قطر کمترین نرخ بیکاری جهان را دارد؛ ایران کجاست؟

یکی از مهم‌ترین چالش‌های هر کشور در اقتصاد، تقویت بازار کار است. مطالعات متعددی نشان داده است که شاخص‌های بازار کار در عمده کشورهای توسعه یافته در سطح مطلوبی قرار گرفته است. در مقابل، کشورهای در حال توسعه وضعیت متفاوتی دارند. حال می‌توان پرسید که این مطالعات با استفاده از بررسی کدام شاخص‌ها به چنین نتایجی دست یافته‌اند؟

در ادبیات اقتصادی بازار کار، دو شاخص مهم به نام‌های «نرخ مشارکت» و «نرخ بیکاری»وجود دارد. نرخ مشارکت نشان می‌دهد که چند درصد از جمعیت در سن اشتغال، در بازار کار فعال است. حال این فعالیت می‌تواند به عنوان فرد شاغل یا فرد بیکار باشد. نرخ بیکاری، مکمل این شاخص است. به بیان بهتر، نرخ بیکاری نشان می‌دهد که چند درصد از جمعیت فعال، بیکار است.

آمارهای بانک جهانی به عنوان یکی از مراکز بین‌المللی ارائه آمار نشان می‌دهد که کمترین نرخ بیکاری ثبت شده در سال 2022 میلادی برای کشور قطر بوده است. همچنین در دو کشور همسایه ایران، یعنی عراق و ترکیه، از هر 1000 نفر فعال در بازار کار بیش از 11 نفر بیکار بوده‌اند. این رقم در ایران برابر با 9 نفر بوده است. آیا این اعداد به تنهایی می‌توانند نشان‌دهنده وضعیت بازار کار در این کشورها باشند؟

کاهش نرخ بیکاری همواره خوب است؟ استدلال بانک جهانی

تحلیل‌گران تفسیر‌های متفاوتی از این شاخص‌ها دارند. برای مثال گفته می‌شود که اگر نرخ بیکاری در یک کشور کاهش یابد الزاما به این معنا نیست که جمعیت بیکار کاهش یافته است است؛ بلکه اگر همزمان با کاهش نرخ بیکاری، نرخ مشارکت نیز کاهش یافته باشد می‌تواند حاکی از آن باشد که بخشی از بیکاران به طور کلی از یافتن شغل ناامید شده‌اند و دیگر دنبال کار نمی‌گردند و از حوزه آمارگیری خارج شده‌اند.

بانک جهانی هم تحلیل خود را دارد. به نظر این مرکز، گاهی ممکن است نرخ بیکاری بالا از نرخ بیکاری پایین بهتر هم باشد. استدلال بانک جهانی در دفاع از این نظریه آن است که هر چه اقتصاد یک کشور توسعه یافته‌تر باشد، افراد توانایی بیش‌تری دارند که به هر قیمتی سر کار نروند و آن قدر منتظر باشند تا کار مناسب خود را پیدا کنند. به بیان دیگر، در نظر بانک جهانی ممکن است نرخ بیکاری پایین نشان‌دهنده آن باشد که افراد توانایی رهاکردن شغل را ندارند در حالی که نرخ بیکاری بالا یک اقتصاد پویا را نشان می‌دهد که نیروی کار دست بالا را در اختیار دارد و هر جا که مطلوب نظرش باشد کار می‌کند.

باید توجه داشت که این استدلال بانک جهانی یک نسخه‌پیچی عمومی نیست و تنها ممکن است برای برخی کشورها و در شرایطی خاص صدق کند. مثلا اقتصاد آمریکا که یکی از اقتصادهای توسعه یافته دنیاست در سال 2022 نرخ بیکاری 4 درصدی را تجربه کرده است که از کمترین نرخ‌های بیکاری ثبت شده در میان کشورها است.