اعلام جزئیات یک کشف مهم باستانی در نزدیکی تهران؛ هخامنشیان اینجا چه می‌کردند؟

رحیم خاکی روز پنجشنبه دوم آذر یکی از اهداف کاوش‌ها را تولید محتوا و مستندسازی از یافته‌های باستان‌شناسی این محوطه عنوان کرد و افزود: به عنوان منطق‌های مهم از لحاظ باستان شناسی تولید مستندات علمی و پژوهشی بیشتر نیازمند فصلهای تکمیلی کاوش است که می‌تواند به اهداف بلند مدتی از جمله ثبت جهانی این محوطه باستانی ازبکی کمک کند.

رحیم خاکی تأسیس پایگاه پژوهشهای باستان‌شناسی یا پایگاه ملی میراث فرهنگی در محوطه ازبکی و همچنین ایجاد سایت موزه ازبکی را از دیگر اهداف مهمی در همین راستا دانست و ایجاد پارک علم و فناوری باستان شناسی به مرکزیت محوطه ازبکی در استان البرز را نیز از اقدامات مهم مد نظر در این منطقه دانست.

گمانه‌هایی از حضور هخامنشیان در محوطه ازبکی

عضو انجمن باستان شناسی ایران و سرپرست فصل هشتم کاوشهای محوطه باستانی با بیان اینکه محوطه ازبکی نخستین بار در دهه ۵۰ شناخته شده و در سال ۱۳۵۲ با شماره ۹۵۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده، گفت: کاوشهای علمی در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده باستان شناس پیشکسوت کشور آغاز و ۶ فصل کاوش در این محوطه انجام شد که در قالب چند مقاله و چندین کتاب منتشر شده است.

مهرداد ملک‌زاده با اشاره به کاوشهای پیشین صورت گرفته اظهار کرد: دکتر مجیدزاده پس از کاوشهای ازبکی به جیرفت رفت و ادامه فعالیت در آن منطقه ایشان را از فعالیت های جدی تر در ازبکی باز داشت و این اقدام به دو دهه بعد موکول شد و اکنون با ایجاد کارگاههای جدید باستان شناسی در بخشهای متنوعی از محوطه ازبکی به سمت تولید محتوا حرک کرده ایم.

سرپرست فصل هشتم کاوشهای باستان شناسی محوطه ازبکی با اشاره به اقداماتی که در این فصل از کاوشها انجام شده، گفت: در فصل هشتم، کارگاه های جدیدی با هدف کسب اطلاعات از بطن محوطه اخذ کرده‌ایم تا بتوانیم مقالاتی را به خصوص به زبانهای اروپایی و انگلیسی تولید کرده و در قالب پژوهشها و کتابها بسامد نام ازبکی را در متون، مدارک و اسناد علمی باستانشناسی و میراث فرهنگی افزایش دهیم. این تولید محتوا هدف پیش روی ما برای ادامه کاوشهاست.

ملک زاده افزود: به شکل مقدماتی یک دوره ۵ ساله شامل ۵ فصل کاوش در نظر گرفته‌ام که یک فصل آن به انجام رسیده است. به دلیل اینکه در بالاترین سطح محوطه دژ دوره ماد کاوش شده و بخش های معماری همدوره با آن خصوص در دوشان تپه در کاوشهای پیشین معرفی شده ما در دوشان تپه مستقر و با ایجاد یک کارگاه بزرگ ده در ده و چند بخش الحاقی به ویژه یک بخش ۵ در ۵ موفق به بازشناسی یک بافت معماری استوار و مهم در دوشان تپه شدیم.

به گفته او این بافت معماری علاوه بر اینکه خود یک معماری مهم خشتی مربوط به دوران تاریخی است به نظر می رسد به یک بافت معماری دوره هخامنشی و دوره بعد از ماد دست یافته‌ایم که تا به امروز در توالی استقراری ازبکی اشاره‌ای به بقایای دوره ای بعد از ماد به شکل مستحکم و برجا نشده بود.

ملک‌زاده با اشاره به اینکه باید پژوهش های جدی در خصوص سبک شناسی معماری و با بررسی آثار منقول کشف شده این سازه صورت بگیرد، ابراز امیدواری کرد که در نتایج نهایی پژوهشها در خصوص این معماری نشان‌دهنده یک ساختمان اداری از دوران هخامنشی باشد.

تلفیق کاوشهای سنتی با روشهای علمی میان رشته‌ای

به گفته این عضو انجمن علمی باستان‌شناسی این فصل از کاوش محوطه باستانی ازبکی علاوه بر کار کلاسیک و باز کردن یک کارگاه برای کاوش و انجام عملیات فنی و لایه شناسی، پژوهش‌های میان رشته‌ای انجام شد و با دعوت از متخصصین آرکئوفیزیک و آرکئو مغناطیس بخش هایی از دوشان تپه و تختگاه با شیوه باستان مغناطیس سنجی کاوش شد. افزون بر آن کار سنجش از راه دور، نقشه برداری محوطه و نقشه برداری جزئی جیران تپه به دقت اجرا شد. همچنین عکس برداری های هوایی به خصوص با پهپاد برای بازسازی های سه بعدی و فتو گرامتری انجام شد.

ملک زاده ادامه داد: علاوه بر آن کار ژئو رادار و ژئوالکتریک بر روی دوشان تپه انجام شد. برای آزمایش های رادیو کربن زغال و کربن به کثرت نهشته‌ها از لایه‌ها برداشت شده و کار برداشت (osl ) برای تاریخ گذاری در دست تکمیل است. پژوهش های گیاه شناسی و بافت استخوان شناسی انسانی و جانوری هم در این کاوش ها اجرا شده است. بنابراین علاوه بر کار کلاسیک تقریباً تمام روش‌های میان رشته ای برای کسب اطلاعات دقیق تر را نیز به مرحله اجرا گذاشتیم.

او در پایان ابراز امیدواری کرد که حمایت های لازم از کاوش‌ها صورت بگیرد تا بتوان در بازه زمانی ۵ ساله یا کمتر به هدف میان مدت که تولید محتوا برای ازبکی است دست یافته و بخش‌هایی از معماری دوره ماد و هخامنشی را در دوشان تپه و تپه های دیگر آزاد کنیم و برگی دیگر را به تاریخ معماری و شهرسازی اضافه کنیم.