پیام صالحی به آمریکا و آژانس

به گزارش شبکه شرق، اظهارات اخیر سید علی‌اکبر صالحی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی کشور با واکنش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی همراه شده است.

سخنان اخیر سید علی‌اکبر صالحی، وزیر سابق امور خارجه و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در یک برنامه تلویزیون، پربازدید شده است. او در بخشی از این برنامه در پاسخ به سوالی درباره توانایی ساخت بمب هسته‌ای در ایران گفت: «ما همه آستانه‌های علم و فناوری هسته‌ای را داریم. یک خودرو شاسی میخواهد، موتور، فرمان و... میخواهد. شما میفرماید ساختید؛ میگویم بله، ولی هرکدام برای کار خودشان است.»

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شکل غیرمستقیم به صحبت‌های صالحی، واکنش نشان داد و گفت: «مدام صحبت‌های بی‌قاعده درباره سلاح هسته‌ای ابراز می‌شود، ازجمله اخیرا در ایران. یک مقام بلندپایه گفت ما همه‌چیز داریم و سرهم نشده است. لطفا به من هم اطلاع دهید، شما چه‌چیزی دارید؟»

مدتی پیش و در بهمن ماه سال جاری، گروسی در مصاحبه‌ای گفته بود ایران همچنان به غنی‌سازی اورانیوم غلظت ۶۰ درصد ادامه می‌دهد و می‌تواند سرعت غنی‌سازی را تا سطح مورد نیاز برای تولید تسلیحات هسته‌ای افزایش دهد. طی چند ماه گذشته مناقشات ایران و آژانس کم تعداد نبوده و ایران چند ماه پیش مجوز فعالیت چند بازرس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را باطل کرد، موضوعی که با انتقاد شدید گروسی نیز همراه شد.

با این وجود مقام‌های سازمان انرژی اتمی ایران نیز، گلایه‌هایی متعدد از آژانس دارند. رئیس سازمان انرژی اتمی روز جمعه ۲۰ بهمن از رویکرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌دلیل «استاندارد‌های دوگانه» در قبال برنامه هسته‌ای ایران انتقاد کرد و گفت: «هرگونه اقدامی در بخش صنعت هسته‌ای «باید با هماهنگی و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد؛ که متأسفانه به‌دلیل استاندارد‌های دوگانه و نیز رفتار مخربی که نظام استکباری داشته است، از ابتدا با صنعت هسته‌ای ایران همکاری نکرده‌اند.» وی افزود: «نه‌تن‌ها همکاری نکردند بلکه مزاحمت هم ایجاد کردند و اجازه ندادند که جمهوری اسلامی ایران تجهیزات، لوازم و فناوری مورد نیاز خود را تأمین کند و در اختیار بگیرد.»

سال ۲۰۰۲ بود که ایالات متحده مدعی شد، ایران به دنبال تولید تسلیحات اتمی است و در همین زمینه تصاویری ماهواره‌ای از تاسیساتی اتمی در نطنز و اراک را منتشر کرد، با این وجود ایران تاکید کرد تاسیساتی که در نطنز و اراک است صرفا برای تولید انرژی هسته‌ای است و کاربرد غیر نظامی دارد. از آن دوره تا کنون روند کشمکش‌های ایران و آژانس ادامه دارد و هر چند وقت یکبار ادعا‌هایی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطرح می‌شود.

با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا روابط ایران و آژانس به بن بست رسیده و اختلافات بحرانی شده است و واکنش تند گروسی به سخنان رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با چه هدفی انجام شده است؟ حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه گفت: «من هم معتقدم که ایران قابلیت ساخت بمب هسته‌ای را دارد. اما دوستانی که از موضوع قابلیت هسته‌ای صحبت می‌کنند باید مراقب باشند که این موضوع مورد سوء استفاده نقابداران حجتیه قرار نگیرد. هیچ هدفی در خارج از کشور تا این حد مقدس نیست که به خاطر آن، مردم ایران را درگیر یک جنگ آخرالزمانی کنیم. این همان هدفی است که نتانیاهو به دنبال آن است. من بار‌ها هشدار داده ام که نتانیاهو به دنبال کشاندن جنگ به سمت ایران است و به همین دلیل هم، وقتی صحبت از قابلیت‌های هسته‌ای یا سایر قابلیت‌های ایران می‌شود باید در خدمت دیپلماسی قرار گیرد، نه این که جاده صاف کن جنگ باشد.»

وی افزود: «به نظر من سخنان آقای صالحی، پیام دفاکتو (de facto) ایران به آمریکا بود. آقای صالحی، پیشتر هم در حوزه سیاست خارجی و برنامه‌های هسته‌ای ایران، صاحب مسئولیت بوده و در نتیجه وقتی به شکل تلویحی صحبت از قابلیت ایران برای ساخت بمب هسته‌ای صحبت می‌کند مورد توجه است. این یک پیام دفاکتو یا ضمنی است، به این دلیل که ایران می‌داند رژیم صهیونیستی و حتی آمریکا سعی می‌کنند مثلث قدرت ایران را تضعیف کنند. یعنی مثلثی که ایران در منطقه و حتی در جهان، بر اساس آن سیاست‌های خود را پیش برده است. یک ضلع این مثلث، «عمق استراتژیک» است و میبینیم که در مناطق مختلف (از یمن تا عراق و سوریه) حملاتی روزانه صورت می‌گیرد، هدف از این حملات این است که به لحاظ لجستیکی وفرماندهی، ایران را تضعیف کنند. ضلع دوم «توان موشکی» است که عملا بالاترین و بیشترین گسیل پدافند هوایی به منطقه، در زمانی صورت گرفته که ایران به پایگاه عین الاسد آمریکا در عراق حمله کرد و از آن زمان در نقاط مختلف، پایگاه‌های پدافند هوایی به ویژه «پاتریوت» مستقر شده که توان موشکی ایران را به گونه‌ای دیگر تضعیف کنند و، اما ضلع سوم، «موضوع هسته ای» است. آمریکایی‌ها میز مذاکرات هسته‌ای و حتی میز مذاکرات نانوشته با ایران، یعنی میز مسقط را ترک کردند.»

این تحلیلگر سیاسی در ادامه گفت: «آمریکایی‌ها سعی کردند در تبانی با قدرت‌های روز دنیا، خط قرمز هسته‌ای ایران را حفظ کنند یعنی با مجوز‌های تجارت خارجی به چین (از جمله اجازه خرید نفت ایران)، سعی دارند چین را به عنوان یک مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای قرار دهند. البته آمریکایی ها، درباره روس‌ها خیال راحت تری دارند، چون روس‌ها همیشه در بزنگاه‌های تاریخی پشت ایران را خالی کرده اند. روس‌ها همان بازیگران سیاسی هستند که اجازه دادند ۶ قطعنامه تحریمی علیه ایران صادر شده و پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت ارجاع شود. اما آمریکایی‌ها می‌دانند که اگر «گاه» مذاکرات دیپلماتیک با روسیه برسد، حتما یکی از مواردی که روس‌ها روی میز خواهند گذاشت، محدود کردن توان ایران در حوزه هسته‌ای است. پیام تلویحی و دفاکتویی که مصاحبه آقای صالحی داد، این بود که ایران مسیر تحولات را درک می‌کند و سعی دارد آمریکایی‌ها را از سیاست‌های نتانیاهو دور کند و ساز و کاری دیپلماتیک را شکل دهد؛ بنابراین معتقدم آن چه که آقای صالحی در مورد قابلیت گفت، بیشتر یک پیام دیپلماتیک بود. بار دیگر تکرار می‌کنم که جریانات نقابدار حجتیه بسیار از قابلیت‌های ایرانی را فدای ادعا‌های خطرناک خود کرده اند، اما موضوع هسته ای، موضوع شوخی برداری نیست و باید کشور ما سیاست‌های خود را از جریان افراطی دور کند.»

او افزود: «موج اصلی درباره اقدامات هسته‌ای ایران، زمانی شکل گرفت، که رافائل گروسی، موضع گرفت، چرا که به هر حال ایران و آژانس نتوانستند توافق نظارتی خود را ادامه دهند و گروسی سعی می‌کند که در این باره حرف زده و هشدار دهد؛ بنابراین در این شرایط است که بحث جدی‌تر می‌شود. هر چند که هم اکنون موضوع هسته‌ای ایران یک بحث محدود به ایران و آژانس نیست، بلکه به موضوعی بین ایران و آمریکا تبدیل شده است. این موضوع بیش از آن که ساز و کار فنی داشته باشد، ساز و کار سیاسی می‌طلبد و پیامی هم که از این مصاحبه گرفتیم دفاکتو است. اگر یک مقام فعلی آژانس این سخنان را مطرح می‌کرد تبدیل به یک پیام «دوژور» یا بالفعل می‌شد. این پیام آقای صالحی، تلویحی است وآثاری را نیز بر جای می‌گذارد. در چنین شرایطی، کشور‌ها سعی می‌کنند آثار مذکور را در خدمت سیاست‌های خود قرار داده و مانع از گسترش تساعد بحران شوند و این همان توصیه‌ای است که من به مسئولان کشور دارم.»

رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم گفت: «از دید من، ایران و آژانس در شرایط قطع همکاری نیستند، چون اکنون، عمدتا، اختلافات بر سر اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است و بسیاری از توافقات ذیل «NPT» در حال انجام است. اما چون موضوع ایران، موضوع خاصی است و به شدت سیاسی شده است، همانطور که گفتم از کنترل گروسی خارج شده و به روابط ایران و آمریکا بر می‌گردد. ترامپ و بایدن، دو سیاست را دنبال می‌کردند. هدف بایدن، استفاده از سیاست‌های تشویقی است (تشویق ایران برای احیای مذاکره) و هدف ترامپ سیاست فشار بود (برای کشاندن ایران پای میز مذاکره)؛ بنابراین جنگ و درگیری مستقیم با ایران در دستور کار هیچ یک از روسای جمهور ایالات متحده نبوده است. معتقدم حتی در صورت به قدرت رسیدن ترامپ نیز نمی‌توانیم بگوییم که فضای جنگی شکل می‌گیرد. تنها اتفاقی که خواهد افتاد این است که ترامپ سیاست‌های تشویقی را کاهش خواهد داد و سیاست‌های فشار را در پیش می‌گیرد. اما ایران در برابر این سیاست‌ها چه موضعی خواهد داشت؟ نمی‌دانیم و بسته به شرایط زمان است و معتقدم برای صحبت کردن درباره دوران پساترامپ زود است و می‌توان با برخی روشها، تنش‌ها را کم کرد. حتی اگر خاورمیانه کماکان به شکلی پیش برود که نتانیاهو اسب بحران را بتازاند، احتمالش بسیار کم است که در دوران ترامپ ادامه داده شود.»