راه‌کارهای مدیریت مصرف انرژی
رویداد ایران - داریوش محمودی:
مدیریت مصرف برق شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های به‌هم‌پیوسته بین صنعت برق و مشترکین، به‌منظور منطقی کردن مصرف برق است تا بتوان با کارایی بیشتر و هزینه کمتر به مطلوبیت یکسانی در زمینه برق دست‌یافت. بدین ترتیب هم عرضه‌کننده برق و هم مصرف‌کننده آن به سود بیشتری دست خواهند یافت. البته این نکته را باید متذکر شد که هدف از مدیریت مصرف برق، کاهش میزان تولید و کاستن از رفاه جامعه نیست، بلکه کاربرد منطقی و بخردانه انرژی الکتریکی و استفاده صحیح از آن است که نتیجه آن حفظ و حتی افزایش تولید و رفاه جامعه خواهد بود. معمولا میزان مصرف مشترکان در تمام ساعات شبانه‌روز یکنواخت بوده و در بعضی ساعات بیشتر و در ساعات دیگر کمتر است، بیشترین مصرف در ساعات اولیه شب بخصوص در فصل تابستان اتفاق می‌افتد که اصطلاحا ساعات پیک‌بار یا ساعت‌های اوج بار نامیده می‌شود و دلیل این افزایش مصرف، وارد مدار شدن وسایل روشنایی و سایر وسایل برقی خانگی است. در اوقات دیگر مانند نیمه‌شب به دلیل خاموش شدن بسیاری از وسایل برقی مصرف به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. از طرف دیگر از ویژگی‌های برق این است که در هرلحظه باید تولید آن با مقدار تقاضا متناسب باشد. لذا برنامه‌ریزی‌های تأمین برق باید به‌گونه‌ای باشد که پاسخگوی بیشترین نیاز مصرفی باشد تا اختلالی در تأمین برق مطمئن برای مشترکین ایجاد نشود، اما با توجه به عدم یکنواختی مصرف برق در ساعات مختلف شبانه‌روز، بخشی از ظرفیت تجهیزات نصب‌شده در ساعات کم‌بار شبکه بلااستفاده می‌ماند که خود باعث ضرر و زیان برای سرمایه‌های ملی کشور است، بنابراین رعایت صرفه‌جویی در مصرف برق در ساعات اوج مصرف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بیشتر راه‌کارهای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، بدون هزینه و یا کم‌هزینه هستند. کاهش هزینه‌های برق مصرفی بخش کوچکی از نتایج حاصل از بهینه‌سازی مصرف انرژی است، نتایج بسیار قابل‌توجه دیگر آن افزایش طول عمر تجهیزات الکتریکی، کاهش دفعات خرابی و درنتیجه کاهش هزینه‌های توقف خط تولید است. نکته قابل‌توجه این‌که راه‌کارهای پرهزینه نیز بازگشت سرمایه قابل قبولی (1 تا 3 سال) دارند. این روش‌ها عمدتا مرتبط با تغییر تکنولوژی یا فرآیند هستند که موجب صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه‌ای در مصارف انرژی الکتریکی می‌شوند. دو روش اصلی مدیریت مصرف در صنایع جابجایی زمان و بهبود بازده تجهیزات و فرآیند است. بسیاری از مشترکین می‌توانند با برنامه‌ریزی مناسب، بخشی از مصارف انرژی الکتریکی خود را از ساعات اوج مصرف به دیگر ساعات و ترجیحا به ساعات کم باری انتقال داده و از تعرفه‌های مخفف در این بازه‌های زمانی استفاده کنند. بسیاری از نیروگاه‌های حرارتی کشور، گازسوز بوده و برای تولید برق به گاز نیاز دارند و درصورتی‌که در تأمین سوخت گاز نیروگاه مشکلی پیش‌آید، به‌طور حتم در تأمین برق مشکل خواهیم داشت. در فصل سرما که با مصرف بالای انرژی گاز توسط مشترکان خانگی مواجه می‌شویم، به علت ارتباط تنگاتنگی که بین این دو انرژی وجود دارد، در تأمین گاز نیروگاه‌ها و صنایع خلل ایجادشده و می‌تواند چالش‌هایی را در تأمین برق به وجود آورد. با مصرف بهینه گاز و برق می‌توان این مشکل را حل کرد تا انرژی‌های برق و گاز به‌اندازه کافی در اختیار همه مشترکان قرار گیرد. درصورتی‌که مردم استفاده بهینه از انرژی گاز را رعایت نکنند، نیروگاه‌ها به استفاده از سوخت دوم خود، یعنی گازوئیل برای تولید انرژی برق اقدام خواهند کرد که این امر می‌تواند به آلودگی بالای محیط‌زیست منجر شود. اوج مصرف دقیقا زمانی صورت می‌گیرد که بین زمان بیشترین حد مصرف برق و زمان تولید برق تجدید پذیر عدم تطابق وجود داشته باشد که به این حالت زمان یا ساعات اوج مصرف برق نیز می‌گویند. در این ساعات سیستم تولید و انتقال و توزیع انرژی الکتریکی نیروگاه‌ها، نمی‌تواند در مقابل حجم بیش‌ازاندازه تقاضای انرژی الکتریکی، بازدهی داشته باشد و درنهایت اقدام مسئولین، برای حل این مشکل بالا بردن نرخ و قیمت میزان مصرف برق در ساعات اوج مصرف برای کاربران خواهد بود. برای مقابله و پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی می‌توان با رعایت راهکارهایی ساده و کاربردی تا حد زیادی تأثیرگذار بود. یکی از اصلی‌ترین این راهکارها، تغییر روند استفاده از لوازم برقی خانگی از بازه‌ی زمانی اوج مصرف برق به زمان‌های دیگر است. با این کار صف خود را از افراد پرمصرف جدا کرده و موجب کسری انرژی نیروگاه‌ها و درنهایت از بین بردن حق عمومی استفاده دیگر شهروندان از نیروی برق نخواهیم شد. توسعه در حوزه‌های مختلف اقتصادی، کشاورزی، صنعتی، اجتماعی و ...، نیازمند بازبینی در مدیریت مصرف است و با ترویج فرهنگ مصرف بهینه می‌توان منابع مالی لازم را برای رشد همه‌جانبه در کشور فراهم کرد. تجربه ناخوشایند شیوع بیماری کرونا نشان داد که می‌توان با بهره‌گیری از ابزار فرهنگ، رفتار مناسب را برای برخورد با پدیده‌ها و موضوعات نامطلوب نهادینه و الگوسازی کرد. تابستان گرمی پیش روست که در آن سهم تولید برق در نیروگاه‌های برق آبی به دلیل کاهش نزولات آسمانی و کمبود منابع آبی، بسیار کم خواهد بود. ازاین‌روی منطقی به نظر می‌رسد که در کنار سرمایه‌گذاری‌های جدید، به موضوع مدیریت مصرف توجه بیشتری شود.
مدیرعامل شرکت مدیریت تولید برق هرمزگان