شیرینی‌های اسرارآمیز تهرانی‌ها برای شب یلدا؛ از لرزونک تا ماما جیم‌جیم

تهیه شیرینی برای سفره شب یلدا در تهران قدیم یک سنت بوده و خانواده‌ها به فراخور امکانات محلی چند نوع حلوا برای دورهمی در طولانی‌ترین شب سال می‌پختند.

حلوای ارده؛ پیر سفره یلدا

پخت حلوا در تهران قدیم یک سنت بوده و در دوره قاجار رواج بیشتری پیدا کرده است. حلوا ارده که ترکیبی از حلوا و شیره انگور بوده و برای خوشمزه شدنش مقداری کره یا روغن دنبه به آن اضافه می‌کردند.

حلواارده جزو نخستین حلواهایی بوده که تهران‌نشین‌های قدیم برای سفره شب یلدا تدارک می‌دیدند، اما با گذشت زمان جای خودش را به تنقلاتی داد که قنادی‌ها برای نخستین بار در دوره پهلوی اول می‌پختند.

حلوای کنجد؛ جدال با سرما

حلوای ماما جیم‌جیم؛ باب میل بچه‌ها

حلوای «ماما جیم‌جیم» هم نوعی شیرینی شب یلدایی بوده و برای پخت آن، ذائقه کودکان را در نظر می‌گرفتند. طرز تهیه این نوع شیرنی شباهت زیادی با سوهان قم داشته و با آرد، شیره انگور یا شیره خرما و شکر پخته می‌شد.

قنادها یا به عبارتی آشپزها مواد لازم را در پاتیل‌های بزرگ می‌ریختند و آنقدر هم می‌زدند تا قوام پیدا کند. بعد هم شیرینی داغ را روی سینی یا مجمعه‌های بزرگ می‌ریختند تا خشک و خنک شود. پخت ماما جیم‌جیم در دوره قاجار آنقدر رواج پیدا کرد که شغل بسیاری از دستفروش‌ها و دوره‌گردها فروش ماما جیم‌جیم در کوچه‌پسکوچه‌های تهران بود.

حلوای تفلیسی؛ سوغات سفر به روسیه

اواخر حکومت احمد شاه قاجار و اوایل دوره پهلوی اول نوعی شیرینی تحت عنوان حلوای تفلیسی در تهران پخته می‌شد و آرام آرام به سفره‌های شب یلدای تهرانی‌ها راه پیدا کرد. ایرانی‌های که برای کار به روسیه رفته بودند با وقوع انقلاب سال ۱۹۱۷ در این کشور به تهران برگشتند و برای نخستین بار حلوای تفلیسی را در پایتخت پختند. از حاج مصیب درخشانی به‌عنوان نخستین کسی که در قنادی‌اش حلوای تفلیسی پخت نام برده‌اند. این نوع شیرینی که مزه منحصربه‌فردی داشت در همان دوره به‌عنوان یکی از تنقلات سفره شب یلدای تهرانی‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

ارزان‌ پرطرفدار

این نوع شیرینی ۸۰ سال قبل برای نخستین بار در قنادی بهار تهیه شد و در دسترس مردم قرار گرفت تا از آن به‌عنوان یکی دیگر از تنقلات شب یلدا نام ببرند. قنادی بهار در محله سرچشمه، قدیمی‌ترین قنادی تهران است و برای نخستین بار بسیاری از شیرینی‌ها و تنقلات تهرانی را به مردم عرضه کرد.

آب‌نبات قیچی ترکیبی از آب و سرکه و شکر بود و به آن مغز پسته هم اضافه می‌کردند اما با گذشت زمان مغز پسته از مواد اولیه آن حذف شد و آب‌نبات‌قیچی‌های معمولی در بازار حضرتی ری فروخته می‌شد که یکی از ارزان‌ترین تنقلات شب یلدا هم به حساب می‌آمد.

منبع: همشهری