چرا سیارات و قمر‌ها کروی هستند؟

ستاره شناسان از طریق تلسکوپ‌های روی زمین و در فضا، می‌توانند نقاط دوردست کیهان را مشاهده کنند و مهم نیست که این سیاره چقدر دور یا عجیب است، حداقل یک چیز در فضا صادق است: بسیاری از اجرام کروی هستند. سوالی که به وجود می‌آید این است که پس چه چیزی این اجرام آسمانی را گرد می‌کند؟ به طور خلاصه، گرانش.

به گزارش خبرآنلاین، یک اخترفیزیکدان در برنامه اکتشاف سیارات فراخورشیدی ناسا، گفت: «خیلی شگفت‌انگیز است که ما می‌دانیم خیلی چیز‌ها در فضا گرد هستند. این حالت در نتیجه گرانش خود جرم است، گرانشی که برای مثال، یک جرم آسمانی، بر خود اعمال می‌کند. هنگامی که یک سیاره، یا شاید یک قمر، به اندازه کافی جرم جمع کند، خود گرانش آن جرم را به شکل کروی درمی‌آورد.»

به گفته ستاره‌شناس و رئیس مرکز داده‌های علمی ESAC، گرانش همه مواد را به سمت مرکز گرانش می‌کشد. درست مثل سینک آشپزخانه است که تمام آب از سوراخ ته آن جاری می‌شود. در مورد سیارات نیز، هر تکه ماده سعی می‌کند تا حد ممکن به مرکز ثقل نزدیک شود.

اجرام سیاره‌ای به جابجایی ماده به اطراف ادامه می‌دهند تا زمانی که تعادلی پیدا کنند، حالتی که در آن هر نقطه تا حد امکان به مرکز نزدیک شود، در این نقطه تنها شکلی که به این نوع تعادل در فضا می‌رسد، یک کره است. عطارد و زهره تقریباً کره‌های کاملی هستند، زیرا سیارات سنگی با سرعت کمتری می‌چرخند. سیارات یخی نیز تقریباً کاملاً گرد هستند، زیرا لایه یخ بسیار یکنواخت توزیع می‌شود.

اما «کره» به این معنی نیست که هر سیاره یک کره کامل است. غول‌های گازی مشتری و زحل به دلیل سرعت چرخششان در خط استوا برآمده می‌شوند. به گفته ناسا، زحل به جای یک کره کامل، شبیه توپ بسکتبالی است که کسی روی آن نشسته است. حتی زمین دارای یک برآمدگی کوچک کمتر از ۱ ٪ است که به دلیل نیروی گریز از مرکز، نیروی بیرونی روی یک جسم در حال چرخش است.

اگرچه جهان پر از کره است، بسیاری از اجسام در فضا حتی از دور کروی نیستند. سیارک‌ها و دنباله‌دار‌ها می‌توانند به هر شکلی باشند که در اثر سقوط و چرخش بین ستاره‌ای تغییر می‌کنند. مریخ یک قمر سیب‌زمینی شکل به نام فوبوس دارد. در واقع، تنها حدود ۲۰ قمر از نزدیک به ۳۰۰ قمر شناخته شده در منظومه شمسی به شکل گرد آشناو مورد انتظار ما هستند، بقیه نامنظم‌تر هستند. دلیل همه این اجسام غیر کروی نیز جرم کمتر آن‌ها است به این معنی که گرانش کافی برای یکنواخت کردن شکل خود ندارند.