خشت آجری در موزه ملی دانمارک

شکسته شدن اتفاقی یک خشت آجری در موزه ملی دانمارک باعث شد تا دانشمندان از فرصت استفاده کنند و یک «کپسول زمان» ژنتیکی را از دل آن بیرون بکشند.

به گزارش یورونیوز، ۲۹۰۰ سال پیش آشور نصیرپال دوم، نخستین پادشاه بزرگ آشور در بین‌النهرین، روی یک خشت گلی که در آفتاب پخته شده بود مالکیت خود را بر کاخ جدیدش اعلام کرد.

حالا و پس از گذشت ده‌ها قرن، دانشمندان با استفاده از ذرات پنهان در دل این خشت گلی سعی کرده‌اند محیطی را که این پادشاه در آن می‌زیست بازسازی کنند.

محققان در پژوهش تازه خود توانستند دی‌ان‌ای شماری از گیاه‌های باستانی را، که در گل مورد استفاده در ساخت این خشت باستانی بجا مانده بود، استخراج کنند. به گفته دانشمندان، خاک رس موجود در این لوح گلی همچون یک «کپسول زمان» ژنتیکی حامل دی‌ان‌های گیاهی و جانوری بوده است.

این خشت بیش از ۷۰ سال پیش در یک کاوش باستان‌شناسی در محل شهر باستانی نمرود پایتخت آشوری‌ها در شمال دجله و نزدیکی موصل در عراق کنونی کشف شد.

کتیبه‌ای که به خط میخی روی سطح خشت حکاکی شده نشان می‌دهد این قطعه بخشی از بنای محوطه قصر سلطنتی به حساب می‌آمده است. روی این کتیبه نوشته شده: «در مالکیت کاخ آشورنصیرپال؛ پادشاه آشور.»

آشورنصیرپال دومین پادشاه آشور بود که بین سال‌های ۸۸۳ تا ۸۵۹ قبل از میلاد فرمانروایی می‌کرد و «کاخ شمال شرقی» را حدود سه هزار سال پیش در نمرود بنا گذاشت.

ترولز پانک آربول، آشورشناس از دانشگاه کپنهاگ و از نویسندگان اصلی این مطالعه، می‌گوید: «فرصت مطالعه این آجر که در حال حاضر در مالکیت موزه ملی دانمارک است به‌طور تصادفی به دست آمد، چرا که در سال ۲۰۲۰ در حین انجام اسکن دیجیتالی این آجر شکست.»

محققان از این فرصت استفاده کردند و نمونه‌هایی از خاک رس داخل خشت را، از محل شکستگی، برداشتند و سپس با بهره‌گیری از روشی که معمولا برای اجسام متخلخل مانند استخوان استفاده می‌شود، دی‌ان‌ای موجود در آن را استخراج کردند.

توالی‌یابی بعدی نشان داد که این خاک رس باستانی حاوی دی‌ان‌هایی از ۳۴ گروه متمایز از گیاهان قدیمی از جمله بسیاری از گیاهان خانواده شب‌بویان و خلنگیان است. محققان همچنین ردپایی از تیره‌های گیاهان موسوم به توسکایان، برگ‌بوئیان و علف‌های گندمیان (شامل جو و گندم) پیدا کردند.

دکتر آربول می‌گوید در میان گیاهان یافت شده وجود گیاه کلم در این خاک رس عجیب بوده است، زیرا در متون‌های بجامانده به خط میخی از آن زمان، و حتی دستور‌های آشپزی این ناحیه که به ما رسیده است، هیچ‌جا به چشم نمی‌خورد که آشوری‌ها کلم می‌خورده‌اند.

وی اضافه می‌کند: «کلم واقعاً در متون باستانی وجود ندارد. این باعث می‌شود شما تعجب کنید که آیا این یک گونه وحشی بوده یا این متون باستانی بوده‌اند که بی‌تفاوت از کنار آن رد شده‌اند و ثبتش نکرده‌اند.»

در همین حال دانشمندان توانستند ردپایی از دی‌ان‌ای چند گونه جانور باستانی را نیز در نمونه‌ها مشاهده کنند.

دانشمندان می‌گویند خاک رس استفاده شده در خشت‌های گلی قدیمی در سایر مکان‌های باستان‌شناسی نیز می‌توانند حاوی اطلاعات مشابهی باشد، هرچند احتمال یافت چنین اطلاعاتی در کتیبه‌های سفالی کم است.

به گفته آنان، سالم ماندن دی‌ان‌ای در این مورد به این دلیل بوده که خشت‌های گلی در آفتاب پخته شده‌اند. این در حالی است که در فرایند ساخت کتیبه‌های سفالی و پخته شدن آن‌ها در کوره، دی‌ان‌ای‌ها به دلیل حرارت از بین می‌روند هر چند احتمال دارد «اگر سفال‌ها برای مدت طولانی نپخته باشند یا به طور کامل پخته نشده باشند، دی‌ان‌ای را در آن‌ها پیدا کنیم.»

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «Scientific Reports» منتشر شده است.