جواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران عصر چهارشنبه در نشست انجمن علوم سیاسی ایران و در خانه اندیشمندان علوم انسانی، ریشه بسیاری از مشکلات نه تنها در ایران بلکه در دنیا را « ادراکی» دانست و گفت: به عنوان مثال برای آمریکایی‌ها بعد از فروپاشی شوروی و در واقع شکست بلوک شرق، یک ادراک غلط شکل گرفت که آنها در جنگ پیروز شده‌اند؛ در حالی که در واقعیت شوروی در جنگ سرد شکست خورده بود.
او گفت: آمریکایی‌ها در آن زمان احساس کردند که یک جهان تک قطبی ایجاد شده و لذا خواستند که این جهان تک‌قطبی را تداوم ببخشند. طبیعی بود که نگران برآمدن قطب‌های جدید قدرت بودند. نگرانی از برآمدن چین یک نگرانی اساسی در ایالات متحده در دهه ۹۰ میلادی بود و به همین دلیل تلاش کردند با استفاده مزیت قطعی آمریکا در حوزه نظامی و تسلیحاتی این وضعیت جهان به تصور خودشان تک‌قطبی را پایدار کنند.
ظریف با بیان اینکه برخی از لحظه تک‌قطبی بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۸ میلادی سخن می‌گویند، تاکید کرد:« من زمان را کوتاه‌تر می‌کنم و به عقیده من از ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ لحظه توهم تک‌قطبی است.»
استاد دانشگاه تهران افزود: این توهم آمریکا برای جهان بسیار هزینه داشت و طی آن جنگ‌های بی‌پایان آمریکا شروع شد. بوش پدر در مجمع عمومی ملل متحد اعلام کرد که ما وارد یک نظم نوین جهانی شدیم؛ بوش پسر نیز پس از فتح عراق بر عرشه کشتی ایستاد و گفت ماموریت به پایان رسید. ماموریت آمریکا در آن مقطع برقراری سلطه آمریکا برای قرن جدید بود.
وی اظهارداشت: در سال ۲۰۰۴ با گزارش بیکر – همیلتون این ماموریت آمریکا با شکست مواجه شد. این دو نفر گروهی را تشکیل دادند که چرا ما در افغانستان و عراق به اهداف خود نرسیدیم. لذا از سال ۲۰۰۴ تا امروز نه تنها آمریکا دیگر وارد درگیری نظامی شد بلکه از درگیری نظامی فرار می‌کند. بعد از آن باراک اوباما در زمان جنگ داخلی سوریه گفت من این خط قرمز را می‌کشم که اگر سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کند ما به این کشور حمله می‌کنیم اما وقتی به ادعای آنها سوریه از سلاح شیمیایی استفاده کرد نه تنها حمله نکردند بلکه خود رئیس‌جمهور وقت به مجلس رفت تا مجلس این طرح را رد کند.»
ظریف خاطرنشان کرد: آمریکا از سال ۲۰۰۴ به بعد از حوزه امنیت وارد حوزه امنیتی سازی شد.
به گفته او، امروز وضعیت اوکراین نتیجه بازی موفق امنیتی‌سازی آمریکا است. البته این از جنایات روسیه در اوکراین کم نمی‌کند؛ درواقع اوکراین قربانی شد تا آمریکا بتواند روسیه را گرفتار اجماع امنیتی جهانی کند.دیپلمات پیشین کشورمان بازی اسرائیل با ایران را بخش دیگری از پروژه امنیتی سازی خواند.
ظریف در واکاوی اینکه چرا اسرائیل با برجام مخالفت کرد، گفت: هدف اصلی برجام شکست آن فضای امنیتی شده و اجماع امنیتی علیه ایران بود. لذا آمریکا نیز به همراه اسرائیل این کنش امنیتی‌سازی را از سال ۲۰۰۴ به کنش اصلی خود تبدیل کرد.
او اظهار داشت: امروز در سیاست بین‌الملل جنگ کارآمدی خود را از دست داده است و آمریکا از سال ۲۰۰۴ به این موضوع پی برد و بازی امنیتی سازی را راه انداخت.
وزیر خارجه سابق ایران با بیان اینکه اگر سیستم تک‌قطبی در دهه اول جدید از بین رفته چه سیستمی قرار است جایگزین آن شود، گفت: الان در دوران گذار هستیم و در این دوران، تصمیم‌گیری سخت است. این در حالی است که اکنون بسیاری همچنان ذهنیت جنگ سرد را دارند و تصمیم‌گیری‌ها در قالب جنگ سرد است. یعنی ما از روسیه توقعی داریم که فقط روسیه جنگ سرد یعنی شوروی چنین توقعی را برآورده می‌کرد.اشتباهات محاسباتی ما در قالب ادراک ما از جنگ سرد است.
ظریف تاکید کرد که امروز روسیه در هیچ حوزه‌ای توان رقابت ندارد جز آنچه که آن را توازن راهبردی می‌خواند و هدفش آن است که مانند آمریکا دنیا را چندین بار نابود کند. رفتن روسیه به سمت اوکراین، فریادی بود برای آنکه با این کشور مذاکره کنند.
دیپلمات پیشین کشورمان گفت در دوران انتقالی، کشورها حوزه رقابتی خود را تعیین می‌کنند و کسانی پیشرفت می‌کنند که این حوزه را به درستی تعریف کرده باشند. به عنوان مثال چین حوزه‌های رقابتی‌اش را در تجارت، صنعت و نوآوری تعریف کرده و این مراحل را به صورت پلکانی جلو آمد.
ائتلاف‌های موقت
محمدجواد ظریف در بخش دیگری از این سخنرانی گفت امروز اتحاد دائمی بین کشورها وجود ندارد بلکه ائتلاف‌های موقت شکل می‌گیرد.
وی افزود: اگر کشوری دنبال اتحاد دائمی باشد؛ در چاله می‌افتد. چرا چین به روسیه اسلحه نمی‌دهد چون اتحادی بین آنها وجود ندارد و پکن هم از این وضعیت ادراک درست دارد.
به گفته وزیر خارجه پیشین، ایران ادراک اشتباهی از وضعیت روابطش با روسیه دارد و فکر می‌کند که روسیه می‌تواند متحد ما باشد. وقتی روسیه قطعنامه ۱۶۹۶ را وتو نکرد بسیاری تعجب کردند با وجودیکه برای من محرز بود که روسیه این قطعنامه را وتو نمی‌کند.
ظریف با اشاره به اینکه من ضدروس نیستم و در دوران وزارتم ۲۸ سفر به روسیه داشتم، تاکید کرد: برای ایران ضدروس و ضدآمریکا بودن خطرناک است. زیرا باید منافع ملی‌مان را اولویت قرار دهیم و سپس مخالفت با سلطه آمریکا را مدنظر قرار دهیم.
این دیپلمات باسابقه کشورمان همچنین گفت که امروز نباید منتظر ظهور قطب‌های جدید باشیم، بلکه هر قدرت بزرگ و موثری می‌تواند در بخشی خاص ظهور و بروز داشته باشد.
وی افزود: کشورهای دیگر نیز بر حسب منافع‌شان با این قطب‌ها، وارد ائتلاف‌های موقت می‌شوند. لذا ما به سمت یک دنیای شبکه‌ای می‌رویم و در این شرایط باید مشکل ادراکی ما در ایران رفع شود.
ظریف به بحث جهان پساغربی نیز اشاره کرد و گفت: پساغربی به این مفهوم است که برای اولین بار در تاریخ مدرن نه همه اتفاقات مهم بین‌المللی در غرب می‌افتد و نه غرب برای همه اتفاقات مهم بین‌المللی تصمیم می‌گیرد.
وزیر خارجه پیشین ایران با بیان اینکه دعوای هسته‌ای ایران از ابتدا تا به امروز دعوای گفتمانی بوده است، توضیح داد: برجام گرفتار گفتمان‌های متفاوت ایران و آمریکا شد و در این دو کشور، دو گفتمان که مخالف گفتمان غالب بودند می‌خواستند برجام را پیش ببرند؛ گفتمان مذاکره در ایران در برابر گفتمان مقاومت یا همان رد مذاکره و گفتمان تحمیل در آمریکا در برابر گفتمان سازش و رسیدن به تفاهم. لذا نه تهران و نه واشنگتن نتوانستند با این گفتمان‌های غالب مقابله کنند.
ظریف در پایان گفت: امروز باید با چین محکم‌ترین روابط را داشته باشیم همچنانکه ۱۸۰ کشور دیگر دنیا این روابط را دارند. اما باید بدانیم که امروز نه تنها چین بلکه هیچ کشور دیگری ابزار کافی برای ابرقدرت شدن و هژمون شدن جهانی و منطقه‌ای را ندارد که این خاصیت دوران پساقطبی است.
او تاکید کرد: اشتباه محاسباتی در دوران گذار باعث نابودی می‌شود.
311311