وقتی اراضی کشاورزی ویران می‌شود
از دیگر مشکلات در مهاجرت روستاییان به شهرها می‌توان به خالی شدن سکنه در روستاها و به ویژه روستاهای مرزی اشاره کرد. این مساله می‌تواند تبعات مخرب و جبران ناپذیر به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر روستاییان نیز از نبود امکانات، خدمات و ناتوانی در امرار معاش مهاجرت به سمت شهرها را انتخاب می‌کنند. در مهر 96، یک نماینده مجلس درباره خالی شدن روستاها از سکنه گفت: مباحث اقتصادی بحث مهم در روستاها است، اگر نتوانیم اقتصاد روستا را اصلاح کنیم و شرایط اشتغال را ایجاد کنیم، روستاها بیشتر از شرایط فعلی خالی از سکنه شده و نارضایتی روستاییان بیشتر می‌شود. به گزارش فارس، سمیه محمودی با بیان اینکه شرایط کشور، استان و شهرستان در بحث آب بحرانی است، اذعان کرد: ما انتقال آب را برای شهرستان پیگیری می‌کنیم، اما انتقال آب برای کشاورزی در برنامه ششم توسعه ممنوع است. باید دانست مشکلات روستاییان فقط در این حد ختم نمی‌شود، بلکه به دلیل نبود مدیریت در بخش کشاورزی، کشاورزان سالانه متضرر از محصولات کشت شده هستند. درضمن آنها به حدی در کشت و کار سنتی عمل می‌کنند که دیگر محصول تولید شده سودی برای آنها به دنبال ندارد. در حالی که دولت می‌تواند محصولات کشاورزی را به صورت تضمینی و با قیمت مناسب از کشاورز خریداری کند یا شرایط صادرات محصولات را به کشورهای خارجی فراهم سازد تا کشاورز هنگام برداشت محصول که عرضه محصولات کشاورزی به یکباره وارد بازار می‌شود، از کاهش قیمت‌ها متضرر نشود. هرچند اکنون سود ناشی از فعالیت کشاورزان در جیب دلالان این صنعت است.
روستاها در دستیابی به آب مشکل دارند
نماینده مردم شهرهای فردوس، طبس، سرایان و بشرویه در مجلس درباره خالی شدن روستاها از سکنه در کشور به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: دلیل اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها محرومیت و عدم توسعه یافتگی و مشکلات روزمره اقتصادی و اجتماعی است. حمیدرضا امیرحسنخانی می‌افزاید: خالی شدن روستاها از سکنه باعث بروز مشکلات امنیتی می‌شود. برای مثال در خراسان جنوبی تراکم جمعیتی در هر کیلومتر مربع پنج نفر است، یعنی اگر پنج نفر از استان بروند، در یک کیلومتر حتی یک نفر هم زندگی نمی‌کند. تراکم جمعیتی در طبس 2/1 و در فردوس تراکم جمعیتی سه تا چهار نفر است، یعنی تراکم جمعیت در استان خراسان جنوبی از استانداردهای تعریف شده نیز کمتر است. به گفته او اگر روستاها خالی از سکنه شوند، طبیعتا مشکل امنیتی بروز می‌کند. در وضعیت فعلی مردم در روستاها زندگی کرده و با بروز هر مشکل خود به خود اطلاع رسانی می‌شود، یعنی خودشان به امنیت کشور کمک می‌کنند، اما وقتی روستاها از سکنه خالی شود به نسبت مشکلات فراوان برای آن خطه بروز می‌کند. بنابراین باید به این نکته تاکید کرد که مشکلات متعدد در روستاها وجود دارد و باعث خالی شدن سکنه می‌شود. هم اکنون بزرگ ترین مشکل در روستاها کمبود آب است. در برخی از روستاها حتی آب هم وجود ندارد، حتی آب را با تانکر به روستاها منتقل می‌کنند. این نماینده مجلس می‌افزاید: اگر آب به استان برسد و مشکلات ناشی از آب مدیریت شود، مشکلات ناشی از اشتغال نیز در جامعه برطرف می‌شود، چون مردم روستاها به اندازه کافی در حوزه کشاورزی و دامداری تجربه دارند، اما مسئولان باید الگوی کشت به این افراد داده یا دام اصلاح شده در اختیار آنها قرار دهند. این در حالی است که تاکنون چنین اقدامی انجام نشده است. امیر حسنخانی با بیان اینکه به تازگی اقداماتی درباره سازگاری با کم آبی انجام شده است، می‌گوید: امید است وزارت جهاد کشاورزی و دیگر سازمان‌ها و نهادی مربوطه در این باره اقدامات مناسب در زمینه الگوی کشت مناسب به مردم داده تا مردم آب کمتر مصرف کرده و هم ارزش افزوده بیشتری برای کشاورزی ایجاد کنند، چون هم اکنون کشاورزان فقط به کشت سنتی اکتفا می‌کنند. از لحاظ آبیاری کمک‌های فراوانی از سوی دولت گذشته و دولت کنونی در حال انجام است، در این اقدام دولت مبالغی را برای اجرای آبیاری نوین پرداخت کرده است. به گفته او اگر صد در صد تغییر روش آبیاری را دولت بر عهده بگیرد، باز هم از لحاظ ملی سود فراوان عاید کشور می‌شود، چون اگر آب موجود در منطقه به شکل مناسب مدیریت شود، از هزینه آن کاسته و آب مازاد را می‌توان به صنعت و گلخانه منتقل کرد. همچنین در این اقدام می‌توان از آب مازاد با ارزش افزوده بیشتر بهره گرفت. امیرحسنخانی با بیان اینکه اگر مهاجرت روستاییان به شهرها افزایش یابد، طبیعتا افراد به حاشیه شهرها مهاجرت می‌کنند. به گفته او با بررسی افراد ساکن در حاشیه شهر مشهد باید گفت که تعداد قابل توجهی از این افراد از روستاهای خراسان جنوبی مهاجرت کرده‌اند. در هر منطقه که مشکل آب، عدم توسعه یافتگی، مشکل اشتغال و بیکاری وجود داشته باشد، افراد از روستاها مهاجرت می‌کنند. باید به این نکته اذعان داشت که در استان خراسان جنوبی به دلیل افزایش مهاجرت روز به روز بر تعداد حاشیه نشین‌های بیرجند افزوده می‌شود. این مساله را باید به عنوان یک مشکل امنیتی مورد بررسی قرار داد و برای آن راهکار ایجاد کرد تا بتوان آن را مدیریت کرد.
دولتمردان مشکلات روستاییان را حل کنند
تاکنون 40 روستای استان لرستان به دلیل مشکلات زیرساختی و اجتماعی در معرض کوچ و خالی از سکنه شدن است. مدیر امور اراضی جهاد کشاورزی استان لرستان بیان کرد: «حدود 40 روستای استان لرستان به دلیل مشکلات که وجود دارد در معرض خطر کوچ و خالی از سکنه شدن هستند که جمعیت این روستاها از 10 تا 40 خانوار است.» به گزارش تسنیم، علی خادمی، تصریح کرد: «علت مهاجرت حدود 10 تا 15 خانوار از این 40 روستا ممکن است به دلیل قطعی آب آشامیدنی باشد یا علت مهاجرت برخی نیز می‌تواند عدم راه دسترسی باشد. همچنین باید گفت مقصد عمده مردم این روستاها حاشیه شهرها و حاشیه روستاهای بزرگ است که این خود جای نگرانی دارد.» با وجود شرایط نامساعد برای حضور و ادامه زندگی مردم در برخی روستاهای کشور، نماینده استان لرستان در شورای عالی استان‌ها به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: تا وقتی در روستاها جمعیت ساماندهی نشود و صنایع کشاورزی و دامداری به روز نشود، روستاییان مجبور هستند برای کسب درآمد و معاش زندگی در هر خطه که بتوانند درآمد را تامین کرده و کوچ کنند. در این شرایط مقصد اغلب روستاییان شهر است. هم اکنون اراضی کشاورزی کلان و دامداری‌های سودآور به ویرانه تبدیل شده است. مراد حسین رضایی می‌افزاید: مهم ترین مشکل این است که دولتمردان توجهی به این مساله ندارند تا بتوانند هر فردی را در جایگاه خود نگه داشته و امکانات رفاهی را برای افراد فراهم کنند. به گفته او برای مهار مهاجرت روستاها به شهرها و توسعه فناوری در روستاها تاکنون اقدامی انجام نشده است. برای مثال یک جوان روستایی برای اخذ وام ازدواج باید به شهر رفته و از افراد متعدد تقاضای ضمانت کند. از سوی دیگر جهیزیه هم باید مطابق وسایل مورد استفاده در شهرها باشد. در این وضعیت زوج جوان نمی‌تواند زندگی خود را در یک خانه روستایی بدون امکانات تشکیل دهند. با این تفاسیر جوانان زندگی در شهر را به زندگی در روستا ترجیح می‌دهند. به گفته او جوانان تمایلی به زندگی در روستا ندارند. درضمن دولتمردان نیازهای افراد در جامعه را می‌دانند، اما اقدامی برای برطرف‌سازی این نیازها نمی‌کنند. باید دانست راه حل برای تمایل افراد به اقامت در روستاها وجود دارد، اما این مساله نیازمند برنامه برای عملیاتی کردن این مساله است. نماینده استان لرستان در شورای عالی استان‌ها می‌افزاید: در این اقدام باید امکانات فراهم شود تا افراد در روستاها بتوانند صنعت خود را پر رونق نگه دارند، اما تاکنون اقدام مناسبی در این باره انجام نشده است. از سوی دیگر نیازهای کشاورزان نیز به قیمت گزاف و از طریق بازار سیاه تامین می‌شود. هر یک از این مسائل نیازمند اقدامات اساسی و راهگشا از سوی دولتمردان و تصمیم‌گیران است. کم توجهی یا بی‌توجهی به روستاها در کشور ما در حالی انجام می‌شود که در کشورهای توسعه یافته از لحاظ امکانات و اختصاص خدمات تفاوتی بین شهرنشین و روستانشین وجود ندارد و فرد کشاورز و فعالان در این عرصه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند و سود مناسبی نیز کسب می‌کنند. در حالی که در کشور ما کشاورزان مهاجرت به حاشیه شهرها و اشتغال در مشاغل کاذب همچون دستفروشی را ترجیح می‌دهند.