جز زیان مالی هیچ چیزی از سینمای ایران عایدم نشد

بدون ‌شک وقتی به کیانوش عیاری و فیلم‌هایش فکر می‌کنیم، می‌دانیم سینمای ایران به او چندان روی خوش نشان نداده است. عیاری در کارنامه‌اش فیلم‌های مطرحی مانند «شبح کژدم»، «آبادانی‌ها»، «تنوره دیو»، «خانه پدری»، سریال «روزگار قریب» و... را دارد؛ آثاری که مرور هر کدام از آنها داستانی پر از آب چشم است و اغلب آنها چه در ساخت و چه در اکران با مشکلاتی مواجه شده‌اند و همچنان «کاناپه»اش توقیف است. جدید‌ترین تجربه سینمایی عیاری «ویلای ساحلی» است؛ فیلمی که به‌تازگی اکران شده و با آثار پیشینش کاملا متفاوت است. او معتقد است پس از سال‌ها فیلمی «شیرین» ساخته و دلیل ساخت این فیلم را موضوعات مالی عنوان می‌کند. عیاری با صراحت از سال‌هایی حرف می‌زند که سینما تا به امروز برای او جز ضرر و زیان مالی چیز دیگری نداشته و حالا در تنفسی کوتاه فکر کرده که بهتر است روال معمول سال‌های اخیر سینمای ایران را دنبال کند. بنابراین همه چیز در ساخته جدید عیاری با فیلم‌های گذشته‌اش متفاوت است. اینکه شرایط اقتصادی حال حاضر سینمای ایران و غلبه کمدی‌ها، عیاری صاحب سبک و اندیشه را نیز به صرافت ساخت فیلمی خلاف ساخته‌های پیشینش انداخته، موضوع دیگری است که اساسا نیاز به آسیب‌شناسی دارد. عیاری در «ویلای ساحلی» باز هم سراغ طبقه فرودست جامعه رفته و این بار با ترکیب بازیگرانی متفاوت از همیشه قصه‌اش را روایت کرده است. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی ما با کیانوش عیاری درباره چرایی ساخت این فیلم است.

 فکر می‌کنم اولین پرسشی که در ارتباط با ساخته جدید سینمایی شما در ذهن علاقه‌مندان آثارتان ایجاد می‌شود این است که چرا کیانوش عیاری سراغ ساخت فیلم سرگرم‌کننده یا کمدی رفته است؟

باید تأکید کنم «ویلای ساحلی» کمدی نیست، یک فیلم شیرین است. قصد هم نداشتم فیلم کمدی بسازم. با وجود اینکه رضا عطاران و پژمان جمشیدی در این فیلم ایفای نقش می‌کنند، فقط خواستم یک فیلم شیرین به سبک و سیاق فیلم‌های «ایرما خوشگله» یا «بعضی‌ها داغشو دوست دارن» بسازم.

 البته فکر می‌کنم به لحاظ مضمون به «آپارتمان» بیلی وایلدر نزدیک‌تر است.

نه، «آپارتمان» این‌قدر شیرین نبود. از آن فیلم گرفته نشده است.

با اینکه شما در این فیلم از ساخته‌های قبلی فاصله گرفتید، اما به نظر می‌رسد فیلم با تماشاگر ارتباط برقرار کرده است.

بله، فیلم را با تماشاگران دیدم و احساس کردم تماشاگران به شدت راضی هستند.

وقتی به جریان ساخت و اکران باقی فیلم‌های شما فکر می‌کنم، تصور می‌کنم در ساخت و نمایش «ویلای ساحلی» نفس راحتی کشیدید و مشکل خاصی نداشتید.

بله، کاملا درست است. قرار هم نبود این فیلم مشکلی داشته باشد.

 البته گویا به‌تازگی تغییراتی در مدت زمان نمایش فیلم ایجاد شده است.

بله، حدود 10 دقیقه از اول فیلم کم شده است.

شما اشاره کردید سعی داشتید «ویلای ساحلی» فیلم شیرینی باشد و کمی متفاوت‌تر از فیلم‌های قبلی عمل کنید. تغییر رویکرد شما هم‌زمان با جریان غالب سینمای ما یعنی ساخت انبوهی فیلم کمدی و فاصله‌گرفتن اکثرا فیلم‌سازان از ساخت فیلم اجتماعی و محدودشدن این شکل از فیلم‌سازی، نکته شایان تأملی است. فکر می‌کنید سینمای ما به سمتی حرکت می‌کند که بیشتر شاهد فیلم‌هایی باشیم که از جریان سینمای اجتماعی دورتر می‌شوند؟

من فکر می‌کنم به این گونه است.

شما هم در همین راستا حرکت کردید؟

نه، من به دنبال پول بودم.

چه چیزی باعث شد در ساخت «ویلای ساحلی» نگاه دیگری داشته باشید یا به بعد مالی فیلم فکر کنید؟

سینما برای من از اولین فیلمم تا «خانه پدری» همیشه توأم با ضرر و زیان بوده است؛ حتی سریال «روزگار قریب» نیز نتوانست برای من منافع مادی داشته باشد. به‌‌جز زیان مالی هیچ چیزی از سینمای ایران عایدم نشده است. این بود که تصمیم گرفتم یک بار این رویه را عوض کنم.

از مسیری که در گذشته و در سینمای ایران طی کردید ناراضی هستید؟

آن‌طور فیلم ساختن و آن مسیر را طی‌کردن بهایی داشت که من بهایش را با جان و دل پرداخت کردم. یعنی بیشتر از هر فیلم‌ساز ایرانی دیگری من بهای آن شیوه کارم را پرداخت کردم و این حق را دارم که زمانی بخواهم به چیزی که لازم است دست پیدا کنم.

هر بار که در مورد فیلم یا سریال جدیدی که مشغول کار بودید صحبت می‌کردیم، در میان صحبت‌هایتان در مورد فیلم‌هایی که به دلایلی توقیف شدند یا در ساخت و اکرانشان با مشکل مواجه شدند صحبت کردیم. آخرین فیلم سینمایی شما قبل از «ویلای ساحلی»، «کاناپه» بود که این فیلم همچنان توقیف است و شما بارها در مورد سوءبرداشت‌هایی که از فیلم صورت گرفته صحبت کردید. همچنان این فیلم‌ها و سرنوشتشان برای شما مسئله است؟ و آیا باز سراغ ساخت چنین فیلم‌هایی می‌روید؟

بله، طرح‌های زیادی دارم که همه آنها همان دغدغه‌های من هستند و قطعا همه آنها هم مسئله‌ساز هستند و در اولین فرصت به سمت ساختنشان خواهم رفت. اگر قرار باشد از دغدغه‌های خودم فاصله بگیرم، می‌توانم روزهای آرام و مشابه همین «ویلای ساحلی» داشته باشم. ولی دغدغه‌ها من را رها نمی‌کنند. تعدادی طرح دارم که صد درصد من را به مسیر همیشگی می‌کشاند.

پس «ویلای ساحلی» برای شما یک تنفس است.

صد درصد.

 برای ساخت این فیلم هم به مشکلی برخوردید؟

بله، در ساخت «ویلای ساحلی» هم مشکلات مربوط به تولید را داشتم. شاید دلیلش این باشد که خودم تهیه‌کننده نبودم.

بعد از ناکامی‌هایی که برای عمده فیلم‌های شما خصوصا «کاناپه» و «خانه پدری» اتفاق افتاد و هرکدام سرنوشت متفاوتی پیدا کردند، گاهی فکر می‌کنم برای کیانوش عیاری هر‌کدام از این اتفاقات می‌توانست او را از صرافت ساخت فیلم بیندازد. اما شما بعد از هر اتفاق تلخی که برای آثارتان رخ داد باز هم ایستادید و فیلم ساختید. همچنان این روحیه را دارید؟

بله به‌شدت سمج و علاقه‌مند هستم.

با اینکه «ویلای ساحلی» از سایر ساخته‌های سینمایی شما فاصله دارد، به نظر می‌رسد همچنان نگاهی دغدغه‌مند پشت آن وجود دارد. نگاه به مصائب و مشکلات طبقه فرودست در پس این قصه شیرین وجود دارد و غم پنهانی در قصه‌ای که روایت می‌کنید هست که به نظر می‌رسد از نگاه همیشگی به پیرامون و جامعه فاصله نگرفتید.

بله می‌توانم این مسئله را بپذیرم. حرف و استنباط درستی است.

وقتی تیتراژ «ویلای ساحلی» یا تیزرهایی را که از فیلم پخش شده، می‌دیدم، متوجه شدم ظاهرا بازیگران بیشتری در فیلم حضور داشتند یا پلان‌های بیشتری وجود داشته که کوتاه شده است.

بله حدود 200 دقیقه فیلم‌برداری کردیم، اما ناچار بودم این زمان را نصف کنم تا به صد دقیقه‌ای که برای فیلم سینمایی لازم است برسد. اتفاقا صحنه‌های شیرین و طنازی بود اما به خاطر زمان و ساختمان فیلم ناچار شدیم از آنها صرف‌نظر کنیم. با این حال مخاطبان در آینده سریال شش قسمتی«ویلای ساحلی» را تماشا خواهند کرد که تمامی آن سکانس‌های حذف‌شده از فیلم در این سریال وجود دارد.

در این فیلم با بازیگران همیشگی و ثابت آثارتان همکاری نکردید، در عوض سراغ بازیگرانی رفتید که تجربه کارکردن با آنها را نداشتید؛ خصوصا دو شخصیت اصلی رضا عطاران و پژمان جمشیدی. همکاری با این بازیگران چطور بود؟

من همیشه آرزوی کارکردن با رضا عطاران را داشتم و این بار این فرصت پیش آمد. پژمان جمشیدی را هم پیش از این در فیلم «خوب، بد، جلف» دیده بودم و تازه با او آشنا شده بودم و به نظرم جالب و دوست‌‌داشتنی بود. صد درصد قصد داشتم در اولین فرصت با او هم کار کنم که این شرایط دست به دست هم داد و این اتفاق افتاد. در مورد ریما رامین‌فر هم باید بگویم من قبلا او را نمی‌شناختم. وقتی سریال «پایتخت» را از او دیدم برایم مسجل شد که او یکی از بهترین بازیگران موجود درسینمای فعلی ایران است و قصد داشتم صد درصد با او کار کنم و از این پس هم فکر می‌کنم هر وقت رضایت بدهد با او کار خواهم کرد و به نظرم یکی از بهترین بازیگران این آب و خاک است.

 اجازه دادید رضا عطاران و پژمان جمشیدی از بداهه در بازی یا دیالوگ استفاده کنند؟

تا حد معقول.

مدت‌هاست پیگیر پخش سریال «87 متر» شما از تلویزیون هستیم؛ عاقبت پخش این سریال به کجا رسید؟

ما در حال پیداکردن یک پلتفرم هستیم که بتواند پول زیادی را که سیما‌فیلم برای این سریال می‌خواهد، پرداخت و «87 متر» را پخش کند.

چرا تلویزیون سریال را پخش نمی‌کند؟

برای من هم سؤال بزرگی است. سریال خوبی است. خودم از آن راضی هستم و به نحوی دوستش دارم ولی نمی‌دانم چه مسئله‌ای باعث شده سریال پخش نشود. برای من تا این لحظه وضع پخش سریال «87 متر» نامعلوم است. اینکه بالاخره تلویزیون آن را پخش خواهد کرد یا تلوبیون یا پلتفرم را نمی‌دانم. در نهایت امیدوارم در پلتفرم پخش شود.

صحبتی در مورد «ویلای ساحلی» هست؟

من برنامه‌ریزی داشتم و هدفمندانه به سمت ساخت این فیلم رفتم و سعی کردم فیلم پرمخاطبی باشد و نتیجه هم گرفتم. اما ای کاش قبل از فیلم‌برداری بیشتر برای سناریوی آن وقت می‌گذاشتم و اضافات فیلم‌نامه را حذف می‌کردم و شکل بهتری پیدا می‌کرد.