دام تل‌آویو برای واشنگتن

عبدالرحمن فتح‌الهی: هرچه از زمان پاسخ ایران به اسرائیل می‌گذرد، به موازات گسترده‌شدن مواضع مقامات تل‌آویو، رسانه‌های غربی هم گمانه‌زنی‌های متعددی را درباره نحوه حمله احتمالی اسرائیل مطرح کرده‌اند. این گمانه‌زنی‌ها طیفی از سناریوهای مختلف از حمله مستقیم به خاک ایران تا جنگ سایبری را شامل می‌شود. در همین راستا واشنگتن‌پست می‌گوید همه در اسرائیل موافق پاسخ‌دادن به ایران هستند؛ اما گزینه‌ها شامل حمله احتمالی به تأسیسات در تهران یا حمله سایبری است. فایننشال‌تایمز روایت دیگری را به نقل از تحلیلگران مطرح می‌کند که بر «انتخاب مجدد گزینه حملات هوایی علیه پرسنل ایرانی و نیابتی‌ها تأکید و بر آن به‌عنوان نوعی انتقام‌‌گیری کم‌خطر تأکید دارد». در ادامه این مطلب آمده است که به باور یک تحلیلگر سابق حوزه ایران در موساد، این نوع از پاسخ به معنای تلافی است و ادامه کاری است که پیش از حمله به ایران انجام می‌دادیم؛ بنابراین پیام می‌تواند این باشد که ما به عملیات در سوریه ادامه خواهیم داد. البته به گفته تحلیلگران نظامی، اهداف بالقوه منطقه‌ای دیگر می‌تواند شامل یک کشتی ایرانی باشد که هنوز در دریای سرخ قرار دارد.

کانال ۱۲ اسرائیل متصور است که هدف نتانیاهو صدمه‌زدن به ایران بدون ایجاد جنگی همه‌جانبه است. البته سی‌ان‌بی‌سی موضوع را از منظر دیگری می‌بیند. به گفته این رسانه، درحالی‌که اسرائیل وعده تلافی علیه ایران داده؛ اما از آنها خواسته شده تا خویشتن‌داری نشان دهند؛ پس اسرائیل هنوز درباره واکنش خود به پاسخ موشکی و پهپادی گسترده‌ای که روز شنبه از طرف ایران انجام شد، به توافق نرسیده است. جلسه دوشنبه کابینه جنگی پنج‌نفره اسرائیل به ریاست بنیامین نتانیاهو، بدون اظهار‌نظر درباره اینکه آیا دولت به تعهد خود مبنی بر تلافی عمل می‌کند یا به درخواست‌ها از سوی رهبران بین‌المللی برای پاسخ سنجیده رضایت می‌دهد، به پایان رسید. نشست عصر سه‌شنبه این کابینه (جنگ اسرائیل) درباره نحوه واکنش به پاسخ ایران هم به پایان رسید. یک مقام آگاه در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان این خبر را داد؛ ولی به جزئیات این نشست اشاره‌ای نکرد. با توجه به خروجی این دو نشست به نظر می‌آید که ادعای سی‌ان‌بی‌سی دال بر اینکه کابینه جنگی اسرائیل بین گزینه خویشتن‌داری و انتقام علیه ایران قفل شده است، می‌تواند صحت داشته باشد.

این در حالی است که یورونیوز هم خبر داد بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از پاسخ به درخواست ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا، برای تماس تلفنی که قرار بود روز سه‌شنبه انجام شود، خودداری کرد. بسیاری این اقدام بی بی را در پاسخ‌ندادن تلفنی به همتایان غربی‌اش تلاش برای فرار از پاسخ‌گویی به آنها در راستای حمله‌نکردن متقابل به ایران تفسیر کرده‌اند. همچنان که سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل از قول یک منبع آگاه اعلام کرد «نتانیاهو پس از حمله ایران، از ترس اینکه تحت فشار قرار بگیرد که به این حمله پاسخ ندهد، تماس رهبران کشورهای مختلف را بی‌جواب گذاشته است»؛ بنابراین فارغ از نحوه واکنش تل‌آویو، بخشی از ناظران روند تحولات را اجتناب‌ناپذیر از تشدید تنش بین ایران و اسرائیل می‌دانند؛ کمااینکه ولی نصر، مشاور سابق باراک اوباما هم باور دارد که احتمالا به سمت یک رویارویی نهایی می‌رویم. به اذعان مشاور سابق اوباما درحال‌حاضر هیچ خط قرمز یا قاعده‌ای برای مهار رقابت دو طرف وجود ندارد و «جنگ در سایه» اکنون در حال خروج از سایه است.

 بازی نتانیاهو با بایدن!

با توجه به آنچه گفته شد، جلال میرزایی در ارزیابی خود درباره سناریوهای احتمالی واکنش تل‌آویو، موضوع را از زاویه‌ای کاملا متفاوت می‌بیند و در گفت‌وگوی خود با «شرق» تأکید دارد که نتانیاهو سعی خواهد کرد موضوع واکنش یا حمله احتمالی اسرائیل به ایران را به درخواست‌هایش در راستای مدیریت جنگ غزه گره بزند. از این نظر او باور دارد که احتمالا موضع حمله متقابل منتفی است و صرفا ما با یک شانتاژ سیاسی و رسانه‌ای مواجهیم. در تبیین بیشتر گزاره یادشده، نماینده ادوار مجلس با در‌نظر‌گرفتن این نکته مهم که اسرائیل اکنون پتانسیل درگیری مستقیم با ایران هم‌زمان با جنگ در غزه را ندارد، یادآور می‌شود که در چنین وضعی نتانیاهو سعی خواهد کرد پرونده حمله مستقیم یا غیرمستقیم به ایران را با اجابت درخواست از سوی دولت بایدن ببندد.پس این استاد دانشگاه تأکید می‌کند نباید در شرایط کنونی برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای و فضاسازی و جریان‌سازی‌های چند روز گذشته را مبنا و ملاک تحلیل قطعی قرار داد. نماینده مجلس دهم در پاسخ به این سؤال که اکنون بنیامین نتانیاهو می‌تواند چه درخواستی را از دولت بایدن برای کنارگذاشتن حمله متقابل به ایران داشته باشد، موضوع تخصیص بودجه نظامی و دفاعی از سوی آمریکا و نیز تداوم حمایت برای حمله به رفح را دو اولویت جدی نخست‌وزیر اسرائیل از واشنگتن می‌داند. البته کانال ۱۲ اسرائیل اعلام کرد که نتانیاهو در تلاش است تا مطمئن شود که آیا در ازای خویشتن‌داری از حمله متقابل به ایران می‌تواند به نوعی «پیمان راهبردی» با آمریکا علیه تهران دست یابد؛ بدون اینکه مجبور به تعهد در موضوعاتی مانند مسئله فلسطین باشد.

جلال میرزایی در ادامه گپ‌وگفت خود، لزوما ارزیابی‌اش را به معنای حمله‌نکردن صددرصدی اسرائیل به ایران نمی‌داند؛ در‌عین‌حال می‌گوید که با در نظر گرفتن مجموعه تحولات در منطقه و نیز با توجه به روند تلاش‌های جدی ایالات متحده آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، اکنون محور حامی تل‌آویو به دنبال کنترل بی بی و مدیریت تنش هستند. به‌همین‌دلیل نتانیاهو اکنون با یک فضای محدود در راستای حمله متقابل به ایران مواجه است و از آزادی عمل چندانی برخوردار نیست؛ به‌همین‌دلیل این استاد دانشگاه اگرچه احتمال واکنش تل‌آویو را صفر نمی‌داند؛ اما به نظر او مانور مقامات اسرائیلی روی اجتناب‌ناپذیربودن حمله به ایران نوعی مانور سیاسی و دیپلماتیک است تا تل‌آویو بتواند دیگر منافع خود را در قبال جنگ غزه و مشخصا تداوم و تشدید دریافت‌های مالی و تسلیحاتی کسب کند.

میرزایی موضوع تنش در کنگره آمریکا برای تخصیص بودجه حمایتی از اسرائیل را مطرح می‌کند و پیرو آن تصریح می‌کند که تل‌آویو در تلاش است حمله‌نکردن متقابل به ایران را منوط به حل اختلافات در کنگره کند. در همین زمینه و پس از کش‌وقوس‌های فراوان میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان، روز سه‌شنبه مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، طرح کلی خود را برای انتقال کمک‌های خارجی مبنی بر چهار لایحه جداگانه کمک به اوکراین، اسرائیل و تایوان و دیگر اولویت‌های امنیت ملی را ارائه و اعلام کرد که این لوایح جداگانه به رأی گذاشته خواهد شد.

هیل در گزارش خود در‌همین‌باره آورده است که براساس این طرح کمک‌ها به اوکراین، اسرائیل و تایوان هر‌کدام لایحه خودشان را دارند و چهارمین لایحه بر اولویت‌های امنیت ملی تمرکز دارد. برخلاف قانون کمک‌های خارجی ۹۵ میلیارد‌دلاری سنا عناصر مختلف را در یک بسته واحد ترکیب می‌کند، سپس هر پیشنهاد جداگانه به رأی گذاشته می‌شود. به گفته جانسون «چهارمین لایحه مربوط به امنیت ملی شامل پیشنهادی برای پرداخت کمک به اوکراین از طریق توقیف دارایی‌های روسیه است؛ طرحی برای ارائه بخشی از کمک‌ها در قالب وام و تحریم‌های جدید علیه ایران در پی حملات اخیر ایران به سرزمین‌های اشغالی». روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نوشت «ما می‌دانیم که جهان نظاره‌گر چگونگی واکنش ماست. رهبران روسیه، چین و ایران رصد می‌کنند که آیا آمریکا در کنار متحدانش خواهد ایستاد یا خیر و البته ما این کار را خواهیم کرد». طبق گزارش‌های منتشر‌شده، جانسون ظاهرا در نشستی پشت درهای بسته به جمهوری‌خواهان گفته است که قصد دارد لایحه کمک‌ به اوکراین را به رأی‌گیری بگذارد و البته طبق آنچه انتظار می‌رود، مجلس نمایندگان آمریکا احتمالا کمک‌های بیشتر به اسرائیل و تایوان را جداگانه به رأی بگذارد.

تنش در راه است؟

البته سید‌جلال ساداتیان در گفت‌وگوی خود با «شرق»، ارزیابی جلال میرزایی را تا اندازه‌ای مغایر با واقعیت جاری می‌داند و تأکید دارد که «به نظر می‌رسد اسرائیل اگرچه سعی خواهد کرد که برخی اهداف خود مانند تداوم حمایت‌های تسلیحاتی و مالی آمریکا را محقق کند؛ اما به‌هیچ‌وجه موضوع حمله‌نکردن در میان نیست». به گفته سفیر پیشین ایران در انگلستان، «آن‌گونه که از فحوای کلام مقامات تل‌آویو و مشخصا بنیامین نتانیاهو برمی‌آید، واکنش و حمله به ایران قطعی است؛ چرا‌که این نماینده ادوار مجلس، تنها راه برون‌رفت نخست‌وزیر اسرائیل از بحران کنونی در غزه را جنگ با ایران می‌داند و این نیاز نتانیاهو سبب خواهد شد که دیر یا زود اسرائیل پاسخ حمله ایران را بدهد تا به باور مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی، ایران هم وارد سلسله کنش‌ها و واکنش‌ها یا حملات و ضدحملات و در نهایت وقوع جنگ تمام‌عیار منطقه‌ای شود.

این استاد دانشگاه در تبیین گفته خود به هشدارهای مقامات ایران استناد می‌کند که نشان می‌دهد اسرائیل با آگاهی به این موضوع سعی دارد حمله متقابل به ایران را در دستور کارش داشته باشد تا کلید جنگ زده شود و در نهایت آن‌گونه که ساداتیان می‌گوید «شرایط به سمتی پیش برود که ورود مستقیم آمریکا و دیگر کشورهای غربی علیه ایران اجتناب‌ناپذیر شود و این سناریوی ایدئال نتانیاهو است». در راستای آنچه عنوان شد، علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران، هشدار داده که «در صورت سرزدن خطای مجدد از سوی دشمن، صهیونیست‌ها بدانند که دیگر ۱۲ روز وقت نخواهند داشت و سرعت پاسخ ایران کمتر از چند ثانیه خواهد بود».

الجزیره هم خبر داده که پیام هشدارآمیز تهران از طریق قاهره به تل‌آویو اطلاع داده شده است. ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی، در اظهارنظری متفاوت با بیان اینکه اسرائیلی‌ها باید منطقی عمل کنند، هشدار داد که آماده استفاده از سلاح‌هایی هستیم که قبلا استفاده نکرده‌ایم. پیش‌تر هم سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، متذکر شده بود که «چنانچه رژیم صهیونیستی اقدامی علیه جمهوری اسلامی چه در خاک ما و چه در مراکز متعلق به ما در کشور سوریه و جای دیگری انجام دهد، عملیات بزرگ‌تری انجام خواهد شد». با در‌نظر‌گرفتن مجموعه این تهدیدها، ساداتیان باور دارد که نتانیاهو به عمد سعی می‌کند ایران را در ریل جنگ قرار دهد تا در نهایت پای آمریکا به این مناقشه باز شود؛ هرچند این دیپلمات پیشین معتقد است که اگرچه بایدن در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا هیچ تمایلی به مشارکت در جنگ با ایران ندارد؛ اما نتانیاهو همه سعی خود را به کار خواهد بست که هر طور شده ایالات متحده را به مناقشه منطقه‌ای بکشاند. سیدجلال ساداتیان با بیان این جمله، گفت‌وگوی خود را به پایان می‌رساند که ادعای ولی نصر (مشاور اوباما) می‌تواند در آینده نزدیک روی دهد که «جنگ در سایه» اکنون در حال خروج از سایه است.