فردای اقتصاد: کرونا رشد اقتصادی را در تمام دنیا دچار مشکل کرد. صندوق بین‌المللی پول (IMF) تخمین زده اقتصادهای در حال توسعه با درآمد پایین -که تا حدی به ایران نزدیک‌اند- حدود ۵٫۹ درصد از تولیدشان را به خاطر شیوع کرونا و انواع پیامدهایش از دست دادند. با این حال، این نهاد بین‌المللی برآورد کرده اگر کشورهای در حال توسعه و نوظهور بتوانند مشارکت اقتصادی زنان را افزایش دهند، اندازه اقتصادشان از مسیر طی سال‌های آینده حدود هشت درصد بزرگ خواهد شد. بنابراین همان‌طور که نمودار بالا نشان می‌دهد، فواید مشارکت بیشتر زنان در اقتصاد برای رشد اقتصادی آن‌قدری هست که حتی اثرات منفی کرونا را هم پشت سر بگذارد و جبران کند.
وضعیت مشارکت اقتصادی زنان در ایران و جهان
طبق آخرین آمارهای بازار کار در بهار گذشته، تنها ۱۴٫۱ درصد از زنان ایرانی در بازار کار مشارکت می‌کنند، یعنی یا شاغل‌اند یا در جست‌وجوی شغل. در حالی که این عدد، یعنی نرخ مشارکت اقتصادی، برای مردان حدود ۶۸ درصد است. این تفاوت نشان از یک شکاف جنسیتی در بازار کار ایران می‌دهد (در این رابطه بخوانید: راز قهر زنان ایرانی با بازار کار). در جهان هم نرخ مشارکت اقتصادی زنان و مردان به ترتیب ۴۷ درصد و ۷۲ درصد است. صندوق بین‌المللی پول می‌گوید طی سه دهه گذشته تفاوت متوسط جهانی در زمینه مشارکت میان مردان و زنان سالانه حدود یک واحد درصد کم شده که سرعت بالایی نبوده و باعث شده شکاف همچنان بزرگ بماند.
گزارش می‌گوید مقصر این وضعیت را باید قوانین ناعادلانه، دسترسی نابرابر به خدمات، نگرش‌های تبعیض‌آمیز و سایر موانعی که زنان را از تحقق پتانسیل اقتصادی کامل خود باز می دارد، دانست. نتیجه این وضعیت اتلاف تکان‌دهنده استعدادهاست که منجر به از دست دادن رشد بالقوه می‌شود. در رابطه با اثر قوانین و نهادها، بانک جهانی هم سالانه شاخص «زنان، کسب‌وکار و قانون» را منتشر می‌کند که جزئیات امتیاز ایران در شاخص‌های هشت‌گانه آن در نمودار زیر به نمایش درآمده است. در کنار این عوامل مؤثر، ساختار اقتصاد ایران هم باعث شده جذب مشارکت زنان در بازار کار در سطوح پایینی قرار بگیرد. در این رابطه ببینید: دلایل اقتصادی حذف زنان از بازار کار
آثار افزایش مشارکت اقتصادی زنان در کشورها
پنج درصد کشورها با بهترین عملکرد در افزایش مشارکت زنان، توانسته‌اند طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ نرخ مشارکت اقتصادی زنان را ۵٫۹ واحد درصد زیاد کنند. گزارش IMF فرض کرده که اگر سه دسته کشورهای در حال توسعه، نوظهور و پیشرفته هر کدام به این اندازه طی سال‌های آینده مشارکت زنان را افزایش دهند، رشد اقتصادی برای کم‌درآمدهای در حال توسعه ۷٫۱ درصد، برای بازارهای نوظهور ۸٫۲ درصد و برای توسعه‌یافته‌ها ۵٫۴ درصد بیشتر می‌شود.
سیاستگذاران برای حل مشارکت پایین باید چه کنند؟
تحقیقات IMF نشان می‌دهد با تداوم سیاست‌های اقتصادی کنونی ممکن است هیچ‌وقت شکاف جنسیتی فعلی در اقتصادها به طور کامل رفع نشود. مشارکت زنان در بازار کار از جمله مواردی است که بسیار تحت تأثیر شوک‌های بیرونی قرار می‌گیرد. به طوری که در جریان شوک همه‌گیری کووید به دنیا، اشتغال زنان بیشتر آسیب دید. در ایران به طور خاص نرخ مشارکت اقتصادی در دوران کرونا به سرعت کاهش پیدا کرد اما هنوز به طور کامل احیا نشده است. پیشنهاد این نهاد بین‌المللی این است که کشورها باید تلاش‌های خود را برای از بین بردن موانع مشارکت زنان در بازار کار افزایش دهند - مانند دسترسی محدود به آموزش، بهداشت، دارایی، امور مالی، زمین، حقوق قانونی و خدمات مراقبتی. آن‌ها باید به طور سیستماتیک چگونگی تأثیر بسته‌های سیاست‌های کلان اقتصادی، ساختاری و مالی بر زنان را در نظر بگیرند.