شیرجه به عمق آلودگی
گرمای هوا خیلی زودتر از آنکه در سواحل طرح‌های شنا و پرچم‌گذاری‌ها اجرا شود، مردم را به داخل دریا می‌کشاند. کوچک و بزرگ بدون رعایت اصول استفاده صحیح از دریا داخل آب‌هایی می‌روند که سلامت آنها از سوی مسئولان مربوطه تائید نشده و این در حالی است که شنا در دریا هم اصول و قوانین بهداشتی خاص خود را دارد که از سوی مردم رعایت نمی‌شود.
از میان 153 شناگاه کشور، اطلاعات 45.1 درصد از شناگاه‌ها بر روی سایت سازمان حفاظت محیط‌زیست موجود نیست. آمارهای موجود هم نشان می‌دهد از میان 84 سایتی که اطلاعات سلامتی آنها در سال گذشته رصد شده، 29.19 درصد از شناگاه‌ها یا پرچم زرد دارند یا این‌که غیر قابل شنا هستند اما مردم بدون توجه به اهمیت سلامت آب شناگاه‌ها و بدون پرچم‌گذاری جدید، به سواحل کشور برای شنا مراجعه می‌کنند.
شناگاه‌های کشور محل مناسبی برای شنا نیست، زیرا بیشتر فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی استان‌های ساحلی راهی دریا می‌شود، در چنین شرایطی بسیاری از شهروندان توجهی به پرچم‌هایی که برای این مهم در شناگاه‌ها نصب می‌شود ندارند، پرچم‌هایی که درباره میزان آلودگی شناگاه‌ها هشدار می‌دهند.
ضیاءالدین الماسی، مدیرکل دفتربررسی آلودگی دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با «جام‌جم» تعداد شناگاه‌های کشور را 153 شناگاه اعلام می‌کند. به گفته او وضعیت سلامت همه شناگاه‌ها روی سایت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته اما بررسی جداول مندرج در سایت این سازمان که نتیجه پایش‌های سال گذشته است نشان می‌دهد درباره وضعیت دو استان خوزستان و بوشهر که 69 شناگاه دارند، اطلاعاتی در دسترس نیست و اطلاعات 84 شناگاه باقی مانده هم حاکی از آن است که حدود 22 شناگاه یا پرچم زرد دارند یا این‌که تعطیل شده‌اند. وضعیت سلامت شناگاه‌ها با دو نوع پرچم نشان داده می‌شود؛ پرچم آبی یعنی آلودگی میکروبی برای سلامت انسان مضر نیست و پرچم زرد به مفهوم آن است که حد آلودگی بیش از حالت طبیعی است. در شناگاه‌های تعطیل هم طرحی اجرا نمی‌شود اما نکته این که همه مردم در محدوده‌های مشخص شده شنا نمی‌کنند و درصد زیادی از آنها در خارج از طرح‌ها به شنا و ورزش‌های آبی می‌پردازند.
توپ بازی به‌جای شنا
رصد سواحل دریایی کشور از نظر آلودگی میکروبی هنوز به پایان نرسیده است. الماسی می‌گوید: مثل سال گذشته این کار را انجام می‌دهیم و با همکاری وزارت کشور و وزارت بهداشت درباره پرچم‌گذاری اقدام خواهیم کرد.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد طرح سالم‌سازی سواحل از طریق مناقصه به بخش خصوصی واگذار می‌شود و تا پایان خرداد، مدیران این طرح‌ها مشخص شده‌اند و ضوابط به آنها اعلام شده است. فاز بعدی پایش شناگاه‌هاست تا مجموعه‌های دارای بار آلودگی میکروبی به مردم معرفی شود.
به گفته مدیر کل دفتربررسی آلودگی دریایی سازمان حفاظت محیط زیست بهتر است مردم در سواحلی که خطر آلودگی دارد، شنا نکنند و در کنار ساحل به توپ بازی یا هر ورزش دیگری غیراز شنا بپردازند زیرا آلودگی دریا بیماری‌های گوارشی و پوستی برای آنها ایجاد خواهد کرد.
بیگانه با دریا
هنوز طرح‌های شنا در شمال کشور به‌طور رسمی راه‌اندازی نشده و شناگاه‌ها پرچم‌گذاری نشده‌اند اما بیش از یک ماه است که مردم در شناگاه‌های کشور آبتنی می‌کنند. در جنوب هم که شرایط به‌دلیل دمای بیشتر در سواحل خلیج فارس و دریای عمان به طور کامل متفاوت است.
مسعود مردانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی نیز از قوانین شنا در دریا سخن می‌گوید. او به «جام‌جم» می‌گوید: در تمام دنیا استفاده از دریا اصول خاص خود را دارد. هر شخصی که قصد استفاده از دریا را دارد، قبل از ورود به دریا و بعد از اتمام شنا باید دوش بگیرد. اما در هیچ یک از شناگاه‌های شمال کشور این مساله اجرا نمی‌شود.
او ادامه می‌دهد: خیلی از افراد حداقل‌های مسائل بهداشتی را در دریا رعایت نمی‌کنند به همین دلیل باید با آموزش عمومی و فرهنگسازی رفتار مردم اصلاح شود. مردم باید استفاده از آب دریا را حق همه و نه حق شخصی خود بدانند.
شنا در فاضلاب خام
گرچه شنا در دریا قوانین خاص خود را دارد و مردم باید حتما از لباس شنا استفاده کرده و قبل از ورود به دریا دوش بگیرند، اما در شمال یا جنوب مردم با لباس‌های عادی وارد آب دریا می‌شوند و بسیاری از اصول را رعایت نمی‌کنند. ورود فاضلاب‌های خام به دریا و بسیاری از مسائل دیگر، محیط دریا را به محلی ناسالم برای شنا تبدیل کرده است.
سازمان محیط‌زیست هم در پایش‌های خود فقط تعداد باکتری‌های روده‌ای را می‌سنجد. آلودگی‌های نفتی و وضعیت انگلی در استانداردهای مورد نظر برای شناگاه‌ها جایی ندارند. این در حالی است که عبدالرضا کرباسی، معاون پیشین محیط‌زیست دریایی اعلام کرده بود: «اکنون بیش از 400 انگل در بدن ماهیان دریای خزر شناسایی شده و نکته این‌که تعداد انگل‌ها بیشتر از این است و فقط تاحدود 420گونه شناسایی شده است». پرسش این است که آیا این انگل‌ها برای انسان مشکل ایجاد می‌کند؟ مردانی در این رابطه می‌گوید: «موارد بروز مشکل بسیار نادر است و اصلا موردی نیست که باعث تشویش ذهن مردم برای استفاده از دریا شود.»
به گفته مردانی دریا به‌قدری بزرگ است که آلودگی‌ها در آن رقیق می‌شود اما در فصل تابستان که استفاده از سواحل توسعه می‌یابد، امکان انتقال عفونت‌های گوارشی و اسهال خونی افزایش می‌یابد.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌افزاید: «احتمال انتقال وبا از آب دریا در کشورهای جنوب‌شرق آسیا مثل بنگلادش هم گزارش شده اما خوشبختانه در ایران چنین مشکلی نداریم. به گفته او کسی که در آب دریای آلوده شنا کرده و دچار عفونت گوارشی شده، علایم ظاهری نظیر تب،درد شکم، اسهال و استفراغ خواهد داشت.»
مردانی ابتلا به بیماری پوستی در اثر شنا در آب دریا را هم چندان شایع نمی‌داند و می‌گوید: «اداره بهداشت محیط باید در نمونه‌برداری‌های خود از آب دریا، تعداد میکروب‌های روده‌ای را بررسی کند.»
#خزر _ آلوده
دریای خزر، به‌دلیل بسته بودن و ارتباط نداشتن با آب‌های آزاد آلوده‌تر از آب‌های جنوب کشور است. خزر کاسه عمیقی است که انواع آلودگی‌های میکروبی را در خود جای داده، زیرا برخی رودخانه‌های منتهی به خزر، حاوی حجم بالایی از فاضلاب خام و شیرابه زباله‌هایی هستند که میلیون‌ها مسافر نوار ساحلی تولید کرده و در مراکز دفن زباله شهرهای شمالی رها می‌کنند. کارشناسان آلودگی و اثرات سوءبهداشتی سواحل دریای خزر را کاملا جدی می‌دانند. نتایج مطالعات به‌دست آمده از برخی شناگاه‌های شمال نشان می‌دهد متوسط کلیفرم‌ها، باکتری‌های هوازی، استرپتوکوک مدفوعی و اشرشیاکلی افزایش داشته و در بعضی نقاط مقدار سولفات، آمونیاک و رسوبات نفتی نگران‌کننده است، ازاین‌رو باید تدابیری برای حفاظت از سلامت شناگران و گردشگران بویژه کودکان، بانوان باردار، سالمندان و بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و در برابر آلودگی‌های میکروبی آسیب‌پذیر هستند اتخاذ شود. آلودگی‌های شیمیایی، میکروبیولوژیکی موجود در آب دریاها طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها شامل زگیل، خارش شدید و التهاب پوست، تغییر رنگ، ضخامت و اسهال براثر انگل ژیاردیا را بوجود می‌آورد. پزشکان توصیه می‌کنند اگر دارای جراحت سطحی هستید، به هیچ وجه در آب دریا شنا نکنید.
وضعیت شناگاه‌های 7 استان ساحلی در سال 96
آلودگی نفتی در شناگاه‌ها
آلودگی‌های نفتی از جمله مواردی است که در شناگاه‌ها سنجیده نمی‌شود. در واقع عمده تمرکز سازمان حفاظت محیط‌زیست بر رصد جمعیت باکتری‌های روده‌ای متمرکز می‌شود اما آلودگی‌های نفتی هم برای شناگاه‌ها مشکل ایجاد می‌کند. براساس دستورالعمل‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست، هر گاه سانحه‌ای نفتی در دریا رخ دهد، شناگاه‌های تعطیل می‌شوند و شنا در این محیط‌های متوقف می‌شود. عملیات کنترل لکه نفتی با استفاده از تجهیزات موجود پیگیری می‌شود و پس از اتمام عملیات و اطمینان از سلامت آب دریا، مجدد سایت‌های شنا بازگشایی می‌شود. با وجود آنکه در دریای خزر نفت استخراج می‌شود، خوشبختانه ایران هیچ‌گونه آلودگی نفتی ندارد اما خلیج‌فارس با لکه‌ها و آلودگی‌های نفتی بیگانه نیست، از زمانی که در این خلیج بزرگ، نفت پیدا شده مشکلاتی از این نوع نیز در خلیج‌فارس پیدا شده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد به‌دلیل عبور و مرور کشتی‌های نفتکش در خلیج فارس به‌طور متوسط هر روز یک لکه نفتی بزرگ به وسعت صد متر مربع و سه لکه نفتی کوچک به وسعت حدودی 20 متر مربع شکل می‌گیرد، نشت مستقیم نفت از سکوهای نفتی فراوان در خلیج فارس هم مورد دیگری از منابع آلودگی در خلیج فارس است،علاوه بر این تخلیه «آبتوازن» نفتکش‌ها در خلیج‌فارس نیز یکی دیگر از مشکلات بزرگ در آب‌های این دریاست.
شناگاه‌های کشور محل مناسبی برای شنا نیست، زیرا بیشتر فاضلاب‌های شهری، صنعتی و کشاورزی استان‌های ساحلی راهی دریا می‌شود، در چنین شرایطی بسیاری از شهروندان توجهی به پرچم‌هایی که برای این مهم در شناگاه‌ها نصب می‌شود ندارند، پرچم‌هایی که درباره میزان آلودگی شناگاه‌ها هشدار می‌دهند.
ضیاءالدین الماسی، مدیرکل دفتربررسی آلودگی دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با «جام‌جم» تعداد شناگاه‌های کشور را 153 شناگاه اعلام می‌کند. به گفته او وضعیت سلامت همه شناگاه‌ها روی سایت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته اما بررسی جداول مندرج در سایت این سازمان که نتیجه پایش‌های سال گذشته است نشان می‌دهد درباره وضعیت دو استان خوزستان و بوشهر که 69 شناگاه دارند، اطلاعاتی در دسترس نیست و اطلاعات 84 شناگاه باقی مانده هم حاکی از آن است که حدود 22 شناگاه یا پرچم زرد دارند یا این‌که تعطیل شده‌اند. وضعیت سلامت شناگاه‌ها با دو نوع پرچم نشان داده می‌شود؛ پرچم آبی یعنی آلودگی میکروبی برای سلامت انسان مضر نیست و پرچم زرد به مفهوم آن است که حد آلودگی بیش از حالت طبیعی است. در شناگاه‌های تعطیل هم طرحی اجرا نمی‌شود اما نکته این که همه مردم در محدوده‌های مشخص شده شنا نمی‌کنند و درصد زیادی از آنها در خارج از طرح‌ها به شنا و ورزش‌های آبی می‌پردازند.
توپ بازی به‌جای شنا
رصد سواحل دریایی کشور از نظر آلودگی میکروبی هنوز به پایان نرسیده است. الماسی می‌گوید: مثل سال گذشته این کار را انجام می‌دهیم و با همکاری وزارت کشور و وزارت بهداشت درباره پرچم‌گذاری اقدام خواهیم کرد.
آن‌طور که او توضیح می‌دهد طرح سالم‌سازی سواحل از طریق مناقصه به بخش خصوصی واگذار می‌شود و تا پایان خرداد، مدیران این طرح‌ها مشخص شده‌اند و ضوابط به آنها اعلام شده است. فاز بعدی پایش شناگاه‌هاست تا مجموعه‌های دارای بار آلودگی میکروبی به مردم معرفی شود.
به گفته مدیر کل دفتربررسی آلودگی دریایی سازمان حفاظت محیط زیست بهتر است مردم در سواحلی که خطر آلودگی دارد، شنا نکنند و در کنار ساحل به توپ بازی یا هر ورزش دیگری غیراز شنا بپردازند زیرا آلودگی دریا بیماری‌های گوارشی و پوستی برای آنها ایجاد خواهد کرد.
بیگانه با دریا
هنوز طرح‌های شنا در شمال کشور به‌طور رسمی راه‌اندازی نشده و شناگاه‌ها پرچم‌گذاری نشده‌اند اما بیش از یک ماه است که مردم در شناگاه‌های کشور آبتنی می‌کنند. در جنوب هم که شرایط به‌دلیل دمای بیشتر در سواحل خلیج فارس و دریای عمان به طور کامل متفاوت است.
مسعود مردانی، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی نیز از قوانین شنا در دریا سخن می‌گوید. او به «جام‌جم» می‌گوید: در تمام دنیا استفاده از دریا اصول خاص خود را دارد. هر شخصی که قصد استفاده از دریا را دارد، قبل از ورود به دریا و بعد از اتمام شنا باید دوش بگیرد. اما در هیچ یک از شناگاه‌های شمال کشور این مساله اجرا نمی‌شود.
او ادامه می‌دهد: خیلی از افراد حداقل‌های مسائل بهداشتی را در دریا رعایت نمی‌کنند به همین دلیل باید با آموزش عمومی و فرهنگسازی رفتار مردم اصلاح شود. مردم باید استفاده از آب دریا را حق همه و نه حق شخصی خود بدانند.
شنا در فاضلاب خام
گرچه شنا در دریا قوانین خاص خود را دارد و مردم باید حتما از لباس شنا استفاده کرده و قبل از ورود به دریا دوش بگیرند، اما در شمال یا جنوب مردم با لباس‌های عادی وارد آب دریا می‌شوند و بسیاری از اصول را رعایت نمی‌کنند. ورود فاضلاب‌های خام به دریا و بسیاری از مسائل دیگر، محیط دریا را به محلی ناسالم برای شنا تبدیل کرده است.
سازمان محیط‌زیست هم در پایش‌های خود فقط تعداد باکتری‌های روده‌ای را می‌سنجد. آلودگی‌های نفتی و وضعیت انگلی در استانداردهای مورد نظر برای شناگاه‌ها جایی ندارند. این در حالی است که عبدالرضا کرباسی، معاون پیشین محیط‌زیست دریایی اعلام کرده بود: «اکنون بیش از 400 انگل در بدن ماهیان دریای خزر شناسایی شده و نکته این‌که تعداد انگل‌ها بیشتر از این است و فقط تاحدود 420گونه شناسایی شده است». پرسش این است که آیا این انگل‌ها برای انسان مشکل ایجاد می‌کند؟ مردانی در این رابطه می‌گوید: «موارد بروز مشکل بسیار نادر است و اصلا موردی نیست که باعث تشویش ذهن مردم برای استفاده از دریا شود.»
به گفته مردانی دریا به‌قدری بزرگ است که آلودگی‌ها در آن رقیق می‌شود اما در فصل تابستان که استفاده از سواحل توسعه می‌یابد، امکان انتقال عفونت‌های گوارشی و اسهال خونی افزایش می‌یابد.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌افزاید: «احتمال انتقال وبا از آب دریا در کشورهای جنوب‌شرق آسیا مثل بنگلادش هم گزارش شده اما خوشبختانه در ایران چنین مشکلی نداریم. به گفته او کسی که در آب دریای آلوده شنا کرده و دچار عفونت گوارشی شده، علایم ظاهری نظیر تب،درد شکم، اسهال و استفراغ خواهد داشت.»
مردانی ابتلا به بیماری پوستی در اثر شنا در آب دریا را هم چندان شایع نمی‌داند و می‌گوید: «اداره بهداشت محیط باید در نمونه‌برداری‌های خود از آب دریا، تعداد میکروب‌های روده‌ای را بررسی کند.»
#خزر _ آلوده
دریای خزر، به‌دلیل بسته بودن و ارتباط نداشتن با آب‌های آزاد آلوده‌تر از آب‌های جنوب کشور است. خزر کاسه عمیقی است که انواع آلودگی‌های میکروبی را در خود جای داده، زیرا برخی رودخانه‌های منتهی به خزر، حاوی حجم بالایی از فاضلاب خام و شیرابه زباله‌هایی هستند که میلیون‌ها مسافر نوار ساحلی تولید کرده و در مراکز دفن زباله شهرهای شمالی رها می‌کنند. کارشناسان آلودگی و اثرات سوءبهداشتی سواحل دریای خزر را کاملا جدی می‌دانند. نتایج مطالعات به‌دست آمده از برخی شناگاه‌های شمال نشان می‌دهد متوسط کلیفرم‌ها، باکتری‌های هوازی، استرپتوکوک مدفوعی و اشرشیاکلی افزایش داشته و در بعضی نقاط مقدار سولفات، آمونیاک و رسوبات نفتی نگران‌کننده است، ازاین‌رو باید تدابیری برای حفاظت از سلامت شناگران و گردشگران بویژه کودکان، بانوان باردار، سالمندان و بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و در برابر آلودگی‌های میکروبی آسیب‌پذیر هستند اتخاذ شود. آلودگی‌های شیمیایی، میکروبیولوژیکی موجود در آب دریاها طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها شامل زگیل، خارش شدید و التهاب پوست، تغییر رنگ، ضخامت و اسهال براثر انگل ژیاردیا را بوجود می‌آورد. پزشکان توصیه می‌کنند اگر دارای جراحت سطحی هستید، به هیچ وجه در آب دریا شنا نکنید.
وضعیت شناگاه‌های 7 استان ساحلی در سال 96
آلودگی نفتی در شناگاه‌ها
آلودگی‌های نفتی از جمله مواردی است که در شناگاه‌ها سنجیده نمی‌شود. در واقع عمده تمرکز سازمان حفاظت محیط‌زیست بر رصد جمعیت باکتری‌های روده‌ای متمرکز می‌شود اما آلودگی‌های نفتی هم برای شناگاه‌ها مشکل ایجاد می‌کند. براساس دستورالعمل‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست، هر گاه سانحه‌ای نفتی در دریا رخ دهد، شناگاه‌های تعطیل می‌شوند و شنا در این محیط‌های متوقف می‌شود. عملیات کنترل لکه نفتی با استفاده از تجهیزات موجود پیگیری می‌شود و پس از اتمام عملیات و اطمینان از سلامت آب دریا، مجدد سایت‌های شنا بازگشایی می‌شود. با وجود آنکه در دریای خزر نفت استخراج می‌شود، خوشبختانه ایران هیچ‌گونه آلودگی نفتی ندارد اما خلیج‌فارس با لکه‌ها و آلودگی‌های نفتی بیگانه نیست، از زمانی که در این خلیج بزرگ، نفت پیدا شده مشکلاتی از این نوع نیز در خلیج‌فارس پیدا شده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد به‌دلیل عبور و مرور کشتی‌های نفتکش در خلیج فارس به‌طور متوسط هر روز یک لکه نفتی بزرگ به وسعت صد متر مربع و سه لکه نفتی کوچک به وسعت حدودی 20 متر مربع شکل می‌گیرد، نشت مستقیم نفت از سکوهای نفتی فراوان در خلیج فارس هم مورد دیگری از منابع آلودگی در خلیج فارس است،علاوه بر این تخلیه «آبتوازن» نفتکش‌ها در خلیج‌فارس نیز یکی دیگر از مشکلات بزرگ در آب‌های این دریاست.