گفتگو با سمیه سلیمانی شیجانی، نویسنده و منتقد
خواندن، تجربه یک جهان جدید
سمیه سلیمانی شیجانی متولد ۱۳۶۳ بندر انزلی و دانش آموخته علوم اجتماعی گرایش پژوهشگری است. این نویسنده و منتقد، افتخار مادری یک دختر ۱۲ ساله و یک پسر ۸ ساله را در کارنامه زندگی خود دارد. باز نویسی و تالیف کتاب مثل نور و انجام یک پروژه پژوهشی در قالب کتاب آواهای انقلاب با موضوع سرودهای انقلابی را می توان در مجموعه کارهای وی دید. کسب رتبه نخست جایزه ادبی شهید باقری و رتبه سوم جشنواره بهار معنویت از جمله جوایزی است که او از آن خود کرده است. این عضو تحریریه داستان مجله زن روز و عضو هیئت موسس کانون ادبی راوی گیلان، نوشتن داستانک، تولید محتوا و نگارش متن برای کمیک موشن و استاپ موشن را نیز تجربه کرده است. با هم پاسخ های سلیمانی شیجانی را می خوانیم:
*سمیه سلیمانی شیجانی را چقدر می شناسید؟
به نظر بنده هر انسانی گمان می کند که شناخت کاملی از خودش دارد اما اینکه این گمان چقدر با واقعیت تطابق داشته باشد جای حرف دارد. انسان ها در موقعیت های مختلف ممکن است واکنش های متفاوتی از خودشان بروز بدهند که خودشان هم فکرش را نمی کردند. نمی توانم اداعا کنم که خودم را خوب می شناسم. ترجیح می دهم خودم را با قهرمان های داستان ها مقایسه نکنم. دوست دارم حتی اگر کم هم، هستم شبیه خودم باشم. و اما اگر قرار باشد او را با یک شعر معرفی کنم باید بگویم: «آن نخل نا خلف که تبر شد ز ما نبود ما را زمانه چون شکند ساز می شویم».
*شما برنامه و الگوی خاصی برای مطالعه دارید؟
بله مسلما مطالعه نیازمند داشتن برنامه است. اما اینکه این برنامه از نظم سختی پیروی کند، خیر من همه تلاشم را می کنم که در هفته مقدار مشخصی مطالعه در زمینه های مختلف داشته باشم .حالا ممکن است یک روز 6 ساعت مطالعه کنم و یک روز به نیم ساعت هم نرسم. اگر کتابی برای آنچه که باید بدانم مفید باشد به علاقه ام چندان توجه نمی کنم کتاب را برای یادگیری می خوانم . به نظر من هر شخص با توجه به شرایط منحصر به فرد زندگی خودش باید برای مطالعه برنامه ای را تنظیم کند .در مورد نوجوانان می توان انتظار داشت که خودشان به دنبال مطالعه بروند و برنامه داشته باشند. اما برای کودکان این مسئله به توجه والدین مربوط می شود که با قرار دادن کودک در محیط هایی که مطالعه کتاب را تشویق می کنند انگیزه لازم را برای آنها ایجاد کنند. توجه کافی به مطالعه کودکان باعث می شود که نوجوانان کتابخوانی را در آینده ای نه چندان دور داشته باشیم.
*دوره کودکی و نوجوانی شما چقدر با کتاب و بازی همراه بود؟
به یاد ندارم که در دوران کودکی به دنبال کتاب خواندن رفته باشم اما در منزل ما همیشه شماره های مجله کیهان بچه ها و کتاب های مختلف وجود داشت. همین مسئله باعث شد من در نوجوانی به سمت مطالعه پیش رفتم و کم کم وابسته به کتاب های ریز ودرشتی شدم که در دست رسم قرار داشت . در یک دوره ای هر چیزی که به دستم می رسید می خواندم اما کم کم مطالعاتم نظم بیشتری گرفت و در اوج نوجوانی به شدت وابسته به کتابهای شعر بودم. من بر خلاف دختر بچه ها بیشتر با چوب و اره و چکش و میخ بازی می کردم بازی با خاک و گل را هم از دست نمی دادم و همه اینها برای این بود که ساختن را دوست داشتم. شاید همین بازیهایی که چیزی از بینشان می ساختم زمینه های علاقه ام به داستان نویسی شد. چون در داستان نویسی نویسنده جهانی را می سازد که از شخصیت ها گرفته تا فضاها و آب هوا و چیزهای دیگر در اختیار خودش است.
* اقلیم، جغرافیا، موقعیت و زادبوم شما چه تاثیری در کارهای شما داشته است؟
نویسنده ناگزیر تحت تاثیر زاد بومش قرار می گیرد. برای من که با عطر جنگل و صدای موج های دریا قد کشیده ام تاثیر گذاری چنین محیط سراسر زیبایی و شگفتی به مراتب بیشتر هم خواهد بود.
*رابطه شما با فضای مجازی چطور است؟
سعی می کنم ارتباط با فضای مجازی را در حد تعادل نگه دارم نه به دور از فضای مجازی و نه وابسته به این فضا. در حد معرفی کتاب و ارائه ی داستانک های مناسبتی نوشتن و در بعضی مواقع تولید محتوا در این فضا را تجربه کرده ام. اگر نویسنده بتواند از قابلیت ها ی این فضا به درستی استفاده کند هم امکان معرفی آثار برایش فراهم می شود و هم می تواند سبک خاص خودش را در نوشتن برای مخاطب تعریف نماید.
*چه شد که سراغ نوشتن رفتید؟
برای خلق دنیایی که بتوانم خودم را بیشتر در آن پیدا کنم و بشناسم .شاید بتوانم بگویم از روزمرگی هایی که گاهی خیلی تلخ می شوند؛ به نوشتن پناه آوردم.
*نوشتن را بیشتر دوست دارید یا خواندن را؟
با اختلاف بسیار کم خواندن را بیشتر دوست دارم اما از نوشتن لذت بیشتری می برم. خواندن تجربه یک جهان جدید است بدون آنکه زحمت ساختنش را کشیده باشید. اما نوشتن به معنای واقعی عرق ریختن می طلبد که توامان لذت بسیاری هم برای نویسنده دارد و برای همه کسانی که خوب می نویسند احترام قائلم.
*کودک درون شما به شما، هر روز صبح چه دستوری می دهد؟
برو بنشین بخوان!
*این کودک درون، شب زود می خوابد یا با هم جر و بحث دارید؟
کودک درون من در طی روز آنقدر فعالیت دارد که شب ها بی هیچ حرف پیش خوابش می برد .
*مثل نور چگونه متولد شد؟
دقیقا مثل نوری که وارد می شود و همه جا را روشن می کند .در حال دست و پنجه نرم کردن با رمان نوجوانم بودم که پیشنهاد باز نویسی داستانی این کتاب به بنده داده شد. بعد از بازنویسی فصل اول شخصیت محوری ، سید نور الدین حسینی الهاشمی و جریان تاریخی داستان چنان من را با خود همراه کرد که مثل نور را واقعا مثل نور در نویسندگی ام می بینم .
*از کی سراغ نقد رفتید؟
از زمانی که در کلاس های داستان نویسی آقای اشتری شرکت کردم .آموزش های ایشان به شکلی بود که علاوه بر درست نوشتن، درست خواندن و درست دیدن را هم آموزش می دادند.کم کم چهار چوب و ملاک های یک اثر ادبی خوب برای بنده شکل گرفت و از آنجا بود که به سراغ نقد رفتم. من نقد انجام شده روی کتاب های «دارم می رسم جان جان»، «دختری که ماه را نوشید» و «ماموریت فلامینگوها» را بیشتر دوست داشتم. «دارم می رسم جان جان» اولین تجربه من در حوزه نقد بود و «ماموریت فلامینگوها» فعلا آخرین کتابی است که نقد کرده ام.
*مهم ترین آموزه های کتاب های داستانی به ویژه برای کودکان و نوجوانان چه چیزهایی می تواند باشد؟
به نظرم پرداختن به آموزه های اخلاقی به شیوه غیر مستقیم بیشترین ضرورت را دارد. نگاهی گذرا به آثار ترجمه نشان می دهد که موج تهاجم فرهنگی تلاش گسترده ای را برای ترغیب کودکان و نوجوانان به مفاهیم بی پایه و اساسی چون جادو و قهرمانان پوشالی واین قبیل مسائل شروع کرده و با سرعت زیادی در حال پیشروی است. متاسفانه اقبال به این دست کتابها در حالی است که غنی ترین مفاهیم اخلاقی و تربیتی که می تواند پایه های موفقیت را در آینده کودکان و نوجوانان پی ریزی کند؛ در فرهنگ دینی و اجتماهی ما وجود دارد. لذا پرداختن صحیح به این مفاهیم در قالب ادبیات داستانی از ضروریات است .
*فرهنگ عامه و ادبیات فلوکلور چه جایگاهی در کارهای شما داشته است؟
داستان نمی تواند جدای از فرهنگ عامه باشد. در کارهای بنده هم شخصیت ها در جریان کنش و واکنش هایشان بخشی از فرهنگ جامعه مورد نظر را به نمایش می گذارند.
*قهرمانان شما تا چه اندازه در شهر و در اطراف شما دیده می شوند؟
قهرمانان داستان ها جدا از جامعه نیستند. نویسنده از همین مردم اطرافش قهرمان ها را می سازد.
*روایت شما چه فرقی با روایت های موجود دارد؟
نمی توان روی خصیصه ی خاصی به عنوان وجه تفاوت دست گذاشت. شاید در برخی جنبه های فنی از دید صاحب نظران ضعف هم داشته باشد. نظر بنده بر این است که روایت هر نویسنده منحصر به فرد خودش است و حتما یک ویژگی بارز دارد که آن را از سایر روایت ها متمایز می کند. مثل اثر انگشت.
*شعر و قصه چه جایگاهی در آموزش به خصوص برای کودکان و نوجوانان می تواند داشته باشد؟
شعر و قصه تاثیر مستقیم دارد. مسلما مفهومی را که نیازمند ساعت ها سخنرانی است از زبان شعر و قصه راحت تر می توان منتقل کرد. ضمن اینکه کودک و نوجوان با شخصیت های قصه هم ذات پنداری می کند و مفاهیم در جریان این هم ذات پنداری به شکل موثری برای او درونی می شوند .
*اگر به شما نوشتن موضوعی سفارش داده شود، انجام می دهید؟
تا اندازه ای که با سلیقه ،چهار چوب فکری و سبک مورد نظم هماهنگ باشد. در غیر این صورت نمی پذیرم.
*تا چه اندازه به باورهای بنیادین جامعه چون عقاید دینی و مذهبی و مناسک آیینی در کارهایتان پرداخته اید؟
من همه ی تلاشم را کرده ام که پایه و اساس اصلی کار هایم بر این باور ها استوار باشد. اینکه چقدر در این زمینه موفق بوده ام یا نه قضاوت با مخاطب است.
*آیا عصر کتاب به خصوص نسخه فیزیکی آن با وجود اینترنت و فضای مجازی به پایان خود نزدیک است؟
اینترنت و فضای مجازی برای افرادی که مخاطب خاص نسخه های فیزیکی هستند جایگزین خوبی نیست. هر نشریه ای هم مخاطب خودش را دارد. اگر نشریه بتواند سلیقه مخاطب را با توجه به مقتضیات جامعه تامین کند، پایان نخواهد داشت.
* شما دلیل کم خواندن کتاب در جامعه به ویژه نوجوانان را چه می‌دانید؟
استفاده از گوشی همراه و جذابیت های فضای مجازی .البته محتوای خالی از هیجان دسته ای از کتاب ها و قیمت بالای آنها را هم باید در نظر داشت .درست همین جاست که نقش مولف تعریف می شود. مولف می تواند با انتخاب موضوع مناسب و پرداخت صحیح موضوع در جذب مخاطب نوجوان نقش مهمی را ایفا کند.
*به پرسه زدن چقدر علاقمند هستید و کجاها پرسه می زنید؟
به نظر من پرسه زدن یکی از عالی ترین انواع خلوت کردن است. اگر فرصتی دست بدهد؛ ساحل را برای پرسه زدن انتخاب می کنم. البته چرخیدن در کتابفروشی ها را هم از دست نمی دهم.
*در زندگی شخصی خودتان، کجاها دانای کل هستید؟
در ارتباط با فرزندانم
*و سخن آخر:
اینکه نعمت خواندن و نوشتن یکی از بزرگترین موهبت های الهی است که نصیب کسی می شود. معجزه دین ما کتاب است و اولین کلمه ای که بر پیامبر ما وحی شد اقراء بود. پس خواندن و نوشتن نه تنها یک موهبت بلکه یک رسالت است.
رزومه سمیه سلیمانی شیجانی، نویسنده و منتقد
دوره ها و اساتید
فعالیت در زمینه ی داستان نویسی از سه سال گذشته .شرکت در کلاس های داستان نویسی استاد حامد اشتری .
دوره ی روایت پیشرفت .استاد اسماعیل هاشمی آبادی
دوره ی مجازی داستان کودک و نوجوان .استاد محمد رضا رهبری
آثار
باز نویسی و تالیف کتاب مثل نور
انجام یک پروژه پژوهشی در قالب کتاب آواهای انقلاب با موضوع سرود های انقلابی
جشنواره های ادبی و داستان نویسی:
🔹کسب رتبه نخست جایزه ی ادبی شهید باقری
🔹 رتبه سوم جشنواره بهار معنویت
🔹 راهیابی به مرحله ی نیمه نهایی جشنواره خانم برای دو سال متوالی
🔹 داستان تقدیری جشنواره ادبی یوسف
عضویت و همکاری:
-عضو تحریریه ی داستان مجله ی زن روز
-عضو هیئت موسس کانون ادبی راوی گیلان
-همکاری با مجموعه ی هنری رسانه ای فیروزه نگار بندر انزلی در زمینه ی تولید محتوا و نگارش متن برای کمیک موشن و استاپ موشن .....
-نوشتن داستانک قرار برای تولید کمک موشن به مناسبت بزرگداشن شهدای اساتید و کارمندان دانشگاهها به سفارس دانشگاه گیلان
شرکت در جلسات نقد کتاب به عنوان منتقد:
-دارم میرسم جان جان، بندرکیاشهر
-دختری که ماه را نوشید، بندرکیاشهر
-چشم‌هایم در اورشلیم، کتابخانه خاتم الانبیا رشت
-استاندار آسمانی، حوزه هنری (دفتر تاریخ شفاهی پیشرفت)