جنگ داعش و طالبان در افغانستان ادامه دارد

نویسنده: جان پی رول
مترجم: آرین پورقدیری

در 25 آوریل، مقامات آمریکایی تائید کردند که طالبان رهبر داعش افغانستان را کشته‌اند.
ترور او نشان‌دهنده تشدید خشونت‌ها بین طالبان و داعش در افغانستان در سال جاری است. عقب‌نشینی ایالات‌متحده و فروپاشی دولت افغانستان در سال 2021 به طالبان اجازه داد تا حکومت خود را بر این کشور دوباره برقرار کند، اما به دلیل وجود داعش در افغانستان، طالبان نتوانسته کنترل کامل افغانستان را به دست بیاورد. در ابتدای شکل‌گیری داعش، بسیاری از اعضای طالبان از این گروه حمایت کردند بااین‌حال، علی‌رغم پس از استقرار داعش در خاک افغانستان و جذب افغان‌ها به گروه خود، طالبان با این گروه خصومت پیدا کرد.
ظهور داعش خراسان
در ژانویه 2015، داعش چشم‌انداز خود را برای ایجاد استان «خراسان» اعلام کرد که بخش بزرگی از آسیای مرکزی و شبه‌قاره آسیای جنوبی را در برمی‌گیرد. این گروه درحالی‌که طالبان را به «ناسیونالیسم کثیف» و نادیده گرفتن اسلام به نفع پایگاه قومی و ملی خود متهم می‌کرد، با سرعت بیشتری در سراسر افغانستان گسترش یافت. هم‌زمان با تشدید درگیری‌ها بین طالبان و دولت اسلامی خراسان در سال 2015، ملا اختر محمد منصور رهبر وقت طالبان در نامه‌ای به ابوبکر البغدادی از او خواست که عضوگیری در افغانستان را کنار بگذارد و اجازه دهد جنگ علیه ایالات‌متحده در افغانستان توسط طالبان رهبری شود اما او نتوانست رهبران داعش را منصرف کند. با ظهور داعش به‌عنوان یک تهدید جدی برای ثبات افغانستان، نیروهای افغان و نیروهای تحت رهبری ایالات‌متحده به‌طور فزاینده‌ای بر روی این گروه تمرکز کردند. هدف قرار دادن اقلیت‌های مذهبی توسط داعش نیز باعث درگیری بیشتر با بخش‌هایی از مردم افغانستان شد. با وجود گسترش اولیه، داعش از سال 2015 تا 2018 مناطق و جنگجویان قابل‌توجهی را از دست داد، این در حالی بود که طالبان به‌طور پیوسته نفوذ خود را در افغانستان افزایش داده و دولت‌ وقت افغانستان و ایالات‌متحده را متقاعد کرده بود که برای پایان دادن به جنگ به گفتگو بپردازند. توافقنامه دوحه در سال 2020 جدول زمانی خروج سربازان خارجی را تعیین کرد، هزاران سرباز طالبان در مبادله زندانیان آزاد شدند و طالبان متعهد شد که از فعالیت گروه‌های تروریستی در افغانستان جلوگیری کند. داعش این توافق را محکوم کرد. پیشنهاد‌هایی که اشرف غنی درروند مذاکرات برای نابودی داعش مطرح کرد کارآمد نبود. درحالی‌که داعش توسط هزاران عضو دربندش که از زندان‌های افغانستان فرار کرده یا آزادشده بودند، تقویت شد؛ افغانستان در خلأ قدرت ناشی از خروج ایالات‌متحده غرق شد. درحالی‌که تخمین زده می‌شود داعش در افغانستان تا سال 2023 در مقایسه با 80000 سرباز طالبان، 4000 عضو داشته باشد، شیوه جنگ چریکی، آن را به یک مخالف قدرتمند در بخش‌هایی از این کشور تبدیل کرده است. علاوه بر جذب اعضای بیشتر در صفوف داعش، طالبان می‌ترسند که داعش با بی‌ثبات نگه‌داشتن افغانستان، مشروعیت اندکی را که به‌عنوان یک نیروی حاکم دارند، از بین ببرد.
به دنبال حمایت از خارج
طالبان برای تقویت موقعیت خود، به دنبال تعامل با دولت‌های دیگر بوده است. عربستان و قطر محتاطانه با طالبان همکاری می‌کنند، درحالی‌که پاکستان همچنان به گفتگو با آن‌ها ادامه می‌دهد. در همین حین هند، چین و روسیه به دنبال ایجاد ثبات در افغانستان هستند و به ثروت معدنی این کشور چشم دوخته‌اند. همچنین اگرچه طالبان گفته‌اند که اجازه نخواهند داد از قلمرو آن‌ها برای حمله به همسایگانشان استفاده شود، داعش عملا این کار را در ازبکستان و تاجیکستان آزمایش کرده است. ازیک‌طرف همکاری مستمر طالبان با القاعده همراه با سرکوب آزادی زنان توسط این گروه غرب را در همکاری با طالبان مردد کرده است، از طرف دیگر معکوس کردن سیاست‌های رادیکال‌ آن‌ها می‌تواند به‌نوبه خود باعث ریزش نیروهای آن‌ها و پیوستن به داعش شود. پس از دو دهه جنگیدن با طالبان، نزدیک شدن به این نیروها برای غربی‌ها کار دشواری است اما مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا که قبلا با طالبان کار کرده بود، امکان هماهنگی و همکاری با طالبان برای شکست داعش در سال 2021 را اعلام کرد. نیک کارتر، همتای بریتانیایی او نیز موضع مشابهی گرفت. ترور فرد مسئول حمله به فرودگاه کابل در سال 2021 توسط طالبان ممکن است باعث تشویق برخی کشورها ازجمله ایالات‌متحده برای دیپلماسی غیررسمی با طالبان شود. بااین‌حال، همکاری طالبان با گروه‌های افراطی مانند القاعده باعث انزوای رسمی بین‌المللی آن‌ها در درازمدت می‌شود و داعش به تلاش خود برای تضعیف نظامی طالبان و ناتوان کردن طالبان در بازگرداندن صلح و ثبات به افغانستان ادامه خواهد داد. بی‌ثباتی افغانستان از دهه 1970 تاکنون باقی‌مانده است. درحالی‌که اکثر دولت‌های خارجی داعش را تهدیدی بزرگ‌ می‌دانند، اما ممکن است خطر داعش از دید طالبان آن‌قدر بزرگ نباشد که به خاطر آن تصمیم بگیرد از القاعده دست بکشد و حقوق زنان را رعایت کند تا به انزوای خود پایان دهد و به افغانستان در دستیابی به صلح کمک کند.