تغییرات «هویت جنسیتی» در کدام کتاب‌های درسی اعمال می‌شود؟

بر اساس اظهارات، تغییرات متناسب با هویت جنسیتی دانش آموزان در همه کتاب‌های درسی و همه مضامین درسی اعمال نمی‌شود و اساسا توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان و هویت جنسیتی آن‌ها در کتب درسی به معنای تولید کتاب جدید برای هر جنسیت نیست.

به گزارش ایسنا، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که ۱۲ سال قبل در هشت فصل به تصویب رسیده، آموزش و پرورش را مامور به فراهم کردن زمینه دست یابی دانش‌آموزان به مراتبی از حیات طیبه در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی در سنین لازم التعلیم یعنی چهار دوره تحصیلی سه ساله شامل ۱۲ پایه تحصیلی به صورت نظام مند، همگانی، عادلانه و الزامی کرده است.

فصل هفتم این سند تحت عنوان «اهداف عملیاتی و راهکارها» به بیان راهکار‌هایی برای پرورش و تربیت دانش آموزان ذیل اهداف این سند می‌پردازد. راهکار ۱.۱ این فصل از سند تحول بنیادین، آموزش و پرورش را مکلف کرده است تا با تاکید بر پنج محور به طراحی، تدوین و اجرای برنامه درسی ملی بر اساس اسناد سند تحول راهبردی و بازتولید برنامه‌های درسی موجود بپردازد که «توجه بیشتر به تفاوت‌های فردی به ویژه هویت جنسیتی دانش آموزان و تفاوت‌های شهری و روستایی» یکی از این پنج محور است.

اخیرا وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که طبق آنچه سند تحول بنیادین تکلیف کرده است، باید کتب درسی را متناسب با جنسیت دختران و پسران متفاوت و باید فرهنگ حیا را در سراسر جامعه نهادینه کنیم.

بازتاب این سخن منجر به ایجاد ابهاماتی شد؛ از جمله اینکه «مگر آموزش علومی نظیر ریاضی و زیست شناسی به زنان یا مردان متفاوت از جنس دیگر است که باید این آموزش‌ها را دوگانه و «زنانه» و «مردانه» کرد؟.

اما رضامراد صحرایی در پاسخ به این ابهامات اینگونه توضیح داد که «در سند تحول بنیادین از آموزش و پرورش خواسته شده است هم مدارس وهم کتب درسی متناسب با جنسیت و نیاز دختران و پسران ایجاد و تدوین شود. این امری تعلیمی و تربیتی و علمی است. امری تربیتی است و ربطی به نگرش و مسائل از این دست ندارد. بالاخره نیاز‌های اجتماعی دختر و پسر با هم فرق دارد. نیاز مدارس ما زمانی که دخترانه یا پسرانه باشد با هم فرق دارد. حتی در مواردی بحث‌های مربوط به دختران و پسران در کتاب‌های دینی و تربیتی ما فرق دارد.»

وی همچنین در واکنش به بازتاب سخنانش گفت «برخی عادت دارند غلط شماری می‌کنند و این یک عادت است و یا سعی آن‌ها این است برخی از مسائلی که آرزو‌های خودشان است را به نظام تعلیم و تربیت تسری دهند. نظام تعلیم و تربیت ما بر مبنای اصول و مبانی تعلیم و تربیت اسلامی اداره می‌شود و به طور طبیعی به این مسائل نیز در آن چارچوب و تعلیم و تربیت اسلامی نگاه می‌کند.»

از سوی دیگر بر اساس اظهارات سخنگوی آموزش و پرورش این تغییرات بیشتر ناظر به کتب خاص از جمله دینی و احکام و برخی مهارت‌های اجتماعی و شهروندی است و سازمان پژوهش نیز کارش را در این زمینه آغاز کرده است.

نهایتا نیز صحرایی با گلایه از برخی رسانه‌ها اظهار کرد «هرکاری می‌کنیم کسانی هستند که تفسیری برای خود بسازند، من راهکار سند تحول را بیان کردم که برنامه درسی و نظامات ما متناسب دختران و پسران باید بهینه شود، اما تیتر زدند "تفکیک جنستی در آموزش و پرورش" و یک صفحه از روزنامه که برای بیت‌المال است را حرام کردند.»

در همین راستا رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی، اعلام کرد که این تغییرات شامل همه کتاب‌های درسی و همه مضامین درسی نمی‌شود بلکه به مباحثی نظیر احکام شرعی دختران و پسران، توزیع متوازن رنگ‌ها و تصاویر به گونه‌ای که تصاویر کتب درسی فقط پسرانه نباشد و معرفی شخصیت‌های بزرگ زنان در کتب درسی معطوف می‌شود.

تغییرات متناسب با هویت جنسیتی در همه کتاب‌ها و همه مضامین اعمال نمی‌شود

علی لطیفی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی با اشاره به راهکار ۱.۱ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، اظهار کرد: توجه به تفاوت‌های فردی دانش آموزان از جمله هویت جنسیتی یکی از این ویژگی‌هایی است که این سند برای برنامه درسی جدید برشمرده است، اما این امر در همه کتب‌ها و همه مضامین اعمال نمی‌شود. راهکار ۱.۱ خیلی طبیعی، عادی، کاملا حرفه‌ای و ناظر به مساله علمی و تربیتی است، اما در فضای رسانه‌ای وقتی سوءگیرانه این امر برجسته می‌شود باعث ایجاد سوءتفاهم می‌شود.

لطیفی ادامه داد: این امر یکی از چندین ملاحظه‌ای است که ما مکلف به اجرای آن در بازنگری برنامه درسی شده‌ایم و چیز جدیدی هم نیست. در دوره‌های مختلف با تنوع مختلفی به این امر پرداخته می‌شده است و ما الان می‌خوهیم آگاهانه‌تر به این امر بپردازیم.

کتاب جدید تولید نمی‌شود

وی تاکید کرد: ثانیا اصلا این امر به این معنا نیست که قرار است کتاب جدید تولید شود. ما اصطلاح «برنامه درسی حساس به جنسیت» را در ادبیات برنامه درسی داریم. به این معنا که ملاحظات و اقتضائات و اصل تنوع و تفاوت در برنامه درسی دیده شود مولفی که مرد است تصور نکند، چون مرد است همه خوانندگان این کتب هم پسر هستند. در واقع به ما تکلیف شده است که برنامه درسی به هویت جنسیتی مخاطب توجه کند و این اصلا به معنای تفکیک جنسیتی در کتب درسی نیست.

برقراری تعادل و توازن در محتوای کتب درسی تا دختران و پسران محتوای مناسب خود را ببینند

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی توضیح داد: این امر به این معناست که تعادل و توازن خوبی در محتوا‌ها برقرار شود تا هم دختر و هم پسران محتوای مناسب خود را ببینند و حس کند کتاب برای خود او است. این به این معنا نیست که لزوما تفکیک جنسیتی رخ می‌دهد. این یکی از هفت الی ۱۰ ملاحظه‌ای است که در برنامه‌ریزی درسی مدنظر ما است. اینگونه نیست که تصور کنید در حال حاضر ما برای این تغییرات کار خاص و ویژه‌ای انجام دهیم، نه اینگونه نیست بلکه این یکی از ملاحظاتی است که برنامه درسی به ما تکلیف شده است. این یک مساله علمی و تربیتی است.

تدوین برنامه درسی حساس به جنسیت

لطیفی افزود: اصلا اگر ادبیات «برنامه درسی حساس به جنسیت» را جستجو کنید، خواهید دید که برای این امر مقاله نوشته شده است. اینکه ما برنامه درسی را ناظر به این امر در نظر بگیریم یک سیاست کلی سازمان پژوهش است.

وی درباره اینکه به صورت بارز به ازای این تغییرات چه اتفاقی در محتوای کتب درسی رخ می‌دهد؟، تصریح کرد: برای مثال ما در کتب دینی خود احکام دینی را آموزش می‌دهیم. مثلا، چون سن تکلیف دختران زودتر از پسران است باید محتوایی را برای آن‌ها در کتب درسی‌شان نظر گرفته باشیم. بخشی از این امر به آموزش‌های احکام باز می‌گردد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی در پاسخ به اینکه، اما تفاوتی در آموزش مباحث علمی نظیر ریاضی به دختران و پسران وجود ندارد، تاکید کرد: بله، چه کسی گفته است این تغییرات ناظر به علم است؟ مگر قرار است این تغییرات اینگونه رخ دهد؟. برای مثال در کتابی نظیر ریاضی برای ما مهم آن است که دانش آموز دختر هم وقتی کتاب را می‌بیند احساس کند کتاب ریاضی برای خود او است. اینگونه نباشد که همه تصاویر کتاب ریاضی پسرانه باشد. این موضوع واقعا برای ما مهم است؛ بنابراین یکی از ابعاد توجه به هویت جنسیتی دختران توزیع متوازن رنگ‌ها و تصاویر و تصویرپردازی‌ها است که برای هر دو جنس، هم دختر و هم پسر شوق آفرین باشد.

لطیفی ادامه داد: یا اینکه برایمان مهم است اگر در کتب درسی به معرفی شخصیت‌ها می‌پردازیم، شخصیت‌های زنان را هم معرفی کنیم تا دختران هم احساس کنند در این فضا می‌توانند تلاش کنند. این اقدامات ناظر به توجه به هویت جنسیتی دختران است. این اقدام در حال حاضر شروع نشده است، از قبل شروع شده و یکی از رویکرد‌های کلی برنامه‌ها در این چند ساله بوده است.