میرزا کوچک خان در این مسجد طلبه شد

نام مسجد و مدرسه معمارباشی باتوجه به منصب او نامگذاری و شهرت پیدا کرده است. مسجد و مدرسه ابوالحسن معمارباشی جنب کوچه امامزاده یحیی (ع) واقع شده است. این مسجد و مدرسه (صنیعیه) دو ورودی اصلی و فرعی، صحن میانی مستطیل شکل، یک شبستان و بیست و شش حجره در دورتادور صحن در دو طبقه ساختمان دارد.

ورودی اصلی مسجد و مدرسه از کوچه امامزاده یحیی(ع) و در فضایی طاقی شکل جای گرفته و این طاق به شکل رومی است و سردر ورودی با کاشی خشتی زمینه فیروزه‌ای و نقوش اسلیمی تزئین که در وسط آن عبارت مجلس العلماء روضة من ریاض الجنة» نوشته، مزین شده است. همچنین در بالای فضای طاقی شکل لوح سنگی نصب شده که وقف نامه مختصر مسجد و مدرسه روی آن نوشته شده است. بخشی از نمای خارجی سیمان و بخش دیگر آجرچینی سنتی است.

صحن مسجد و مدرسه ابوالحسن معمارباشی مستطیل شکل با مساحت حدود دویست و هفتاد متر مربع است. نمای دیوارهای صحن مسجد و مدرسه تا ارتفاع هشتاد و پنج سانتی متر آجری است در سه ضلع شمالی غربی و شرقی صحن، حجره هایی در دو طبقه ساخته شده‌اند که امروزه از آنها به عنوان حجره طلاب علوم دینی استفاده می شود. حجره ها ابعاد مختلفی از دوازده تا پانزده متر مربع دارند و شامل اتاق و پستویی در انتهای اتاق است. دیوار و سقف طاقی شکل حجره ها با گچ و رنگ پوشانده شده است. وقتی وارد شبستان می شویم دیوارها و سقف طاقی شکل شبستان را می‌بینیم که با استفاده از اجر سنتی تزئین و سقف شبستان طاقی شکل و شامل سی طاق گنبدی است. در وسط تعدادی از طاقها نورگیرهایی چشمه و دورتادور شبستان نیز طاق نماهایی قرار دارد.

ویژگی اختصاصی این مسجد، داشتن ۲محراب است. در مسجد و مدرسه معمارباشی دو محراب به فاصلهٔ پنج متر از یکدیگر قرار دارند و این موضوع مسجد معمارباشی را خاص‌تر کرده است. این محراب‌ها ساده و مستطیل شکل و نیم هشت و در فرورفتگی طاق‌نما ایجاد شدند. این محراب‌ها از نوع رومی همراه با تزئین آجری است. جالب است بدانید تنها کتیبه مسجد و مدرسه، لوح سنگی وقف نامه درسر در ضلع شرقی بناست که در سال ۱۲۶۵ به خط نستعلیق روی سنگ حجاری شده است. کاتب لوح سنگی محمد ابراهیم تهرانی مشهور به «میرزا عمو» است. همچنین، معماری ساختاری مسجد و مدرسه برعهده حاج ابوالحسن معمارباشی بود و در کنار نام خطاط، سازنده کتیبه استاد «ابوالرسول حجار» هم ذکر شده است.

علاوه بر ویژگی های معماری مسجد، روزگاری میرزاکوچک خان جنگی در این مدرسه طلبه بود و درس طلبگی می‌خواند. از طرف دیگر نخستین راهپیمایی مشروطیت از رو به روی این مدرسه آغاز شد.

مسجد معمارباشی

مسجد معمار باشی

منبع: همشهری