از صید ترال تا جولان زباله‌ها در جزایر
وضعیت نگران‌کننده محیط‌زیست در خلیج‌فارس
خلیج‌فارس با داشتن اکوسیستمی منحصربه‌فرد و به‌عنوان یک آبراه حیاتی بین‌المللی حال‌وروز خوشی ندارد و در کنار آلودگی‌های نفتی که سالیان سال است استخراج نفت در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به تن اکوسیستم این خلیج می‌گذارد به‌تازگی مشکلات دیگری نیز به مجموعه چالش‌های خلیج‌فارس اضافه شده است. صید ترال که دو سال است با فشار حامیان محیط‌زیست، صیادان بومی و مردم ممنوع شده بود ظاهرا چراغ خاموش مجددا فعال شده و زمزمه‌ها حکایت از فعالیت دوباره ترال‌داران می‌دهد. سازمان محیط‌زیست می‌گوید مجوزی برای این نوع صید صادر نشده، اما بومیان و فعالان محیط‌زیست فیلم‌هایی از کشتی‌های صید ترال منتشر کرده‌اند که نگران‌کننده است و شواهد نشان می‌دهد که سازمان شیلات کشور نقش پررنگی در آغاز به کار صید ترال در خلیج‌فارس دارد.
با نگاهی به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که به‌تازگی منتشر شده می‌توان به اثرات مخرب صید ترال پی برد. در این گزارش با اشاره به توافقنامه میان فراکسیون محیط‌زیست مجلس، سازمان شیلات و مؤسسه تحقیقات علوم شیلاتی در سال 99، پیشنهاد داده که صید ترال به‌صورت دائمی ممنوع شود. در این گزارش آمده که پیشنهاد می‌شود تا انجام تحقیقات و پژوهش‌های پیش‌بینی‌شده با تأمین اعتبار لازم، روشن‌شدن اقتصادی‌بودن صید فانوس‌ماهیان، بررسی ذخایر شیلاتی قابل‌جایگزین برای شناورهای صنعتی متوقف‌شده در آب‌های دوردست و در نهایت بررسی امکان ممنوعیت دائمی صید ترال ماهی به مرحله اجرا درآید و تا تعیین تکلیف نهایی ممنوعیت ادامه یابد.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در ادامه گزارش خود به تلاش سازمان شیلات برای ازسرگیری صید ترال اشاره می‌کند. در این گزارش آمده که در حال حاضر با اتمام زمان موافقت‌نامه ممنوعیت دو‌ساله ترال به نظر می‌رسد که سازمان شیلات ایران بدون هیچ‌گونه تغییری در سیستم‌های نظارتی و ادوات به دنبال راه‌اندازی مجدد صید ترال است.
در ادامه این گزارش آمده که به همین منظور معاونت صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات طی نامه‌ای به مدیرکل شیلات استان هرمزگان از این مدیریت خواسته است که نسبت به صدور اجازه‌نامه صید فانوس‌ناهیان برای شناورهای آماده فعالیت برای مدت سه ماه از زمان طلوع تا غروب خورشید اقدام نماید.
صید ترال یا کف روب، تور ماهیگیری بزرگی به شکل قیف است که از دو طرف به تخته‌هایی متصل و معمولاً به دنبال شناور در بستر دریا کشیده می‌شود. در این نوع صید، تور ماهیگیری بزرگی به دنبال شناورها در حرکت است و ماهیان و دیگرگونه‌های گیاهی و آبزی را از بستر دریا جارو می‌کند و از بین می‌برد. صید ترال علاوه بر ازبین‌بردن اکوسیستم ویژه خلیج‌فارس، زمینه‌ساز بیکاری و کسادی بازار صیادان بومی که به روش‌های سازگار با اقلیم منطقه ماهیگیری می‌کنند نیز می‌شود. خلیج‌فارس یکی از بزرگ‌ترین پناهگاه‌های موجودات دریایی مانند مرجان‌ها، ماهی‌های تزیینی کوچک، ماهی‌های خوراکی و غیرخوراکی، صدف‌ها، حلزون‌ها، نرم‌تنان، شقایق‌های دریایی، اسفنج‌های دریایی، عروس‌های دریایی، لاک‌پشت‌ها، دلفین‌ها، کوسه‌ها و بسیاری از موجودات دریایی دیگر است.
درباره صید ترال هنوز مسئولین شیلات واکنشی نشان نداده‌اند و برخی نیز معتقدند که پای کشور چین در صید ترال در میان است. اما آنچه اهمیت دارد این است که باید هرچه سریع‌تر ممنوعیت صید ترال در خلیج‌فارس دائمی شود.
جزیره هرمز و چالش زباله‌ها
به‌تازگی ویدئویی توسط یکی از فعالان گردشگری جزیره هرمز از انباشت زباله‌ها در این جزیره منتشر شده که نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرده است. در این فیلم به نقش گردشگران به آلودگی جزیره هرمز اشاره می‌شود و انبوهی از زباله‌ها، چهره ساحل جزیره زیبای هرمز را زشت و آلوده کرده است. چالش دفع زباله در جزایر خلیج‌فارس موضوع با اهمیتی است که باتوجه‌به باز شدن پای گردشگران به این جزایر باید با نگاه ویژه‌تری به آن پرداخت. در این میان مشکلات جزیره هرمز و هنگام بیش از سایر جزایر است. با تبدیل‌شدن این جزایر به مقاصد گردشگری معضلات جدیدی گریبان‌گیر این جزیره شده است. نبود زیرساخت‌های شهری و عدم وجود مکانیزم جمع‌آوری زباله در این جزیره‌ها موجب شده تا زباله‌های به‌جامانده از گردشگران طبیعت بکر و دست‌نخورده جزایر زیبای خلیج‌فارس را با بحران روبرو کند. علی آذر پیکان مدیریت مرکز توسعه سلامت هرمز در گفتگو با مهر در خصوص انباشته‌شدن زباله در نقاط مختلف شهر هرمز گفته: روزانه 10 تن زباله شهری و خانگی در جزیره هرمز تولید می‌شود در سایت دفن زباله دفن می‌شود که البته این محل دفن نیز اصولی نیست. فقط پنج درصد از پسماندها به‌صورت اصولی دفن می‌شود و برخی از بومیان نیز زباله‌های خود را می‌سوزانند.
جزایر خلیج‌فارس به‌خصوص جزیره هرمز با مشکل زباله‌های گردشگران نیز علاوه بر بومیان خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. رهاشدن زباله‌های گردشگران در کنار ساحل منظره زشتی را به وجود آورده است. مکانیزم بازیافت و ممنوعیت فروش پلاستیک و ظروف پلاستیکی در این جزیره اجرا نمی‌شود و اکثر پسماندهای رها شده در ساحل پسماند پلاستیکی و بطری‌های نوشابه یا آب‌معدنی هستند. این در حالی است که جزیره هرمز به‌سادگی با برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های بازیافت و ممنوعیت فروش هر نوع پلاستیک و محصولات با بسته‌بندی پلاستیکی می‌تواند تولید پسماند و زباله در این جزیره را کاهش دهد. هم چنین برنامه‌های تشویقی، فرهنگی و نظارتی بر گردشگران، موضوعی است که جزیره هرمز به آن نیاز دارد. بسیاری از گردشگران که در قالب تورهای گردشگری به این جزیره زیبا سفر می‌کنند به‌سادگی قابل‌مدیریت و کنترل هستند فقط کافی است برنامه‌ریزی و اجرا به‌درستی و کامل در این جزایر خارق‌العاده انجام شود تا خطری که بیخ گوش جزیره هرمز و سایر جزایر خلیج‌فارس است به چالش جدی‌تر و بحرانی تبدیل نشود.