تئاتر مدرن زنان و مردان

شرق: کریس سالت در کتابی با عنوان «تک‌گویی‌های مدرن برای زنان»، که چند سال پیش با ترجمه محسن‌ کاس‌نژاد به فارسی ترجمه شده بود، گزیده‌ای از تک‌گویی‌های نمایشی را در قالب یک کتاب انتخاب و گردآوری کرده است. این کتاب درواقع گزیده‌ای است از تک‌گویی‌هایی که از نمایش‌نامه‌های معروف نیمه دوم قرن نوزدهم تا دهه 1970 از سوی کریس سالت انتخاب شده‌اند تا مهارت و قوه خیال هنرجویان رشته نمایش را درگیر کند.

سالت در مقدمه‌اش درباره هدفش از تدوین این کتاب نوشته: «هدف من همسو‌کردن شما با قطعه‌های مصاحبه است که نه‌فقط برای خودتان مناسب‌اند؛ بلکه به کار مصاحبه‌ای که پیش‌رو دارید، هم می‌آیند. به‌این‌ترتیب می‌توانید ویژگی‌های کیفی خاص خود را به‌عنوان هنرمند به شخصیتی بدهید که برگزیده‌اید. هنگامی که شما را برای آزمون عملی بازیگری فرامی‌خوانند یا از شما می‌خواهند تا متنی را با خونسردی بخوانید...، یا می‌خواهند متنی را از قطعه‌هایی که قبلا روی آنها کار کرده‌اید، برای‌شان اجرا کنید؛ بنابراین لازم است پیشاپیش چند قطعه نمایشی را نزد خود آماده داشته باشید یا یک قطعه کلاسیک و یک قطعه معاصر معمولی برای ورود به مدرسه تئاتر یا قطعه‌ای برای آزمون نمایش، گروه‌های فرعی تئاتر یا حتی برای یک کارگزار. به‌هرروی کاوش در متن نمایش‌نامه یا اجرای یک تک‌گویی- حتی بدون ‌هیچ هدفی- تجربه‌ای ارزشمند خواهد بود. چنین تمرینی ذهن شما را پویا می‌کند و گوهر خلاقانه درون‌تان را زنده نگه می‌دارد».

کریس سالت، به کارگردانی‌های پرهزینه در زمینه تئاتر شهرت دارد و تا امروز با بسیاری از بازیگران بزرگ تئاتر انگلستان همکاری کرده است. او همچنین کتاب‌های زیادی هم درباره اجرا و شیوه‌های بازیگری منتشر کرده که «کارآمدی بازیگری» یکی از آنها است.

سالت،‌ نمایش‌نامه‌نویس، شاعر، کارگردان تئاتر و مدرس مرکز بازیگری لندن است. او در این کتاب تک‌گویی‌ها را تا جای ممکن بر‌اساس سن، تیپ‌های شخصیتی و درون‌مایه‌های متنوع انتخاب کرده است. هدف او از انتخاب این تک‌گویی‌ها و انتشارشان در قالب یک کتاب، همسو‌کردن هنرجویان رشته تئاتر با قطعه‌های قابل اجرا در آموزش‌های نمایش است. او چندین کتاب هم با عنوان تک‌گویی‌های مدرن و کلاسیک برای مردان و زنان منتشر کرده که «تک‌گویی‌های مدرن برای زنان» از‌جمله آنها است. در این کتاب تک‌گویی‌هایی از آثار مهم و مشهوری مثل «مادمازل ژولی»، «اولین نمایش‌نامه فانی»، «بافندگان»، «آوازخوان طاس»، «رؤیای امریکایی»، «زنی بی‌اهمیت»، «شبی بیرون از خانه»، «باغ‌وحش شیشه‌ای» و... انتخاب شده است. در آغاز هر تک‌گویی، توضیحاتی مختصر درباره هر نمایش‌نامه‌ و نویسنده‌اش آمده تا آشنایی مقدماتی با متن برای خواننده وجود داشته باشد. کتاب با نمایش‌نامه‌ای از آگوست استریندبرگ، «مادمازل ژولی»، آغاز می‌شود. بسیاری استریندبرگ را پدر تئاتر قرن بیستم می‌دانند. او با دعوت از بازیگرانش برای نزدیک‌شدن به اجراهای رئالیستی، الگوی سنت کلاسیک تصنعی سده نوزدهم را در‌‌ هم ‌شکست و تغییر داد. استریندبرگ نمایش‌نامه «مادمازل ژولی» را به‌عنوان نخستین تجربه از سِری تراژدی‌های رئالیستی توصیف می‌کند که در آن دیالوگ‌ها کاملا معاصر هستند. یکی دیگر از نمایش‌نامه‌های کتاب که تک‌گویی آن از سوی کریس سالت انتخاب شده، «اولین نمایش‌نامه فانی» از جرج برنارد شاو است. نمایش‌نامه‌ای که درواقع بزرگ‌ترین موفقیت تجاری شاو بود که در سال 1911 میلادی 622 بار در وست‌ اِند به روی صحنه رفت. نمایش‌نامه یک کمدی ساتیری درباره اخلاق ظاهرسازانه طبقه متوسط، شکاف عمیق میان ارزش‌های فرزندان و پدران و مادران‌شان و بیهودگیِ «صورت خود را با سیلی سرخ نگه‌داشتن» و سرتاسر کار، برخوردی با منتقدان تئاتر است. فانی دختری جوان از خانواده‌ای ثروتمند است که دوره کارشناسی‌اش را در دانشگاه می‌گذراند و زیر چتر حمایتی پدر و مادرش خوب تربیت شده است. او نمایش‌نامه‌ای نوشته که پدرش برنامه‌ریزی کرده است تا توسط بازیگران حرفه‌ای به‌عنوان هدیه تولد او اجرای خصوصی شود. پنج منتقد برجسته تئاتر هم به مراسم دعوت شده‌اند و گفت‌وگوهایی فریبکارانه میان آنها درباره نویسنده‌ ناشناس در جریان است. داستان فانی روایت دو خانواده خوشنام است که فرزندان‌شان را دستگیر و زندانی می‌کنند و به‌این‌خاطر با شرایط ناخوشایندی مواجه می‌شوند. کریس سالت در بخشی دیگر از مقدمه‌اش نوشته: «پیشنهادهای من را به حساب حکم قطعی نگذارید. من فقط کوشیده‌ام چند رهنمود ساده یا چند سرنخ پنهان در زبان یا نحو را در اینجا بیاورم. هیچ‌یک از این رهنمودها سرنوشت‌ساز نیستند- چطور می‌توانند باشند؟- ولی امیدوارم دست‌کم بتوانند شما را در پژوهش‌های شخصی‌تان یاری دهند. در این کتاب، تک‌گویی‌ها به ‌ترتیب سنی قرار گرفته‌اند؛ از کم‌سن‌وسال‌ترین شخصیت‌ها آغاز شده و با سالخورده‌ترین‌شان پایان می‌گیرد. امیدوارم این آرایش بتواند شما را در گزینش مناسب‌ترین قطعه‌ها یاری کند». اخیرا چاپ تازه‌ای از «تک‌گویی‌های مدرن برای زنان» در نشر بیدگل منتشر شده است.

از سالت کتاب دیگری با عنوان «تک‌گویی مدرن برای مردان» نیز با ترجمه محسن کاس‌نژاد اخیرا تجدیدچاپ شده است. این کتاب نیز گزیده‌ای است از تک‌گویی‌هایی که از نمایش‌نامه‌های معروفِ نیمه دوم سده نوزدهم (آثاری از نویسندگانی چون ودِکینت، شنیتسلر، بوشنر، هاوپتمَن، ژاری) تا دهه‌ هفتادِ سده بیستم (آثاری از نویسندگانی چون داریوفو، آیکبورن، جمس، دوراس) برگرفته شده، و ایستگاهی است کوتاه برای دیدار با نویسندگانی که به کمک هم در درازنای این راه، پرچم تئاتر مدرن را برافراشته‌اند.

خود کریس سالت توضیح داده که کندوکاو در متن نمایش‌نامه و یا اجرای یک تک‌گویی ــ حتی بی‌هیچ هدفی ــ تجربه‌ای ارزشمند خواهد بود. او معتقد است که چنین تمرینی ذهن شما را پویا و گوهر خلاقانه‌ درونتان را زنده نگه می‌دارد.