سد گتوند عامل شوری آب خوزستان
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به مشکلات زیست‌محیطی استان خوزستان گفت: با روال طبیعی هر جای ایران ممکن بود خشک شود ولی خوزستان آخرین نقطه بود، حتی ممکن است گیلان و مازندران خشک شود، اما برای خوزستان این اتفاق نمی‌افتاد اما مشکلی که در خوزستان داریم مدیریت آب و فقدان تشخیص اولویت‌هاست. منابع آب را در آن منطقه از دست دادیم یا از نظر کیفی آلوده کردیم. عیسی کلانتری افزود: توزیع آب در خوزستان با مشکل روبه‌رو است. در شمال این استان مردم راحت می‌توانند آب مصرف کنند ولی در جنوب، زهاب نصیب مردم می‌شود. اتفاق بدی که افتاد، آبگیری سد گتوند بود. این پروژه در زمان مرحوم آقای هاشمی کلنگ زده شد. در آن زمان هیچ اشکالی در اجرای آن نبود اما در زمان دولت نهم محل سد تغییر کرد. او گفت: این کار باعث شد که گنبدهای نمکی به درون آب راه پیدا کنند. گفتند پوشش رُسی می‌دهیم و نمک را از بستر جدا می‌کنیم ولی با اولین آبگیری، پوشش از بین رفت و آب شیرین کارون، شور شد. ما بخش اعظم آب خوزستان را با یک اشتباه مهندسی محرز شور کردیم. کلانتری در ادامه گفت: مشکلات آب خوزستان به دو بخش تقسیم می‌شود: مسائل مهندسی و توزیع آب. حتی وجود بخشی از گرد و غبار نیز به دلیل مدیریت اشتباه در موضوع آب است. سیلاب در خوزستان، سالی دو الی سه بار، منطقه جنوب اهواز را زیر آب می‌برد و باعث می‌شد که خاک لم‌یزرع خوزستان سبز شود و جلوی انتشار گرد و غبار گرفته شود. او ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات خوزستان آلودگی‌های نفتی است. ما پس از گذشت ۱۱۰ سال، هنوز فلرهای گازی را در خوزستان می‌سوزانیم در حالی که خارجی‌ها آماده‌اند تا نصف پول گاز را بگیرند و اینها را تبدیل به میعانات‌گازی کنند. پس از این سال‌های طولانی هنوز نتوانستند فلرها را مهار کنند. کلانتری گفت: نمی‌توانیم بگوییم سدسازی، خوب یا بد است. در اطراف تهران، پنج سد داریم که آب شرب تهران را تامین می‌کنند. پس در اینجا سدسازی برای ما خوب بوده است. البته باید گفت که بهترین جا برای ذخیره آب، زیرزمین است نه روی آن. در مورد خوزستان بردن آب به زیر زمین سخت بود چون خاک این استان نفوذناپذیر است. بیشتر سدهایی که در خوزستان احداث شده به منظور تامین برق بوده است. یکی از مشکلات حال حاضر صنعت برق همین کم آبی سدهاست. او در پایان گفت: سدسازی بخشی از توسعه پایدار است. ما در توسعه پایدار باید چهار نکته را در نظر داشته باشیم. فعالیت ما توجیه اقتصادی داشته باشد، زمینه‌ساز بر هم خوردن نظم‌اجتماعی نباشد و مسائل اجتماعی ایجاد نکند، محیط‌زیست را تخریب نکند و حق و حقوق نسل‌های بعدی را از بین نبرد. متاسفانه در این سال‌ها اهداف کوتاه‌مدت ما بر اهداف بلندمدت غالب بوده است. تولید غذا خوب است ولی باید رعایت پایداری آب نیز شود. سدسازی بخش کمتری از مصیبت آب است ولی مصیبت اصلی ما، مصرف آن است. مشکلات سازه‌ای و کوتاه‌مدت ما را از اهداف بلندمدت جدا کرده است.
لزوم بررسی کارشناسی سدگتوند
یک عضو فراکسیون محیط‌زیست در گفت‌وگو با «آرمان» با اشاره به معضلات زیست‌محیطی ناشی از سد گتوند در خوزستان می‌گوید: سدهای غیرکارشناسی شده در کشور در حالی ایجاد شدند که نسبت به تبعات احداث آنها نه فقط در خوزستان بلکه در سایر مناطق ایران نیز بی‌توجهی شد. فاطمه ذوالقدر می‌افزاید: اثرات مخرب احداث این سدها بر محیط‌زیست، شوری آب و کم آبی اکنون برای همگان محرز شده است. در دوره‌ای مناطق مختلف ایران شاهد ساخت سدهای فراوانی بود، اما کار کارشناسی لازم بر آنها صورت نگرفت. او خاطرنشان می‌کند: سد گتوند نیز یکی از موارد سدهای غیرکارشناسی شده است که می‌تواند یکی از عوامل مشکل برای آب خوزستان باشد. اگر ساخت این سد در زمانی ضرورت داشت و احداث آن توانست به گردش آب در منطقه کمک کند، اما امروز خوزستان را دچار بحران آب کرده است. ذوالقدر می‌افزاید: برای احداث تمام سدها در منطقه باید کار کارشناسی دقیق توسط کارشناسان صورت گیرد تا نتایج زیست‌محیطی احداث یک سد برای منطقه مشخص شود. سدهای احداث شده در این منطقه یکی از دلایل ایجاد‌کننده مشکل در خوزستان هستند. بنابراین باید بررسی‌های لازم انجام شود تا از تبعات محیط زیستی آینده این سدها در استان جلوگیری کرد. در واقع سازمان‌های ذی‌ربط باید فوری دخالت کنند، زیرا هرگاه از ضرر جلوگیری کنید منفعت حاصل می‌شود تا مشکل کنونی را تا حدودی سازماندهی کنند. او تاکید می‌کند: اگر یک نماینده مجلس برحسب وظیفه و مطالبه مردم درخواست یک سد را در منطقه خود می‌دهد این پیشنهاد باید از سوی دولت، سازمان محیط زیست و وزارت نیرو بررسی شود تا ضرورت احداث یک سد جدید در منطقه به اثبات برسد. بنابراین اگر برخی از نمایندگان به دنبال احداث سد در منطقه خود باشند، اما وزارت نیرو، سازمان محیط زیست و جهاد کشاورزی نظر مثبتی نسبت به این اقدام نداشته باشند این کار انجام نمی‌شود و در نهایت نماینده نظر کارشناسان را می‌پذیرد. بنابراین امروز نه تنها نمایندگان بلکه دولت و سازمان‌های مختلف که زمانی اجازه ساخت برخی سدها را در کشور داده‌اند، مسئول تصمیمات خود هستند. اکنون زمان بررسی فنی سدهای احداث شده است تا مشخص شود آیا نظر کارشناسان در هنگام سدسازی اعمال شده است یا آنها سلیقه‌ای ساخته شده است. ذوالقدر می‌افزاید: تغییر مکان سدگتوند در دولت نهم نیز می‌تواند یکی از عوامل ایجاد‌کننده مشکلات محیط‌زیستی برای خوزستان پس از ایجاد سد باشد، اما قطعا تنها عامل نیست. در واقع خشکسالی‌های اخیر، کشاورزی‌های بی‌ضابطه و عوامل مختلف سبب بروز بحران در آب خوزستان شده است. در هر صورت امروز همه درصدد حل بحران آب در خوزستان هستند و کمیته‌ای برای بررسی این موضوع به دستور ریاست مجلس در مجلس تشکیل خواهد شد. کارشناسان مختلف و نمایندگان استان در این کمیته باید با دقت این سد را بررسی و اشکالات احتمالی در ساخت آن را برطرف کنند.