بررسی روند صادرات فرش دستباف ایران طی دهه گذشته (سال‌های 1391 تا 1401) از روند نزولی صادرات این محصول حکایت دارد. بر اساس آمار گمرک ارزش صادرات فرش دستباف ایران از 427.3 میلیون دلار در سال 1391 به 50.7 میلیون دلار در سال 1401 رسیده است. بررسی روند صادرات فرش دستباف نشان می دهد متوسط رشد سالانه ارزش صادرات فرش دستباف ایران در بازه زمانی مورد بررسی  منفی 19 درصد بوده است.

سهم صادرات فرش دستباف ایران از کل صادرات غیرنفتی، از 1.3 درصد در سال 1391 به 0.09 درصد در سال1401  رسیده است. در بازه زمانی مورد بررسی کمترین رقم صادرات محصول مزبور مربوط به سال 1401 بوده و بیشترین رقم صادرات به سال 1396 اختصاص دارد. آمار حاکی از نابسامانی و تضعیف فرش دستباف ایران در بازار جهانی است. موضوع مهم و تاثیرگذار در روند کاهش سهم جهانی فرش دستباف ایران، نه رکود اقتصادی، بلکه به وجود آمدن رقبای جدید تولیدکننده و تبلیغات جهانی و گاهی توانمندی های تولیدی با داشتن هزینه تولید پایین برخی از کشورهای رقیب است. موضوعی که هم اکنون «هند»، «پاکستان»، «نپال» و «چین» از این مزیت نسبی برای تولید در مقابل ایران برخوردارند.

فرش

صادرات فرش دستباف در جهان

 بر اساس آمار سازمان تجارت جهانی و به گزارش اتاق بازرگانی تهران، طی سال های 2011 تا 2022 در بازار تجارت جهانی فرش دستباف به صورت میانگین بیش از 150 کشور صادرکننده وجود دارد. طی سال 2022 کشورهای «هند» با 310 میلیون دلار و سهم حدود 30.3 درصد از کل صادرات فرش، «چین» با93.1 میلیون دلار و سهم حدود 9.1 درصد از کل صادرات فرش و «مصر» با 89.8 میلیون دلار با سهم حدود 8.8 درصد از کل صادرات سه کشور عمده در صادرات فرش دستباف طی سال های مزبور بوده اند. پس از این کشورها «نپال» با سهم حدود 8.3 درصد، «پاکستان» با سهم حدود 7.7 درصد و ایران با سهم 7.4 درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان در رتبه های بعد ی قرار می گیرند . 71.5 درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان توسط این شش کشور تامین می شود.

آمارها حاکی از این است که ایران در سال2011 حدود 25.5 درصد از عرضه فرش دستباف در بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده که بیشترین متوسط سهم سالیانه جهانی از بازار فرش را در دوره 2022-2011 دارا بوده است. سهم ایران از صادرات فرش دستباف در دوره زمانی مورد بررسی کاهش یافته و از 25.5 درصد به 7.4 درصد رسیده است. برعکس سهم رقبای ایران ازجمله هند، چین، نپال و پاکستان در حال افزایش بوده است. به طوریکه کشور هند توانست سهم خود را از 15 درصد در سال 2011 به 30.3 درصد در سال 2022 افزایش دهد و این امر می تواند زنگ خطری برای صنعت فرش دستباف ایران باشد. البته باید عنوان کرد که صادرات هند تغییر قابل قابل توجهی نداشته و دلیل افزایش سهم هند از بازار صادرات جهانی، کاهش قابل توجه صادرات ایران بوده است.

فرش 2

واردکنندگان برتر فرش دستباف ایران

براساس آمار گمرک در سال 1401 کشورهای «آلمان» با سهم حدود 17.6درصد، «امارات متحده عربی» با سهم حدود 17.2 درصد و کشور «چین» با سهم حدود 16.2 درصد و «پاکستان» با سهم حدود 6 درصد از ارزش کل صادرات فرش دستباف عمده مقاصد صادراتی این محصول بوده اند. طی همین سال کشورهای «چین»، «استرالیا» و «هند» به ترتیب با سهم حدود 3.9 درصد، 3.8 درصد و 3.7 درصد از ارزش کل صادرات فرش در رتبه های بعدی عمده کشورها ی صادرات ی فرش ایران قرار می‌گیرند .

در مجموع می‌توان گفت 70 درصد فرش دستباف ایران از حیث ارزش به این هفت کشور صادر می شود. یکی از بهترین شیوه های ارتقای جایگاه فرش ایران در سطح بین المللی شناسایی بازارهای هدف این صنعت با هدف توسعه تجارت خارجی و صادرات است. چراکه فراتر از توانمندی ها و پتانسیل‌های هر کشور در تولید و صدور کالاها نقش بازارهای صادراتی و بازارهای هدف حائز اهمیت فراوانی است. عدم درک پتانسیل‌های یک کشور و عدم تشخیص بازارهای هدف مناسب، همواره فرصت های زیادی را از صادرکنندگان گرفته است. برخی از کشورهای هدف فرش دستباف ایران مانند آلمان و امارات طی سال های گذشته به عنوان محلی برای صادرات مجدد فرش های دستباف مطرح شده اند که بخش زیادی از واردات فرش خود را مجددا به کشورهای دیگر صادر می کنند.