بحران‌آب، برق یا اقتصاد؟
تابستان است و گرمای هوا بی‌سابقه، اما این تابستان چندان به مذاق مردم خوش نیامده است، زیرا تعداد زیادی از آنها از بحران آب گلایه‌مندند و از عملکرد فعلی مسئولان در مدیریت آب به دلیل قطعی، شوری یا نبود آب‌سالم ناراضی هستند. امروز بحران آب بخش قابل توجهی از کشور به ویژه قسمت جنوبی آن را فراگرفته و در بخش مرکزی نیز تا اصفهان پیش آمده است. بحران آب تنها به نبود آب آشامیدنی سالم در مناطق مختلف ختم نمی‌شود که اگر میشد نیز همچنان مشکل آفرین بود. افت بی‌سابقه بارندگی‌های سال آبی جاری موجب شده است تا ورودی آب به سدهای تامین‌کننده آب آشامیدنی کلان‌شهرها و به تبع آن میزان ذخایر این سازه‌ها به شکل چشم‌گیری کاهش یابد و 334 شهر کشور با جمعیتی بالغ بر 34 میلیون نفر را در معرض تنش آبی قرار دهد. سدها یکی از منابع تامین کننده برق در کشور هستند و یکی از دلایل قطع مکرر برق در شهرهای مختلف ایران خالی یا نیمه‌‌شدن آب سدهاست. آخرین وضعیت سدهای بزرگ کشور حکایت از شرایط بحرانی هشت سد «لار»، «درودزن»، «کوثر»، «دوستی»، «زاینده‌رود»، «استقلال»، «حوضه کارون بزرگ» و «چاه نیمه‌ها» دارد. همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد حجم فعلی مخازن کل سدهای کشور در مقایسه با سال گذشته ۱۶ درصد افت را تجربه کرده‌اند. در این میان ورودی آب سدها نیز در مقایسه با سال گذشته کاهش ۳۴ درصدی را ثبت کرده است. برخی دیگر از کارشناسان معضل قطع مکرر برق را حاصل امضای معاهده زیست محیطی پاریس می‌دانند که براساس آن ایران باید سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي را دوازده درصد كاهش دهد. این درحالی است که نيروگاه‌هاي حرارتي85 درصد برق كشور را تامين و از سوخت فسيلي استفاده مي‌كنند.
مردم راه‌دیگری برای اعتراض ندارند
مرغ‌های مرده، نان‌های خمیرشده و بستنی‌های آب‌شده‌ای که سر از ساختمان نیرو در شهرهای مختلف کشور درآورده‌اند تنها نمونه‌های کوچکی از نحوه اعتراض اصناف به مشکلات پدیدارشده برای آنها در اثر قطع مکرر و بی‌اطلاع برق است. تعداد زیادی از مغازه‌داران و تولید‌کنندگان امروز دچار بحران عدم‌اطلاع‌رسانی خاموشیها توسط شرکت توانیر هستند، زیرا اگر در یک منطقه قرار به قطع برق باشد تمام ساکنان به یک اندازه از این خاموشی رنج می‌برند و تفاوتی میان خانه‌های مسکونی و اماکن تجاری وجود ندارد. شرکت توانیر به ابلاغ جدول خاموشیها در مناطق بسنده کرده است، اما در این جدول اثری از روزهای قطعی قطع برق نیست و همچنین برخی از مردم گلایه‌مندند که خاموشیها براساس جداول اعلام شده در مناطق رخ نمی‌دهد. این شرکت این معضل را ناشی از نحوه مدیریت مصرف برق در مناطق مختلف می‌داند که براساس آن ممکن است ساعات خاموشی اختلاف نیم تا یک‌ساعته داشته باشند و جدول خاموشیها قطعی نباشد. به گفته مسئولان قطعیهای موقت برق راهکاری برای جلوگیری از خاموشی‌های سراسری در کشور است. برخی از شهروندان زمانی از قطع برق توسط اداره برق منطقه خود مطلع می‌شوند که برق محل‌زندگی یا کار آنها رفته و در واقع اطلاع از جداول‌خاموشی به‌کار آنها نمی‌آید. استهلاک شبکه برق‌رسانی نیز در مواردی باعث قطع برق می‌شود، در واقع در زمان آغاز تا پایان دوره خاموشی ممکن است قسمتی از شبکه برق‌رسانی به علت کهنگی یا ایجاد اتصالات از کار بیفتد که ترمیم و اصلاح آن زمان می‌برد و قطعا به ساعات خاموشی می‌افزاید. هرچند شرکت توانیر همواره در حال پایش شبکه‌های برق‌رسانی است، اما در مواردی این خرابی‌ها توسط مردم به این شرکت اعلام می‌شود. دولت به استانداران در تمامی شهرهای استان‌های هرمزگان، خوزستان، بوشهر و سیستان و‌بلوچستان و نیز در شهرهایی از استان‌های کرمان، فارس، یزد، ایلام و سمنان که دمای بالاتر از ۴۵ درجه دارند این اختیار را داد که بنا‌بر تشخیص شرکت‌های توزیع نیروی برق، ساعات شروع و پایان کار ادارات و دستگاه‌های مشمول را به ساعت ۶:۳۰ صبح تا 13:30 تغییر دهند. استاندار تهران نیز ساعات کار ادارات را تغییر داد و به تبع آن مهدهای‌کودک، مترو و اتوبوسرانی ساعات کار خود را تغییر دادند، اما معضل قطع برق همچنان در تهران و سایر شهرها باقی مانده و فعلا قطع برق و آب دردسر جدید شهروندان ایرانی شده است.
نیاز به همگرایی ملی برای عبور از بحران‌کنونی
معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با قطع مکرر برق در کشور می‌گوید: تغییر ساعات کاری ادارات باعث کاهش 400 مگاواتی مصرف برق در تهران و دو هزار مگاواتی مصرف در شهرستان‌ها شد. محمود‌رضا حقی‌فام می‌افزاید: امسال با گرمای همه‌گیر و بی‌سابقه در کشور روبه رو شدیم و محدودیت منابع آبی قدرت تولیدی برق را در کشور کاهش داده است، این محدودیت‌آبی به علت کم‌آبی در سال گذشته است و برای تولید برق نیروگاه‌های آبی را به طور کامل در اختیار نداریم. او خاطرنشان می‌کند: همچنین احتیاط می‌شود تا از آب به میزان افراطی برای تولید برق استفاده نشود، زیرا منابع آبی برای شرب و کشاورزی نیز باید مورد استفاده قرار بگیرند. حقی‌فام می‌افزاید: اگر مشترکان به میزان مطلوب مدیریت مصرف انجام دهند منابع آبی در اختیار تلف نشده و محیط‌زیست هم حفظ می‌شود، همچنین محدودیت‌ها در تامین برق در سراسر کشور تقلیل می‌یابد. او می‌گوید: انشاءالله هوای کشور در نیمه مرداد رو به خنکی می‌رود و در نتیجه نیروگاه‌های حرارتی می‌توانند بار تولید برق را کاملا به عهده بگیرند. حقی‌فام می‌افزاید: مردم بخوبی همکاری کردند و اگر همکاری صورت نمی‌گرفت با توجه به گرمای هوا نیاز مصرف بالغ بر 60 هزار مگاوات برق می شد، اما به‌رغم این همکاری دوباره به همگرایی ملی بیشتری نیاز داریم تا 20 روز آینده آب پشت سدها را به دلیل تولید برق به هدر ندهیم. اگر مدیریت مصرف را بیشتر انجام شود این دوران را با موفقیت بیشتری می‌گذرانیم.
دهه 60 یا 90؟!
در شبکه‌های‌اجتماعی غوغای منحصر به فرد دیگری از شکایات مردم از وضعیت موجود برپاست، بسیاری از کاربران قطعیهای مکرر آب‌و برق را بازگشت به دهه 60 می‌دانند و این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا بناست به شرایط دهه 60 برگردیم آن هم در حالی که در دهه 90 تقریبا هیچ کاری نمانده که برای آن محتاج برق نباشیم؟! به‌عنوان مثال در برج‌های مسکونی نفس آب به برق وصل است و عدم‌کارکرد پمپ‌های آب عملا هر واحد مسکونی را بی‌آب‌و‌برق می‌کند. علاوه براین ریموت‌های درهای پارکینگ، آسانسورها، وسایل منزل و هرآنچه به مدد برق از آنها بهره برده می‌شود با قطعی برق از کار می‌افتند. قطعی‌‌برق در مناطق مختلف درحالی رخ می‌دهد که نفس کاسبی و تجارت برخی از اصناف، مغازه‌داران و صاحبان‌کارخانه و سرمایه باتوجه به گرانی ارز و سکه به شماره افتاده است و قطعا این وضعیت سبب ادامه و تشدید اوضاع نابسامان اقتصادی در کشور می‌شود.
لزوم مدیریت صحیح مصرف برق
یک عضو کمیسیون انرژی در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با مشکلات ناشی از قطعی برق برای مردم و اصناف می‌گوید: با شرایط خاصی در ارتباط با کمبود تولید برق و مصرف بیش‌از حد مصرف‌کنندگان مواجه‌ایم و عرضه و تقاضا با یکدیگر متوازن نیستند، بنابراین بروز این خاموشیها طبیعی است. حسن بهرام‌نیا می‌افزاید: وزارت نیرو برحسب برنامه‌ششم توسعه باید پنج هزار مگاوات برق تولید می‌کرد و در واقع هر سال باید هزار مگاوات برق تولید میشد، که این اتفاق رخ نداده است، البته وزارتخانه کسری حدود پنج هزار مگاوات برق را ناشی از کمبود تولید برق از طریق آب عنوان می‌کند. در واقع در گذشته 9 هزار مگاوات تولید برقابی داشتیم، اما امسال به چهار هزار مگاوات رسیده است. از سوی دیگر مصرف زیاد برق توسط مراکز تولیدی، صنعتی یا خانوارهای پرمصرف مزید برعلت شده و مشکل خاموشیها را پدید آورده است. او تاکید می‌کند: وزارت نیرو باید پاسخگو باشد که چرا در راستای برنامه‌ششم توسعه قدم برنداشته و به میزان برق مورد‌اشاره در این برنامه نرسیده است. همچنین این وزارتخانه باید ساز و کاری تعریف کند تا براساس آن با کارگاه‌ها، مراکزی و افرادی که بیش از حد مصرف برق دارند برخورد شود، البته اخیرا برق چند وزارتخانه، مراکز و نهاد به این دلیل از سوی شرکت توانیر قطع شده که حرکت بسیار‌خوب و بازدارنده‌ای است. این ساز و کاری باید درباره خانوارهای و کارگاه‌ها و کارخانجات تولیدی – صنعتی پرمصرف نیز تکرار شود و هزینه برق مصرفی آنها به صورت پلکانی محاسبه شود. بهرام‌نیا می‌گوید: در این صورت عرضه و تقاضا متوازن می‌شود. همچنین خاموشیها باید با اطلاع قبلی، رعایت انصاف و عدالت‌اجتماعی در تمام مناطق کشور باشد تا از این مرحله سخت عبور کنیم و به شرایط بدتری نرسیم. بهرام‌نیا خاطرنشان می‌کند: هماهنگی و همکاری مدیران تولید و توزیع برق با یکدیگر باید در دستور کار آنها باشد تا افت ولتاژ کاهش پیدا کرده و بیش از این دچار افت ولتاژ برق و خاموشیها نباشیم. او می‌افزاید: قطع برق قطعا به مسائل و معضلات کنونی مردم دامن می‌زند و اگر این موضوع مدیریت نشود با توجه به فصل گرما و حدود پنجاه روز بحرانی پیش‌رو و معضلاتی مانند میزان آب‌مصرفی، افزایش تبخیر آب و کمبود آب و برق تولیدی دچار معضلات جدی‌تری در این زمینه می‌شویم. بهرام‌نیا خاطرنشان می‌کند: بخش جزئی تولید برق از آب و قسمت اعظم تولید از طریق نیروگاه‌های حرارتی و خوشیدی است، بنابراین اگر بحران برق را مدیریت نکنیم شرایط بدتر و در صورت مدیریت درست شاهد بهبود اندک در وضعیت برق‌رسانی در کشور هستیم.