نخستین استیضاح ملی در مسجد آذربایجانی‌ها
جرقه شکل‌گیری انقلاب اسلامی با ارائه لایحه انجمن ایالتی ولایتی در ۱۶ مهر سال ۱۳۴۱ از سوی اسدالله علم، نخست وزیر وقت، به مجلس زده شد. مغایر بودن مفاد این لایحه با موازین شرعی باعث اعتراض رووحانیون به لایحه انجمن‌های ایالتی ولایتی شد. این ماجرا حواشی جالبی داشت.
امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران یکی از این روحانیون معترض بود که به سرعت با ارسال تلگرافی برای شاه اعتراضش را اعلام کرد. سیل اعتراض‌ها و گلایه‌ها به شاه از سوی علما پشت هم ارسال می‌شد و او نسبت به این ماجرا بی‌تفاوت بود.
یکی از روحانیون معروف معترض به این ماجرا که سخنرانی‌اش در شب عاشورای سال ۱۳۴۲ بانی قیام روز عاشورای ۱۵ خرداد ماه شد، مرحوم «آیت‌الله فلسفی» بود. آن مرحوم که همیشه نسبت به سیاست‌های شاه معترض بود و اغلب در سخنرانی‌هایش جسورانه او را به باد نیش کنایه و سخره می‌گرفت، این دفعه با کسب تکلیف و مشورت با امام خمینی به لایحه انجمن‌های ایالتی ولایتی واکنش تندی نشان داد به نحوی که حتی دامنه اعتراضش به برگزاری رفراندوم و استیضاح اسدالله علم در مسجد شیخ عبدالحسین یا آذربایجانی‌های بازار کشاند. بنا بر گفته علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، مرحوم فلسفی در نطق تاریخی‌اش در ۱۰ ماده اسدالله علم را استیضاح کرد.
زمانی در باره جزئیات این ۱۰ ماده که حضار با گفتن صحیح است بر انتقادات این روحانی جسور صحه گذاشتند، می‌گوید: «این تخلفات شامل ۱. تخلف از قانون در مسئله لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، ۲. کوتاهی دستگاه‌های فرستنده در انعکاس نظریات علمای اسلام، ۳. کنترل چاپخانه‌ها برای جلوگیری از چاپ بیانیه‌های علما، ۴. مجازات کسانی که اعلامیه علمای اسلام را پخش کرده‌اند، ۵ـ فاجعه مدرسه فیضیه، ۶. سربازی اجباری طلاب، ۷. ایجاد محیط رعب و وحشت در قم، ۸.دیکتاتوری با بازاریان، ۹.جلوگیری از اقامه عزاداری و ۱۰. بازداشت افراد بی‌گناه بود.»
به گفته این تهران‌پژوه در این مراسم بنا بر اعتراف مأموران ساواک دایره حضور مردم در آن شب در این مسجد غیرقابل شمارش بود به نحوی که همه درهای مسجد بسته شد و مردم در کوچه‌ها و خیابان‌های اطراف آن تجمع کردند و به گفته مرحوم فلسفی برای رسیدن به منبر از روی دوش و پا و زانوی حضار عبور کرد. این سخنرانی همان روز توسط انتشارات مفید تحت عنوان «نخستین استیضاح ملی، در سال ۱۳۴۲» چاپ و در تیراژ وسیع در اختیار مردم قرار گرفت.
منبع: همشهری
منبع: faradeed-175687