صندوق توسعه ملی و الزامی به نام سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی

علیرضا کنگرلو*

گلدمن ساکس که به‌عنوان بزرگ‌ترین بانک سرمایه‌گذاری جهان شناخته می‌شود، پیش‌بینی کرده سرمایه‌گذاری جهانی در حوزه هوش مصنوعی تا سال 2025 یعنی کمتر از دو سال دیگر از 200 میلیارد دلار هم فراتر می‌رود. هوش مصنوعی با چنان سرعت عجبیی رشد می‌کند که تمام صنایع و کسب‌وکارها به این باور غالب رسیده‌اند که در صورت تعلل در پیوند‌زدن آینده مسیر پیش‌روی خود با هوش مصنوعی، چشم‌انداز روشنی در انتظارشان نخواهد بود. به همین دلیل است که هوش مصنوعی به‌عنوان یک اولویت در کانون توجه سرمایه‌گذاران بزرگ جهانی از‌ جمله صندوق‌های ثروت قرار گرفته است. با وجود این پتانسیل عظیم، اما اکنون جهان در ابتدای این راه ایستاده و سرمایه‌گذاری مرتبط با هوش مصنوعی از نقطه شروع نسبتا پایینی در حال صعود است و دست‌کم چند سال طول می‌کشد تا تأثیر اصلی خود را بر اقتصاد بگذارد. در برهه کنونی، دو کشور آمریکا و چین به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان، سرمایه‌گذار‌های اصلی در این زمینه به شمار می‌روند و دیگر کشورها نیز برای سهیم‌شدن در این بازار بزرگ و به‌شدت رو به‌ رشد، ضمن آغاز سرمایه‌گذاری‌ها، هر روز در پی شکار فرصت‌های تازه و پیوند‌زدن خود با این عرصه نوظهور هستند.

با اینکه در سال‌های 2020 تا 2023 روند جذب سرمایه‌ها به حوزه هوش مصنوعی کمی کند بوده است، اما سرمایه‌گذاران به تطبیق بالاتری با این ظرفیت تازه رسیده‌اند و احتمالا در نیمه دوم این دهه با پذیرش زودتر توسط شرکت‌های بزرگ‌تر در زمینه اطلاعات و خدمات حرفه‌ای، علمی و فنی و انفجار سرمایه‌گذاری در زمینه هوش مصنوعی روبه‌رو خواهیم بود. برای درک بهتر فضای انفجاری سرمایه‌گذاری در زمینه هوش مصنوعی، می‌توان نمونه‌ها و مصداق‌‌های بسیاری آورد؛ برای نمونه، روسیه دو میلیارد دلار برای تحقیقات هوش مصنوعی جمع‌آوری کرده است. صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه (RDIF) از سرمایه‌گذاران خارجی به ارزش دو میلیارد دلار پول جمع‌آوری کرده تا به شرکت‌های داخلی در تحقیقات هوش مصنوعی کمک کند. این شرکت‌های روسی مورد بحث در حال توسعه راه‌حل‌های هوش مصنوعی هستند که می‌تواند نیازهای تجاری آینده‌نگرانه را تأمین کند. در عین حال از سرمایه‌گذاری تازه یک میلیارد دلاری مایکروسافت در ابتدای سال جاری هم نمی‌توان ساده گذر کرد که بر ساخت یک پلتفرم تمرکز دارد که فناوری‌های جدید هوش مصنوعی را ایجاد می‌کند و هوش عمومی مصنوعی را بهبود می‌بخشد.

این چشم‌انداز روشن و رو به‌ رشد از زاویه دید صندوق‌های ثروت نیز به‌عنوان یکی از قوی‌ترین و هوشمندترین سرمایه‌گذاران جهان دور نمانده و صندوق‌هایی همچون صندوق ثروت ملی نروژ، صندوق ثروت سنگاپور و صندوق‌های ثروت کشورهای عربی حوزه خلیج‌ فارس، به صورت جدی و عملیاتی وارد این حوزه شده‌اند؛ چنان‌که امروز شاهد هستیم صندوق ثروت ملی نروژ به‌عنوان بزرگ‌ترین صندوق ثروت جهان با بالاترین ضریب سرمایه‌گذاری‌های سودآور، تأکید دارد سرمایه‌گذاری در زمینه هوش مصنوعی را به میزان شایان توجهی افزایش خواهد داد. البته بدیهی است که با بهبود سودآوری، این صندوق به لطف رشد فناوری، چنین رویه‌ای را اتخاذ کند. صندوق ثروت دولتی نروژ در نیمه اول سال 2023 به لطف سرمایه‌گذاری‌هایش در سهام فناوری، به‌ویژه حوزه داغ هوش مصنوعی، سودی معادل 143 میلیارد دلار به دست آورده است.

نمونه دیگر این بازار رو به‌ رشد آینده را می‌توان در سرمایه‌گذاری تازه صندوق ثروت دولتی قطر دید. این صندوق به‌تازگی یک سرمایه‌گذاری 250 میلیون دلاری در حوزه هوش مصنوعی را آغاز کرده است. سرمایه‌گذاری صندوق ثروت قطر روی یک شرکت توسعه هوش مصنوعی در لندن صورت گرفته که به کاربران و کسب‌وکارها کمک می‌کند با بهره‌‌گرفتن از ظرفیت‌های هوش مصنوعی، نرم‌افزارهای مورد نیاز خود را بسازند. سرمایه‌گذاری صندوق قطری در این یونیکورن (Unicorn) استارت‌آپی، ارزش آن را تا یک میلیارد دلار افزایش داده است. از منظر کلان، انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری هوش مصنوعی در چهار بخش تجاری کلیدی متمرکز شود: شرکت‌هایی که مدل‌های هوش مصنوعی را آموزش و توسعه می‌دهند، آنهایی که زیرساخت (مثلا مراکز داده) را برای اجرای برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی فراهم می‌کنند، شرکت‌هایی که نرم‌افزاری برای اجرای برنامه‌های کاربردی با هوش مصنوعی توسعه می‌دهند و کاربران نهایی سازمانی که برای آن نرم‌افزار و خدمات زیرساخت ابری پرداخت می‌کنند. به همین رو، بدیهی است که مسیر صندوق توسعه ملی برای ورود و سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی، ذیل همین چهار عنوان تعریف شود؛ مسیری محتوم و الزامی که بدون تردید منجر به خلق ثروت و درآمدهای پایدار و ماندگار برای صندوق توسعه ملی ایران خواهد شد. در پایان و به‌عنوان جمع‌بندی مباحث طرح‌شده، بد نیست اشاره‌ای هم به یکی از جدید‌ترین نظرسنجی‌ها درباره چرایی الزام سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی داشته باشیم. این نظرسنجی که از سوی WisdomTree به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین تحلیلگران بازار‌های مالی صورت گرفته است، نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در اروپا هوش مصنوعی را قانع‌کننده‌ترین موضوع سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌دانند. نظرسنجی مدنظر با جامعه آماری بیش از 800 مشاور سرمایه‌گذار حرفه‌ای در سراسر اروپا که مسئول مدیریت حدود چهار تریلیون یورو دارایی را بر عهده دارند، انجام شده است. عمده این افراد، چشم‌انداز خوش‌بینانه‌ای را برای سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری و به‌ویژه هوش مصنوعی متصور هستند.

* مدیر روابط‌عمومی صندوق توسعه ملی