قربانیان کرونا در بوشهر چگونه دفن می شوند؟

میمنت توبه خاک با اشاره به موارد بهداشتی کفن و دفن بیماران عنوان کرد: از ابتدای مطرح شدن موضوع کرونا، دستورالعمل دفن اجساد بیماران مبتلا به کرونا توسط مرکز سلامت به این واحد ارسال شد. در این دستورالعمل هیچ اشاره ای به انتخاب قبرستان جداگانه برای دفن این اجساد نشده است، ولی جنبه های مختلفی از جمله سطح آب های زیرزمینی در نظر گرفته شده و حداقل عمق حفر قبر نیز 2 متر در نظر گرفته شده است. همچنین کف قبر نیز را آهک پاشی کرده و پس از قرار دادن جسد و سنگ لحد، با خاک پر می شود. در انتها نیز مانند سایر قبور، روی قبر با سیمان یا سنگ پوشانده می شود.
وی تاکید کرد: اما مهم ترین نکته، اصل جسد است. تمام اجساد فوتی ها با نتیجه آزمایش قطعی (کرونا مثبت) و حتی افراد مشکوک به این ویروس که فاصله مراجعه تا فوت، کمتر از زمانی بوده که نتیجه آزمایش برسد اما پزشکان احتمال کرونا را داده اند نیز با همین پروتکل دفن می شوند. تمام پرسنل دخیل در فرآیند کفن و دفن می بایست وسایل حفاظت فردی داشته باشند که این وسایل شامل دستکش، لباس سرتاپای ضد آب، محافظ چشم به صورت عینک و یا شیلد، کلاه و چکمه می شود.
این مسئول خاطرنشان کرد: یکی از مباحث مطرح شده در دفن این اجساد، موضوع تیمم یا غسل است که در این زمینه بر اساس فتوای مقام معظم رهبری، به صورت غسل ترتیبی، ارتماسی و یا تیمم انجام می شود. البته باید گفت که مرکز بهداشت تنها وظیفه دارد در خصوص مباحث بهداشتی این موضوع نظارت کند. یعنی نحوه انجام دادن تیمم یا غسل بر عهده فرد یا روحانی غسال است اما نظارت بهداشتی و رعایت پروتکل ها در جریان غسل و کفن و دفن وظیفه ما است.
مدیر بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: به طور کلی از زمان فوت شدن فرد در بخش تا زمان انتقال به سردخانه و آرامستان، همگی با نظارت بهداشت محیط و انجام ضدعفونی و با شرایط بهداشتی می باشد و در همه شهرستان ها این فرآیند انجام می شود. همه ی استان ها از جمله بوشهر نیز پس از چند روز ابتدایی، با رعایت همه جوانب بهداشتی و استفاده از وسایل حفاظت فردی کامل اقدام به غسل، اقامه نماز و دفن متوفیان می نمایند.
توبه خاک اظهار کرد: بر اساس دستورالعمل های موجود، آب استفاده شده در غسالخانه ها به هیچ عنوان به بیرون هدایت نمی شود. همچنین غسالخانه بایستی دارای چاه جذبی، سپتیک تانک (برای پالایش و پاکسازی فاضلاب) و یا متصل به شبکه فاضلاب باشد. همچنین برای ضدعفونی کردن جسد از محلول رقیق شده سفید کننده (وایتکس) استفاده می شود و اگر ویروسی نیز باقی مانده باشد با این کار از بین می رود. به شما اطمینان می دهم در استان بوشهر هیچ غسالخانه ای که فاضلاب آن به شکل غیر بهداشتی دفن شود وجود ندارد و ما نیز بر روی این موضوع حساسیت ویژه ای داریم. 
وی افزود: فراموش نکنید که اکثر غسالخانه های سطح استان از مناطق شهری فاصله دارند؛ همانطور که بیشترین اجساد موجود در بوشهر بوده و غسالخانه این شهر دور از کلیه منازل مسکونی، مخازن آب و محدوده های کشاورزی واقع شده است. یعنی جایی نیست که حتی اندکی شکی مبنی بر انتشار آلودگی داشته باشد و این برای ما نیز بسیار مهم است. 
این مسئول بهداشتی بیان کرد: بر اساس هماهنگی های انجام شده در استان بوشهر و به منظور جلوگیری از انتشار آلودگی از طریق جابجایی اجساد و کنترل آلودگی ها، افراد فوت شده در همان شهر محل فوت ضدعفونی می شوند و از روز اول چنین رویه ای در حال انجام است. برای مثال اگر فردی از گناوه در شهر بوشهر بر اثر این بیماری فوت شود، این جسد پس از غسل و ضدعفونی شدن به شهر محل خاکسپاری خود منتقل خواهد شد.
میمنت توبه خاک یادآور شد: اکثر بیماران فوتی تا کنون در بیمارستان شهید گنجی برازجان و شهدای خلیج فارس بوشهر بوده اند و تنها در یک مورد که بیمار در خارج از این دو شهر بوده، که همکاران ما پیش از غسل بیمار نسبت به بررسی و تایید غسالخانه شهر مذکور اقدام کرده اند و هیچ مشکلی در این زمینه وجود نداشته است. خودرو حمل جنازه نیز پس از اتمام ماموریت طبق پروتکل ها و با محلول مشخص شده ضد عفونی می شود.
در خصوص اجساد بزرگنمایی زیادی صورت گرفته است
وی تصریح کرد: متاسفانه در خصوص اجساد بزرگنمایی زیادی صورت گرفته است، به طوری که امور برخی از فوت شدگان حتی توسط خانواده وی نیز پیگیری نمی شده است. این در حالی است که خطرات این موضوع به هیچ وجه اینقدر بزرگ نیست. پیش از این نیز اجساد بیماران عفونی و یا تنفسی وجود داشته اند و این اقدامات برای آنان انجام میشده است. در خصوص این بیماری، بالا بودن آمار ابتلا موجب بروز این ترس در مردم شده است. 
برخی آرامستان ها از تحویل اجساد سر باز می زنند
مدیر بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر اظهار کرد: در حال حاضر بزرگ سازی آمار باعث مشوش شدن ذهن مردم در خصوص اجساد مربوط به کرونا شده است. حتی در مواردی، آرامستان ها نیز از تحویل اجساد سر باز زده اند و اجازه دفن نمی دادند؛ این در حالی است که با توجه به اقدامات انجام شده، احتمال انتقال ویروس از طریق اجساد وجود ندارد. حتی شرایطی نیز برای اقامه نماز میت تعیین کرده ایم که باید فاصله فرد نمازگزار با جسد دو متر و افراد با یکدیگر حداقل یک متر باشد. مراسم تشییع را ممنوع کرده ایم و با این پروتکل های سختگیرانه انتقال بیماری بعید به نظر می رسد. اما متاسفانه با وجود دامن زدن فضای مجازی به این موضوع، خانواده متوفی علاوه بر داغ از دست دادن عزیز، آزار و اذیت و فشارهای شبکه های اجتماعی و فضای مجازی را نیز باید تحمل کنند. 
توبه خاک اضافه کرد: مواردی داشته ایم که وابستگان و فامیل متوفی، اصرار به تغییر نتیجه آزمایش کرونای مرحوم داشته اند چرا که در فضای مجازی اعلام شده بود فرد کرونا داشته و فرزندان وی نیز ناقل بیماری هستند. بخش دیگر موضوع نیز افراد بومی استان هستند که در خارج از استان فوت می کنند. در پاره ای از موارد توسط خانواده ها و بنا بر وصیت متوفی درخواست دفن این افراد در محل زادگاه خود داده می شود اما متاسفانه مسئولان محلی به شدت با این موضوع مخالفت می کنند. این موضوع باعث تاسف است که با وجود اصرار خانواده و تایید ما، باز هم این مسئله مورد مخالفت برخی مردم و حتی مسئولین قرار گرفته است.
مردم به پرسنل بهداشت و درمان اعتماد کنند
وی با بیان اینکه همکاری آرامستان بوشهر با این مرکز بسیار خوب و سازنده است و در صورت وجود مشکلات، به سرعت توسط آرامستان رفع می شود، گفت: به مردم توصیه می کنم که به پرسنل بهداشت و درمان اعتماد کنند. امروز دو ماه است که تمام دغدغه من و همکارانم در مرکز بهداشت، کنترل بهداشت محیط شهر و قطع زنجیره بیماری می باشد. همانطور که پروتکل های بهداشتی در تمام مغازه ها کنترل می شود، به فکر بررسی آزمایشگاه ها، مراکز درمانی، نقاهتگاه ها و کنترل شرایط آب، فاضلاب، پسماند، جمع آوری زباله و انتقال آن نیز هستیم. 
این مسئول تاکید کرد: دغدغه ی وزارت بهداشت و درمان در این روزها فقط پزشکان و پرستاران نیستند. اگرچه توجهات عمومی در این ایام به سوی کادر درمان معطوف شده، اما در پس این قضیه افراد بسیار زیادی هستند که در حوزه پیشگیری مشغول به فعالیت هستند و هیچوقت دیده نشده اند. به طور کلی در ایران موضوع پیشگیری مورد توجه قرار نگرفته اما باید گفت که پرسنل این واحد دو ماه است که از ساعت هشت صبح تا دوازده شب مشغول به فعالیت بی وقفه در محیط هستند. بازدید و مراقبت از بیمارستان ها، اتاق های نمونه برداری، نقاهتگاه ها، صنایع، ادارات، مراکز بهداشتی و درمانی، مطب ها، بانک ها و هر جایی که فکرش را بکنید نظارت می شود و این تنها بخشی از اقدامات همکاران ما است اما متاسفانه دیدگاه حاکم بر جامعه، چک کردن تعداد بیماران بستری و فوتی می باشد.
مدیر بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر عنوان کرد: بهتر است تا اقدامات انجام شده حوزه پیشگیری نیز دیده شود. مثلا بسیج و ارتش در حال حاضر به خوبی وارد عرصه شده اند و تمام مناطق شهری و روستایی یک شب در میان توسط این نیروها ضدعفونی می شود. کمتر دیده شدن این موارد، باعث بروز این تفکر می شود که در این حوزه خلاء وجود دارد، در صورتی که این گونه نیست و مردم می بایست به بهداشت محیط اعتماد کنند.
وی ادامه داد: همچنین به دلیل گستردگی کار و ضرورت نظارت ۲۴ ساعته، سامانه رسیدگی به شکایت وزارت بهداشت با شماره 190 به صورت رایگان و بدون نیاز به گرفتن کد در خدمت همشهریان است و هر گونه تخلف و شکایات مطرح شده در این حوزه به صورت روزانه توسط این مرکز رصد و پیگیری می شود. 
توبه خاک در خصوص آموزش غسال ها گفت: دو قشر برای ما خیلی مهم بوده اند، یکی غسال ها و دیگری پرسنل خدماتی که در مراکز بهداشت و درمان، بیمارستان ها، سازمان پسماند و... در حال فعالیت هستند. این دو گروه بسیار پر ریسک بوده اند و بر همین اساس در همان ابتدا برای همه ی آن ها کلاس های آموزشی برگزار کردیم و تا کنون هیچ مورد از ابتلای این دو گروه در استان بوشهر گزارش نشده است.
این مسئول با اشاره به اهمیت بحث پیشگیری در زنجیره انتقال کرونا یادآور شد: مهم ترین توصیه به مردم، شست و شوی مکرر دست ها با آب و صابون است. توصیه بعدی ما عدم مراجعه به مکان های شلوغ و استفاده از ماسک در صورت مراجعه ناگزیر به این مراکز است. رعایت فاصله نیز دیگر اقدام مهم و مورد توجه است که در فروشگاه ها، ادارات، دفاتر پیشخوان و بانک ها باید انجام شود. ازدحام جمعیت تهدید جدی در این حوزه است و مردم باید خودشان فاصله با دیگران را رعایت کنند. 
مدیر بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر تصریح کرد: قطعا با رعایت چنین الگوهایی، آمار رو به کاهش استان بوشهر ادامه دار خواهد بود اما اگر مجدداً شاهد رعایت نکردن پروتکل ها، ازدحام جمعیت، تجمعات و شلوغی در مراکز و وسایل حمل و نقل عمومی باشیم، آمار افزایشی باز خواهد گشت.