چند نکته درباره مرخصی کارگران
یکی از مهمترین مسائلی که همواره بین کارفرما و کارگر مطرح بوده و برای هر دو طرف به دغدغه‌ای جدی تبدیل شده ماجرایی به نام مرخصی است.گاهی شرایطی پیش می‌آید که کارگر نیاز ضروری به مرخصی پیدا می‌کند اما کارفرما به او اجازه مرخصی رفتن نمی‌دهد و در نهایت این کارگر است که از خواسته خود پشیمان می‌شود. این اتفاقات در حالی بین کارفرمایان و کارگران رخ می‌دهد که مرخصی گرفتن حق قانونی هر کارگری است و حتی در قانون کار هم در این باره قوانینی در نظر گرفته شده است. جالب است بدانید که یک فصل از قانون کار ایران به موضوع مرخصی اختصاص یافته و حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار شناخته شده است. در ادامه این گزارش قوانین مختص به مرخصی را مرور می‌کنیم.
تعطیلات رسمی چه روزهایی هستند؟
کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیلند و آن تعطیلی ۱۱اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرمایان نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرند یا وادار به کار کنند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود. البته در این روز معمولا تمام کارگران و کارمندان تعطیل هستند.
مرخصی استحقاقی چیست؟
مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و محاسبه ٤روز جمعه، جمعا یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی محسوب نمی‌شود و برای کار کمتر از یک سال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه می‌شود. ضمن اینکه در مورد کارگران «مشاغل سخت و زیان‌آور» قانونگذار مرخصی سالیانه را ٥هفته در نظر گرفته که استفاده از این مرخصی حتی‌الامکان در دو نوبت در پایان هر ٦ماه کار صورت می‌گیرد. ضمن اینکه کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند. میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی بر حسب ماه‌های کارکرد تعیین می‌شود. ضمن اینکه تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین می‌شود و درصورت اختلاف بین کارگر و کارفرما، نظر ادارات کار تعیین کننده و لازم‌الاجراست.
مرخصی ساعتی یعنی کمتر از سه ساعت!
مرخصی کمتر از یک روز کار جزو مرخصی استحقاقی منظور می‌شود. در برخی ادارات و سازمان‌ها عنوان «مرخصی کمتر از دو ساعت و سه ساعت» برای انجام کارهای ضروری کارگران تعریف شده که بیش از آن، مرخصی یک روز کامل محاسبه می‌شود. همچنین نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد .
مرخصی اضطراری چیست؟
ماده ۷۳ قانون کار به مرخصی‌های ارفاقی کارگران اشاره دارد و متاثر از حوادث و اتفاقات زندگی آنها است که بعضا از آن به عنوان «مرخصی اضطراری» یاد می‌شود. در موارد خاص نظیر ازدواج دایم یا شرایط اضطرار نظیر فوت بستگان نزدیک و درجه یک و یا مواجهه با حوادث غیرمترقبه اعم از زلزله و آتش‌سوزی، کارگران مشمول قانون کار حق بهره‌مندی از سه روز مرخصی با حقوق بدون کسر از مرخصی سالیانه را دارند.
مرخصی استعلاجی دردسرساز
یکی از مرخصی‌های چالش برانگیز کارگران، مرخصی استعلاجی است که باید به تایید سازمان تامین اجتماعی برسد. در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش‌بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد، منتها این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تامین اجتماعی است، به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود.
چطور بدون حقوق به مرخصی برویم؟
در ماده ۱۶ قانون کار، استفاده از مرخصی بدون حقوق تجویز شده است منتها این مرخصی باید با موافقت کارفرما صورت بگیرد چون نظر قانونگذار درخصوص قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی یا دیگر مرخصی‌های بدون حقوق استفاده می‌کنند، این است که قرارداد کار به حال تعلیق درآید و پس از آن کارگر به کار سابق بازگردد. موارد استفاده از مرخصی بدون حقوق شامل تحصیل، انجام سفرهای طولانی، امور شخصی، گرفتاری‌های خانوادگی، تغییر کار و گذراندن دوره آزمایشی برای کار جدید است. مرخصی بدون حقوق حداکثر دو سال است که در صورت استفاده از مرخصی تحصیلی، به مدت دو سال دیگر قابل تمدید است.
مرخصی مادران جدید
در ماده ۷۶ قانون کار، مرخصی بارداری و زایمان کارگران زن جمعاً ۹۰ روز پیش‌بینی شده است که حتی‌الامکان ۴۵ روز از این مرخصی باید پس از زایمان مورد استفاده قرارگیرد. برای زایمان توأمان ۱۴ روز به مدت مرخصی اضافه می‌شود. در این ماده تاکید شده که پس از پایان مرخصی زایمان، زنان کارگر باید به کار سابق خود بازگردند.