به دست آمده است. وی افزود: مشکلات مربوط به حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی ناشی از سال‌ها بارگذاری بیش از حد مصارف آبی در بخش‌های صنعت و کشاورزی در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری است. این بارگذاری‌ها باعث شده است که علاوه بر کم‌شدن شدید حجم آب تالاب گاوخونی و از بین رفتن جریان پایدار در رودخانه زاینده‌رود، شاهد بروز مشکلات محیط‌زیستی دیگری نظیر فرونشست زمین در استان اصفهان باشیم. همچنین اگر روند خشک‌شدن گاوخونی ادامه پیدا کند، این تالاب به یک کانون جدید گردوغبار در مرکز کشور تبدیل خواهد شد. اشرفی‌زاده که با ایلنا گفت‌وگو می‌کرد ضمن تأکید بر لزوم رعایت موارد درج‌شده در جدول منابع و مصارف آب حوضه آبریز زاینده‌رود با هدف برقراری جریان پایدار در رودخانه و تخصیص کافی حقابه گاوخونی، اظهار کرد: رایزنی‌هایی جدی با مسئولان وزارت نیرو انجام شده است که در تمام حوضه‌های آبریز کشور، حقابه تالاب‌ها را مطابق جدول تخصیص منابع و مصارف حوضه آبریز مربوطه تخصیص دهند، اما در استان اصفهان تخصیص حقابه اندک به تالاب گاوخونی در طول سال‌های متوالی، کار را به جایی رساند که اداره‌ کل حفاظت محیط‌ زیست استان در سال گذشته از مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان بابت عدم تخصیص حقابه گاوخونی به میزانی که براساس قانون تالاب‌ها توسط سازمان محیط‌ زیست تعیین شده است، شکایت کرد که این مسئله منجر به صدور حکم قضائی شد‌.

 مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌ زیست خاطرنشان کرد: براساس حکم صادرشده توسط مراجع قضائی استان اصفهان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان به عدم تخصیص کافی حقابه تالاب گاوخونی محکوم شده است که این اتفاق نشان‌دهنده پیگیری جدی موضوع در سطوح ملی و استانی توسط مسئولان سازمان محیط‌ زیست است. البته در بسیاری از استان‌های کشور شاهد عدم تخصیص کافی حقابه تالاب‌ها هستیم، اما درباره تالاب گاوخونی وضعیت به حدی وخیم است که اصفهان به تنها استانی تبدیل شده که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آن بابت عدم تأمین حقابه یک تالاب محکوم شده است.

 اشرفی‌زاده با بیان اینکه پس از محکومیت مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان توسط مراجع قضائی استان، این شرکت ناچار شد که بخشی از حقابه تالاب گاوخونی را تخصیص دهد، عنوان کرد: در ماه‌های پایانی سال گذشته مقداری از حقابه گاوخونی توسط شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان از سد رودشتین که نزدیک‌ترین سد به این تالاب است، رهاسازی شد که البته بازهم نسبت به حقابه محیط‌زیستی تعیین‌شده برای این تالاب کمتر بود، اما همین میزان از رهاسازی نیز باعث شده است که هم‌اکنون حدود پنج درصد تالاب گاوخونی آبگیری شده باشد. مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌ زیست ادامه داد: با وجود اینکه حجم آب موجود در تالاب گاوخونی اندک است، اما همین حجم کم نیز باعث شده که امسال برخلاف سال‌های گذشته، تعداد زیادی پرنده در حاشیه تالاب حضور پیدا کنند. 

همچنین خوشبختانه بارندگی‌های مناسب اخیر باعث شده است که وسعت بیشتری از سطح گاوخونی مرطوب شود که این اتفاق کمک مهمی به جلوگیری از خیزش گرد و خاک در منطقه خواهد کرد. وی در پایان تصریح کرد: پیگیری‌ها برای تخصیص هرچه بیشتر حقابه محیط‌زیستی تالاب گاوخونی همچنان ادامه دارد، اما با توجه به بارگذاری بیش از حد مصارف آبی در طول سال‌های گذشته در حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود، تأمین کافی حقابه تالاب بسیار دشوار است، اگرچه طبق قانون، شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان موظف است که حتما متناسب با شرایط بارندگی حوضه آبریز، در طول هر سال آبی حقابه گاوخونی را به اندازه کافی تأمین کند. تالاب بین‌المللی گاوخونی، در جنوب شرقی استان اصفهان است که در شرق شهرستان ورزنه استان اصفهان جای گرفته‌ است و رودخانه زاینده‌رود به آنجا می‌ریزد. تالاب گاوخونی یکی از تالاب‌های مشهور در جلگه مرتفع مرکزی ایران به‌شمار می‌آید. تالاب بین‌المللی گاوخونی با وسعت 47 هزار هکتار که در نزدیکی کانون بحران گردوغبار شرق اصفهان به وسعت دوهزارو 250 هزار هکتار قرار دارد، درصورت عدم احیا می‌تواند خود به کانون بحران دیگری تبدیل شود. با تخصیص بی‌رویه آب به صنایع و باغ‌ها، آب ورودی این تالاب مدت‌هاست وضعیت بحرانی را تجربه می‌کند و عملا این تالاب نزدیک به نابودی است. این در حالی است که کشور ایران عضو کنوانسیون بین‌المللی رامسر است و طبق آن حق ندارد قوانینی تصویب کند که بر اثر آن قوانین، تالاب‌ها خشک شوند.