تراژدی انقراض یوزپلنگ ایرانی

 از بهمن 1401 تا تیرماه 1402 شش ماه می‌گذرد اما در همین مدت کوتاه یوزپلنگ ایرانی  (یوزپلنگ آسیایی) روزهای سختی را سپری کرده و این گونه در بحران انقراض در چندقدمی نابودی و انقراض کامل قرار دارد. با مرگ هومینو  جمعیت جنوبی یوزپلنگ ایرانی منقرض شد و یکی از ارزشمندترین ژن‌های یوز در ایران از بین رفت. شرایط یوزپلنگ ایرانی روزبه‌روز سخت‌تر و نگران‌کننده‌تر می‌شود.

صبح سه‌شنبه ۶ تیرماه نیز یک یوزپلنگ ایرانی دیگر که ماده بود در فاصله ۱۰ کیلومتری روستای عباس آباد شهرستان میامی در اثر برخورد با ماشین تلف شد. محور میامی _ سبزوار زیستگاه اصلی یوزپلنگ ایرانی است. حدود ۵۰ کیلومتر از این محور ترانزیتی محل عبور یوزپلنگ آسیایی است که تنها ۶ کیلومتر آن با فنس کشی ایمن شده است، علایم هشدار دهنده و تابلو‌های هشدار نیز مکرر نصب شده است، اما عدم روشنایی لازم و تکمیل نشدن فنس کشی حیات این گونه جانوری در معرض خطر را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.

کوشکی

جنسیت: نر

تولد: 1385

مرگ: ۸ بهمن ۱۴۰۱

دلیل مرگ: کهولت سن

اهمیت: این یوز در زمان مرگ ۱۶ سال داشت که با در نظر رکورد پیشین ۱۵ سال و ۷ ماه، کوشکی دارای بیشترین طول عمر ثبت‌شده برای یوزهاست.

سرنوشت: در سال ۱۳۸۶، یک شکارچی به نام «کوشکی» این یوزپلنگ را که در آن زمان یک توله بود به سازمان محیط‌زیست هدیه داد. او این یوزپلنگ را از سه چوپان که آن را شکار کرده و قصدِ کشتنش را داشتند خریداری کرده بود. کوشکی در شش - هفت‌ماهگی به تهران برده شد و پس از نگهداری یک‌ساله در پارک پردیسان تهران به منطقه حفاظت شده میان‌دشت فرستاده شد. در ۸ بهمن ۱۴۰۱ غلامرضا ابدالی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش، از مرگ  این یوز به دلیل پیری و کهولت سن خبر داد.

پیروز

جنسیت نر

تولد: 11 اردیبهشت 1401

مرگ: 9 اسفند 1401

دلیل مرگ: نارسایی کلیه و مشکلات گوارشی

اهمیت: بیشترین تأثیر را بر افکار عمومی گذاشت

 شکست پروژه حفظ نژاد یوزپلنگ ایرانی در اسارت

سرنوشت: پیروز در پارک ملی توران به همراه ۲ توله دیگر متولد شدند. دو توله اول در روزهای اول از بین رفتند و پیروز با تلاش متخصصین و علیرضا شهرداری تیمارگرش زنده ماند. او بخشی از پروژه حفظ نژاد یوزپلنگ آسیایی در اسارت بود که در ساعات بامدادی روز جمعه ۵ اسفند ۱۴۰۱ با علائم مشکوک به انسداد روده به بیمارستان دامپزشکی تهران منتقل شد. پس از بررسی‌های اولیه و انجام آزمایش‌های رادیولوژی و سونوگرافی، دامپزشکان تشخیص دادند که به یک «عارضه حاد کلیوی» مبتلا بوده‌ است. پیروز پس از ۱۰ ماه زندگی در اثر نارسایی کلیه و مشکلات گوارشی از بین رفت.

ماجراد

جنسیت: ماده

تولد: 1398

مرگ: 6 فروردین 1402

دلیل مرگ: تصادف در محور  میامی_عباس‌آباد

اهمیت: این ماده یوزپلنگ هنگام مرگ سه‌قلو باردار بود و مرگ او آسیب زیادی به بقای یوزپلنگ ایرانی وارد کرد.

سرنوشت: ماجراد نام یوزپلنگی بود که قربانی جاده مرگ یوزها شد. محور میامی - عباس‌آباد که حامیان محیط‌زیست بارها درباره آن هشدار داده بودند و ایمن‌سازی آن را درخواست کرده بودند یوزپلنگ ماده‌ای که سه‌قلو باردار بود را به کام مرگ کشاند. از دهه ۹۰ تاکنون ۹ یوز در همین مسیر بر اثر سوانح جاده‌ای از بین رفته‌اند.

هومینو

جنسیت: نر

تولد: 1390

مرگ: 3 تیر 1402

اهمیت:  انقراض جمعیت جنوبی یوزپلنگ ایرانی

سرنوشت: هومینو در دهه ۹۰ اولین‌بار در نزدیکی رودخانه‌ای به همین نام در پناهگاه حیات‌وحش دره انجیر اردکان مشاهده و به همین علت به نام هومینو ثبت شد. هومینو آخرین یوز از جمعیت جنوبی ایران مرکزی در پناهگاه حیات‌وحش آریز شهرستان بافق بود و در سال‌های اخیر به دنبال جفت بود کویرهای استان یزد را جست‌وجو می‌کرد اما به این دلیل که از سال 1389 یوز ماده‌ای در استان دیده نشده بود، در این عمر موفق نبود. حفظ ژن هومینو برای حفظ تنوع ژنتیکی جمعیت یوزپلنگ ایرانی اهمیت زیادی داشت اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و این بارکد ژنی از بین رفت.