جایگاه مرحوم استاد عبدالعلی قوام در پرورش تفکر روابط بین‌الملل در ایران کم‌نظیر است. در شرایطی که شناخت چندانی از اندیشه‌های روابط بین‌الملل در ایران وجود نداشت و بسیاری از آثار بنیادین روابط بین‌الملل به فارسی ترجمه نشده بود، کتاب‌های نظری او خلاء بزرگی را برای دانشجویان برطرف می‌کرد. کتاب معروف اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل جزء آثار پیشروی علمی روابط بین‌الملل در ایران بود که هر دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی را با مجموعه‌ای از مفاهیم و مقولات بنیادین روابط بین‌الملل آشنا می‌کرد. منابع مورد استفاده در آثار علمی او نشانگر فهم عمیق از متون اصلی روابط بین‌الملل و مهارت کم‌نظیر در چینش مباحث در قالب یک متن منسجم، روان و قابل‌استفاده برای دانشجویان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل بود. ذوق استادانه و مشی منصفانه استاد قوام را می‌توان در همه آثار علمی‌اش به خوبی مشاهده کرد. علاقه یا گرایش شخصی به یک مکتب نظری باعث نمی‌شد که نسبت به بقیه مکاتب عملی اجحافی روا دارد. او همانند معماری زبردست و خوش‌سلیقه، مفاهیم و مقولات بنیادین روابط بین‌الملل را چنان استادانه کنار هم قرار می‌داد که عظمت و شکوه آن در چشم هر بیننده‌ای می‌نشست. استادی به‌روز و آشنا با مباحث جدید روابط بین‌الملل بود و گذر زمان و عادت فرساینده تدریس، او را از پیگیری تحولات نظری و مفهومی جدید غافل نمی‌کرد. علاوه بر تألیف و پژوهش، وزن آموزشی او در دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه بهشتی و برخی از مراکز آموزشی دیگر کشور بر همگان روشن و مبرهن بود. او دانشجویان زیادی را در دامن معرفتی خود پرورش داد که بسیاری از آنها امروزه در جایگاه‌های بالای علمی مشغول آموزش و پژوهش‌اند و به نوعی ادامه‌دهنده راه علمی او به شمار می‌روند. شخصیت انسانی استاد قوام، الگوی ارزشمند و یگانه‌ای از همنشینی پرستیژ، وقار، فروتنی، جدّیت و خوش‌رویی بود. او در مقام یک معلم و مروج دانش روابط بین‌الملل، نقش بی‌بدیلی در شناساندن مفاهیم روابط بین‌الملل و سیاست خارجی به دانشجویان و فراتر از آن، ترویج نگاه موشکافانه علمی به حوزه روابط بین‌الملل در سطح جامعه داشت. استاد قوام دیگر در میان ما نیست، اما آثار علمی او قوام‌بخش ذهن ما دانش‌پژوهان و دانشجویان روابط بین‌الملل است. روحش شاد و آثار علمی‌اش ماندگار
استادیار روابط بین‌الملل دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
23216