چگونه تفاوت الکل اتانول و متانول را تشخیص دهیم؟

به گزارش ایسنا، پیش از کرونا الکل چیزی نبود که آدم‌ها بطور روزمره با آن سر و کار داشته باشند اما از زمان اعلام رسمی ورود کروناویروس جدید به کشور، درخواست الکل بحدی بالا رفت که خود تبدیل به بحرانی دیگر شد. در این مدت صدها و بلکه هزاران‌بار از طریق رسانه‌های گوناگون نحوه‌ی مقابله با کرونا از جمله نحوه‌ی ضدعفونی‌کردن دست‌ها، سطوح و اشیا با الکل اطلاع‌رسانی شده است.
با این حال «ضد عفونی کردن بدن از داخل» که ابتدا یک شوخی مضحک در شبکه‌های اجتماعی بود تا همین یکی دو روز پیش حدود ۳۰۰ قربانی و صدها مصدوم به‌جا گذاشته است. البته نباید همه‌ی این آمار را به پای ناآگاهی مصرف‌کنندگان نوشت؛ بدون شک بخش قابل توجی از این اتفاق ناشی از آشفته‌بازاری است که پس از شیوع کرونا به وجود آمد و با نایاب‌شدن الکل «اتانول»، تولیدکنندگان مشروبات الکلی تقلبی، دانسته یا ندانسته به استفاده از الکل «متانول» روی آوردند و برخی مشتریانِ بی‌خبر از همه‌جا را روی تخت بیمارستان و برخی دیگر را به سینه‌ی قبرستان فرستادند.
به این ترتیب این تلفات انسانی را می‌توان نوک کوه یخی دانست که ریشه در افزایش ناگهانی تقاضا برای الکل قرار دارد. عدم شناخت مصرف‌کنندگان از انواع الکل‌ و کاربردهای آنها از یک طرف و تولیدکنندگان سودجو از طرف دیگر، دست به دست هم دادند تا در دوران جولان کرونا، الکل به جای آنکه آدم‌ها را از شر این غول بی‌شاخ و دم نجات دهد، به قربانیان آن بیفزاید.
الکل چیست؟
الکل، ماده‌ای آلی است که از مواد طبیعی به دست می‌آید. دو نوع الکل بخصوص این روزها بیشتر برای مردم شناخته‌شده است؛ الکل اتیلیک یا «اتانول» و الکل متیلیک یا «متانول»؛ اولی کاربرد طبی دارد و دومی کاربرد صنعتی. به عبارت ساده‌تر اتانول مفید است و متانول کشنده.
اتانول از تخمیر قند و نشاسته با مخمر نان به دست می‌آید. با گرما دادن غلات، میوه‌ها یا نیشکر و سپس افزودن مالت به آن، قسمتی از نشاسته‌ی موجود در آنها به قندهای ساده‌تر تبدیل می‌شود و با افزودن مخمر نان و گرم نگه داشتن این محلول، قند به دست آمده به اتانول تبدیل می‌شود. علاوه بر غلات، این نوع الکل از میوه‌ها نیز به دست می‌آید و در پزشکی، داروسازی، صنایع آرایشی و بهداشتی و همچنین در نوشیدنی‌های الکلی به‌کار می‌رود. الکل حاصل از تخمیر غلات و میوه‌ها فقط ۱۲ تا ۱۵ درصد غلظت دارد و برای افزایش آن باید محلول به دست آمده را تقطیر کرد تا به الکل حداکثر ۹۵ درصد رسید.
متانول در صنعت از واکنش گاز کربن مونوکسید و هیدروژن به دست می‌آید. این واکنش در دما و فشار بالا و در حضور کاتالیزور انجام می‌شود و تولید آن به محیط صنعتی مجهزی نیاز دارد. این نوع الکل که از تقطیر چوب هم قابل تولید است و به همین دلیل به عنوان الکل چوب هم شناخته می‌شود، به عنوان سوخت و حلال در برخی صنایع کاربرد دارد و نه‌تنها مصرف خوراکی آن مرگبار است، به علت اینکه می‌تواند از راه پوست جذب شود، حتی در صنایع آرایشی نیز کاربردی ندارد و با وجود اینکه متانول نیز قطعاً الکل است اما به دلیل تفاوت در فرمول‌های شیمیایی آن، برای ضدعفونی کردن سطوح و از بین بردن ویروس‌ها نیز بی‌فایده است.
با آنکه گفتیم اتانول «الکل خوراکی» و متانول «الکل صنعتی» است اما اتانول هم علاوه بر انواع خوراکی و طبی، نوع صنعتی هم دارد که برای ایجاد تمایز بین آنها، به اتانول‌هایی با خلوص کمتر، موادی مانند رنگ‌های قرمز و زرد، تلخ‌کننده‌ها و حتی متانول اضافه می‌کنند و از آن نیز به عنوان «الکل صنعتی» یاد می‌کنند. بدیهی است که این نوع اتانول هم به هیچ‌وجه نمی‌تواند کاربردهای طبی و خوراکی داشته باشد. با وجود این برخی سودجویان در دوران کمیابی اتانول، با افزودن وایتکس به این الکل‌های صنعتی رنگی، آن را دوباره سفید می‌کنند تا به جای الکل طبی برای ضدعفونی کردن بفروشند!
از طرف دیگر متانول هم مثل اتانول، بی‌رنگ و گاهی بی‌بو است و همین امر باعث شده تا در شرایطی که تقاضا برای الکل بشدت افزایش پیدا کرده و در مقابل، کاروبار صنایع و مشاغل دیگر کساد شده، برخی که پیش‌تر از متانول در صنایع و تولیدات خود استفاده می‌کردند، آن را راهی بازار پرمشتری الکل کنند. به این ترتیب متانول در بطری‌های پلاستیکی کوچک و بزرگ، با یک برچسب که بسادگی توسط هرکسی قابل چاپ و تهیه است، به جای الکل طبی راهی بازار مصرف شد و هیچ بعید نیست که فروشندگان مشروبات دست‌ساز که معمولاً از اتانول موجود در بازار برای تهیه‌ی مشروبات قلابی استفاده می‌کردند، دانسته یا ندانسته از متانول استفاده کرده باشند؛ در نتیجه می‌توان حدس زد که مسمومیت‌های ناشی از مصرف نوشیدنی‌های الکلی که همواره در کشور وجود داشته، چطور در یک ماه اخیر شدتی بی‌سابقه یافته و صدها نفر را قربانی کرده است.
چگونه انواع الکل را از هم تشخیص دهیم؟
همانطور که گفتیم اتانول صنعتی هم ممکن است حاوی درصدی متانول باشد؛ بنابراین حتی در صورتی که برای مصرف بهداشتی یا خوراکی اتانول تهیه می‌کنید، باید از صنعتی‌نبودن آن صددرصد مطمئن باشید؛ کاری که این روزها غیرممکن به نظر می‌رسد. بررسی کردن برچسب روی محصول هم کافی نیست چراکه نمی‌توان بسادگی از اصالت آن اطمینان حاصل کرد. از طرف دیگر باید بیش از پیش از مشروبات الکلی دوری کرد؛ چون در این مورد هم اصالت آن و نوع الکلی که در آن به کار رفته قابل تشخیص نیست.
با این حال اگر برای ضدعفونی‌کردن سطوح دنبال الکل می‌گردید، اولاً باید بدانید که حتی در شرایط عادی هم الکل آخرین گزینه برای این کار است. در جایی که مواد شوینده و ضدعفونی‌کننده‌ی معمول با برندهای معتبر در دسترس است، استفاده از اتانول توجیهی ندارد و تنها در شرایطی که به این مواد دسترسی ندارید باید از الکل - آن هم اتانول ۷۰ درصدی که با ترکیبات خاصی توسط شرکت‌های دارویی معتبر مشخصاً برای ضدعفونی‌کردن دست تولید شده - استفاده کنید.
در صورت رعایت این نکات حتی لازم نیست بدانید که چگونه باید انواع الکل را تشخیص بدهید! با این حال چنانکه گفته شد، رنگ، اولین نکته برای تشخیص الکل صنعتی و غیرصنعتی است. به الکل‌های صنعتی رنگ اضافه می‌شود تا متمایز باشد. در صورت سفید بودن الکل، راه چاره، روشن‌کردن شعله‌ای مختصر با الکل مورد نظر است. شعله‌ الکل صنعتی در پایین، آبی و در بالا، زرد و نارنجی‌رنگ است در حالی که الکل خوراکی یا طبی، شعله‌ای یکدست آبی دارد. استناد کردن به بوی الکل نیز راه مطمئنی نیست زیرا انواع متفاوتی از الکل با بوهای متفاوت یا بدون بو تولید می‌شود.
اتانول چگونه با کرونا مقابله می‌کند؟
کرونا از ویروس‌های پوششی است که لایه‌ای از چربی دور آن را احاطه کرده است. بنابراین هر حلالی که بتواند این چربی‌ها را از بین ببرد برای مقابله با این ویروس مناسب است. مسلماً ارزان‌ترین و در دسترس‌ترین حلال، مواد شوینده‌ای است که پیش از کرونا هم برای شست‌وشوی دست یا ضدعفونی‌کردن از آن استفاده می‌کردیم؛ گرچه این ویروس بشدت مسری است اما از بین بردن آن به همین سادگی است و نیازی نیست خودمان را با الکل بشوییم یا مثل بعضی‌ها الکل غرغره کنیم! چنانکه هزاران بار قبل از این شنیده‌اید، آب و صابون برای دست و صورت و مواد ضدعفونی‌کننده‌ی عادی از جمله وایتکس رقیق‌شده برای سطوح و اشیاء، مناسب‌ترین مواد شوینده‌اند که از قضا از ژل‌های ضدعفونی‌کننده که حالا کمیاب و گران‌قیمت شده‌اند یا الکل که بیشتر از هر زمان دیگری خطرناک شده، مؤثرترند.
تنها در صورتی که مواد شوینده‌ی عادی در دسترس نبود ناچار می توان سراغ الکل یا ژل رفت. در این صورت هم باید دقت کنیم که مناسب‌ترین نوع الکل برای ضدعفونی‌کردن، الکل اتانول با غلظت حدود ۷۰ درصد است که از اصالت آن مطمئنیم. الکل‌هایی با غلظت ۲۵ درصد به بالا خاصیت میکروب‌کشی خوبی دارند اما تحقیقات نشان می‌دهد درمورد کرونا اتانول با غلظت حدود ۷۰ درصد ویروس را از بین می‌برد.
غلظت اتانول در حالت عادی ۹۶ درصد است اما غلظت بالای الکل بمعنی تأثیر بیشتر و بهتر آن نیست. اتانول ۹۶ درصد فعل و انفعالاتی در ویروس پدید می‌آورد که بسرعت آن را در برابر الکل نفوذناپذیر می‌کند. بنابراین اتانول باید رقیق‌شده باشد. اسپری‌های الکلی استانداردی که توسط شرکت‌های معتبر تولید شده‌اند، شامل ۷۰ درصد اتانول است و باقی آن را آب و موادی برای جلوگیری از خشکی پوست تشکیل می‌دهد. با این حال اگر به اسپری استاندارد متانول دسترسی ندارید و از اصالت اتانول ۹۶ درصد مطمئنید، می‌توانید با افزودن ۲۵ تا ۳۰ درصد آب مقطر یا آب جوشیده‌ی سرد به آن، (مثلاً ۷۰ سی‌سی اتانول و ۳۰ سی‌سی آب) بسادگی اتانول ۷۰ درصد فراهم کنید. البته درصورت افزودن آب بیشتر، اتانول تضعیف می‌شود و خاصیت ویروس‌کشی خود را از دست می‌دهد.
گرچه در این ایام  شست‌وشو و ضدعفونی‌کردن از ضروریات زندگی روزمره شده و احتیاط در این زمینه شرط عقل است اما وسواس‌داشتن درباره‌ی آن هم علاوه بر فشار روحی، ممکن است آسیب جانی در پی داشته باشد. چنانکه گفته شد کرونا با همه‌ی دردسرهایی که برای بشر درست کرده در مقابل آب و صابون ساده نابود می‌شود بنابراین به یاد داشته باشید که برای حفظ سلامتی خود به ماده‌ای خاص یا روش‌های عجیب‌وغریبی مثل خوردن و غرغره‌کردن و بخوردادن الکل که تاکنون به اندازه‌ی ۱۰ درصد تلفات کرونا کشته به جای گذاشته نیاز ندارید.
توصیه‌هایی برای زمان مسمومیت الکلی
متانول پس از ورود به بدن کاملاً جذب می‌شود و غلظت آن در خون ۶۳ تا ۸۳ دقیقه بعد به نقطه اوج می‌رسد و پس از جذب، در آب بدن توزیع می‌شود. متخصصان معتقدند یک سی‌سی الکل صنعتی به ازای هر کیلوگرم وزن افراد می‌تواند کُشنده باشد؛ یعنی اگر ۶۰ سی‌سی الکل صنعتی وارد بدن یک فرد شصت‌کیلویی شود، حتی اگر بسختی زنده بماند حتماً دچار آسیب‌هایی مانند نابینایی، آسیب کبدی و کلیوی یا عوارض مغزی می‌شود.
هرچند مصرف اتانول هم ممکن است منجر به مسمومیت افراد شود اما تفاوت‌های مرگباری بین مسمومیت اتانول و متانول وجود دارد. در مسمومیت با اتانول حال بیمار با گذشت چند ساعت رو به بهبود می‌رود اما در مسمومیت با متانول چنین نیست. این در حالی است که افراد پس از مصرف متانول به امید بهبودیافتن منتظر گذشت زمان می‌مانند و معمولاً روز بعد از مسمومیت به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند اما باید بدانیم که در این مواقع زمان، اهمیت حیاتی دارد و فرد مسموم هرچه زودتر به بیمارستان مراجعه کند، شانس بیشتری برای نجات از مرگ احتمالی خواهد داشت. بنابراین اگر کسی پس از مصرف نوشیدنی الکلی دچار علائمی مانند سردرد، سرگیجه، تهوع، شکم‌درد، ضعف عمومی، کاهش هوشیاری، تاری دید، تشنج و ... شد، در سریع‌ترین زمان ممکن باید به مراکز درمانی منتقل شود.