خاطرات خواهر مظفرالدین‌شاه؛ «هرکس رذل‌تر بود بیشتر مورد التفات بود»

فرادید| زهرا خانم تاج السلطنه دختر ناصرالدین شاه و مریم توران‌السلطنه بود که در سال 1262 شمسی به دنیا آمد. او یکی از زنان اهل قلم دربار ناصری بود که کتابچۀ خاطراتش نشان از ذوق ادبی و قریحۀ نویسندگی او دارد.

به گزارش فرادید؛ تاج‌السلطنه در این خاطرات، مطالب بسیار جالب‌توجهی را دربارۀ جزئیات زندگی در دربار در دوران کودکی و جوانی خودش نقل کرده است. این خاطرات که با لحنی انتقادی و سبکی ادیبانه نوشته شده‌اند، گنجینۀ ارزشمندی برای شناخت فرهنگ، جامعه، زندگی و سیاست در دورۀ قاجار هستند.

در این بخش از خاطرات تاج‌السلطنه، انتقادات تندی از وضع دربار و مملکت در دوران حکومت برادرش مظفرالدین‌شاه مطرح شده است.

تاج‌السلطنه، دختر ناصرالدین شاه

«صدراعظمی» و «وزارت» در دورۀ سلطنت این برادر عزیز من خیلی شبیه تعزیه شده بود که دقیقه به دقیقه تعزیه‌خوان رفته لباس عوض کرده برمی‌گردد. این برادر عزیز من به حرف یک بچۀ دوساله یک صداعظمی را فوری معزول و به حرف یک مقلدی یک وزیری را سرنگون می‌کرد . . .

هرکس مسخره بود بیشتر طرف توجه بود؛ هر کس رذل‌تر بود بیشتر مورد التفات بود. تمام امور مملکت در دست یک مشت اراذل اوباش هرزۀ رذل . . . تمام اشخاص بزرگ عالی عاقل، خانه‌نشین. تمام مردم مفسد بیسواد نانجیب، مصدر کارهای عمدۀ بزرگ . . .

این اثرات شوم در مردم هم اثر کرده تمام ساعات شبانروز به فسق و فجور، قمار و حرکات ناشایست عمر می‌گذراندند؛ کلاه‌برداری، دزدی، مال مردم خوری رواج داشت . . .

[شاه] تمام پسرهای خود را حاکم ولایات نموده، خون و مال مردم را به دست این مستبدین خونخوار داده بود. در حقیقت برای این ملت بیچاره، این سلطان چاه عمیقی بود که انتها نداشت و تمام پول ایران را اگر در او می‌ریختند پر نمی‌شد . . .