مینوی خرد زبان‌های باستانی

احمد تفضلی زبان‌شناس، ایران‌شناس، پژوهشگر، مترجم و متخصص زبان پارسیگ، پارتی و استاد زبان‌های باستانی در دانشگاه تهران بود. تفضلی در زمینه زبان‌های ایرانی میانه به‌ویژه پارسیگ و پارتی، در پهنه بین‌المللی یکی از معدود صاحب‌نظران به‌شمار می‌آمد. چنانچه بخواهید اطلاعات جامعی درباره آثار و فعالیت های این شخصیت علمی داشته باشید، همراه ما در ادامه این مطلب باشید.

بیوگرافی کامل احمد تفضلی

احمد تفضلی در ۱۶ آذر سال ۱۳۱۶ در اصفهان زاده شد.

تحصیلات دکتر احمد تفضلی

استاد تفضلی تحصیلات مقدماتی را در تهران گذراند و در سال ۱۳۳۵ با دریافت مدال درجه اول فرهنگ از دارالفنون دیپلم ادبی گرفت. در سال ۱۳۳۸ دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران را با احراز رتبه اول به پایان برد. در سال ۱۳۴۰ به انگلستان رفت و وارد رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران در مدرسه زبان‌های شرقی دانشگاه لندن شد و در سال ۱۳۴۴ فوق لیسانس گرفت. پیش از بازگشت به ایران دوره تحقیقی کوتاهی را هم در پاریس گذراند. در ۱۳۴۵ در رشته زبان‌های باستانی از دانشگاه تهران درجه دکتری گرفت. موضوع پایان‌نامه او تصحیح و ترجمه سوتکرنسک و ورشت مانسرنسک از دینکرد و سنجش این دو نسک با متن‌های اوستایی، به راهنمایی صادق کیا بوده‌است.

تفضلی علاوه‌بر این‌که یکی از صاحب‌نظران در زمینه زبان‌های باستانی ایران بود، به زبان عربی کاملاً آشنا بود و به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی و آلمانی و ادبیات فارسی تسلط کامل داشت و همچنین با روسی نیز آشنا بود.

اساتید دکتر احمد تفضلی

وی محضر استادان ارزنده‌ای را در ایران و خارج از ایران درک کرد و همین موضوع در بالیدن او سهم به سزایی داشت از استادان مستقیم او در ایران می‌توان به دانشمندانی چون شادروانان عبدالعظيم قريب، بديع الزمان فروزانفر، جلال همائی ابراهیم پورداود، محمد معینی، پرویز خانلری، ذبیح اله صفا و صادق کیا اشاره کرد و نیز استاد احسان پارشاطر، مجتبی مینوی، زریاب خویی و محمدتقی دانش پژوه به عنوان استادان غیر مستقیم  وی بودند و از میان استادان خارجی او می‌توان به هنینگ، بویس، مکنزی ، بیوار بنونیست و دومناش اشاره کرد.

فعالیت‌های شاخص دکتر احمد تفضلی 

از ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۵ ضمن تحصیل، به عنوان پژوهشگر در استخدام اداره فرهنگ عامه بود. از ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ در بنیاد فرهنگ ایران، به تحقیق پرداخت. در ۱۳۴۷ به تدریس در دانشگاه تهران مشغول شد. در ۱۳۷۰ عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و از سال ۱۳۷۳ معاون علمی و پژوهشی این فرهنگستان بود.

آثار دکتر احمد تفضلی

آثار وی ــ که برخی از آن‌ها بارها به چاپ رسیده ــ عبارت‌اند از: واژه نامه‌ مینوی خرد(تهران ۱۳۴۸ ش)؛ ترجمه مینوی خرد (چاپ اول: تهران ۱۳۵۴ ش، چاپ سوم با بازبینی و تصحیحات ژاله آموزگار: تهران ۱۳۷۹ ش)؛ ترجمه و تحقیق جلد اول و دوم کتاب نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایرانیان، نوشته آرتور کریستن سن، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول: تهران ۱۳۶۴ ش)؛ ترجمه کتاب شناخت اساطیر ایران، نوشته جان هینلز، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول: تهران ۱۳۶۸ ش)؛ اسطوره زندگی زردشت، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول: تهران ۱۳۷۰ ش)؛ زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، با همکاری ژاله آموزگار (چاپ اول: تهران ۱۳۷۳ ش)؛ گزیده های زادسپرم به زبان فرانسه، با همکاری فیلیپ ژینیو (پاریس ۱۹۹۳)؛ تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار (چاپ اول: تهران ۱۳۷۶ ش)؛ گردآوری یادنامه ژان دومناش ، با همکاری فیلیپ ژینیو (تهران ۱۳۵۳ ش)؛ و گردآوری یکی قطره باران، جشن نامه استاد دکتر زریاب خویی (تهران ۱۳۷۰ ش).

وی در بسیاری از پژوهش‌ها و نوشته‌هایش، برای روشن نمودن زمینه‌های فرهنگی یا زبان‌شناسی ایران پیش از اسلام، به مآخذ قدیمی عربی و آرای دانشمندان عرب – که برای بسیاری ایران‌شناسان باختری چون راز سر به مهر است- رو آورده و به استادی و شیوایی به نتایجی چشمگیر رسیده است.

نمونه‌های نخستین انسان و شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان ترجمه دکتر احمد تفضلی و ژاله آموزگار 

نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان کتابی دو جلدی اثر آرتور کریستن سن ایرانشناس بنام دانمارکی است. در این کتاب اسطوره‌شناسی تطبیقی در تاریخ اندیشه ایران مورد بررسی قرار گرفته‌است. این کتاب برای اولین بار توسط ژاله آموزگار و احمد تفضلی در سال ۱۳۶۴ ترجمه شده و به چاپ رسید. 

مترجمان این کتاب، با احاطه کامل بر مآخذ و موضوع کتاب از یک‌سو و آشنایی دقیق از تحقیقاتی که پس از تاریخ تألیف کتاب تا به امروز انجام گرفته است، توانسته‌اند بسیاری از سهوها و نواقص کار مؤلف را برطرف کنند و در بیشتر جاها که مؤلف خواننده را تنها به مآخذ بازگشت داده‌است یا برخی مطالب را غیر مستقیم نقل کرده‌است، مترجمان با صرف وقت بسیار و دقت علمی فراوان نقل قول‌ها را، اگر به زبان فارسی بوده عینا، وگرنه به ترجمه دقیق بدست داده‌اند، تا آن جا که اکنون بهره خوانندگان فارسی زبان از ترجمه این کتاب بیش از اصل آن است. کتاب حاضر در دو جلد تألیف شده‌است. این کتاب می‌تواند به عنوان وجهی از شناسایی مفاهیم تاریخ اندیشه در ایران باستان مورد بررسی قرار گیرد.

این کتاب در سال ۱۳۶۸ خورشیدی به عنوان کتاب برگزیده وزارت ارشاد و نیز کتاب برگزیده سال ۱۳۶۸ دانشگاه‌های کشور انتخاب شد و جایزه کتاب جمهوری اسلامی  آن سال را دریافت کرد.

شناخت اساطیر ایران ترجمه احمد تفضلی و ژاله آموزگار 

شناخت اساطیر ایران کتابی است اثر جان راسل هینلز که توسط احمد تفضلی و ژاله آموزگار ترجمه و در سال ۱۳۶۸ خورشیدی در نشر چشمه در ۲۱۱ صفحه در تهران منتشر شده‌است.

مقالات دکتر احمد تفضلی

احمد تفضلی تاکنون پنجاه و سه مقاله به زبان فارسی  دانشنامه ایران و اسلام، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، دانش‌نامه جهان اسلام و در نشریات معتبر علمی و جشن نامه‌ها و یادنامه های دانشمندان از ۱۳۴۱ ش به بعد منتشر شده و برخی در دست انتشار است. همچنین از وی هشتاد و سه مقاله به زبانهای انگلیسی و فرانسوی در نشریات معتبر خارجی همچون مجله آسیایی، مجموعه شرق شناسی و مطالعات ایرانی، در دانشنامه ایرانیکا و در مجموعه‌ها و جشن نامه‌ها و یادنامه‌های ایران شناسان بزرگ به چاپ رسیده و مقالاتی نیز تألیف کرده است که بتدریج در دانشنامه ایرانیکا به چاپ خواهد رسید.

مقاله دکتر تفضلی پیرامون چند واژه اصفهانی

وی در مقاله چند واژه اصفهانی به توضیح چند واژه اصفهانی پرداخته است که از آن جمله دایزه، خارسو، تاسه، یاد و جیل را می‌توان نام برد.