آمپول جنتامایسین چیست؟ معرفی، موارد مصرف، عوارض و تداخل دارو

جنتامایسین (Gentamicin) نوعی آنتی بیوتیک است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت‌های استخوان،بیماری التهابی لگن، مننژیت، سینه‌پهلو، عفونت‌های دستگاه ادراری و... توسط پزشک تجویز می شود.

در ادامه به معرفی کامل داروی جنتامایسین می پردازیم و  اطلاعاتی از کاربرد، مقدار و روش مصرف، عوارض جانبی و میزان مصرف  آن را در اختیار شما قرار می دهیم و به سوالاتی از قبیل  آمپول جنتامایسین 80 برای چیست؟ عوارض آمپول جنتامایسین چیست؟ آمپول جنتامایسین برای عفونت ادراری تجویز می شود؟ آمپول جنتامایسین برای عفونت واژن خوبه؟ پاسخ می دهیم:

جنتامایسین چیست؟

جنتامایسین(به انگلیسی Gentamicin) داروی ضد باکتری و نوعی آنتی بیوتیک است که با باکتریها مقابله می کند. داروی جنتامایسین در درمان عفونت های باکتریایی جدی و شدید مانند عفونت مجاری صفراوی، مننژیت، سایر عفونت های CNS، پیلونفریت حاد یا التهاب عفونی حاد پروستات، پنومونی در بیماران بستری، مننژیت لیستریایی، پیشگیری از آندوکاردیت در جراحی‌ها و روشهای تشخیصی-درمانی دستگاه ادراری-تناسلی یا گوارشی، سوختگی‌های سطحی، زخم‌های پوستی، گزیدگی حشرات یا زخم‌ جراحی‌های کوچک و بیماری التهابی لگن (PID) مصرف می شود.

عملکرد داروی جنتامایسین به این صورت است که با کشتن باکتری ها و با جلوگیری از رشد آنها به درمان کمک می کنند.داروی جنتامایسین توسط و یا تحت نظارت مستقیم پزشک به شکل آمپول جنتامایسین با دوزهای 80،40و 20 میلی گرم به نام های تجاری جنتامایسین، جنتادیک، جنتکس تزریق می شود.همچنین داروی جنتامایسین به صورت قطره استریل چشمی و پماد چشمی با دوز 3 میلی گرم در داروخانه ها موجود است.

هشدار مصرف جنتامایسین

حساسیت: قبل از مصرف جنتامایسین، در صورت حساسیت به دارو یا آلرژی به سولفیت و برخی مواد غذايی، رنگ ها، مواد نگهدارنده و يا حيوانات دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
• بارداری: مصرف جنتامایسین در بارداریدر گروه D قرار دارد یعنی استفاده نشود. شواهدی دال بر خطر مرگ جنین با مصرف داروی جنتامایسین در دوران بارداری وجود دارد.
• شیردهی: مصرف جنتامایسین در شیردهی منع مصرف دارد.تحقيقات نشان دهنده اثرات منفی جزئی جنتامایسین بر نوزادان در طول شیردهی است.
• کودکان: مصرف جنتامایسین در کودکان مطالعات تا به امروز، تفاوتی بین عوارض در بزرگسالان و کودکان نشان نداده اند. اما، آمپول جنتامایسین باید با احتیاط برای نوزادان نارس و تازه متولد شده تجویز شود.
• سالمندان: اطلاعاتی کافی در رابطه سن و اثرات جنتامایسین در سالمندان وجود ندارد. اما اقدامات احتیاطی برای سالخوردگان باید در نظر گرفته شود.
• سوابق پزشکی: مشكلات پزشکی ديگر ممكن است بر اثربخشی داروی جنتامایسین تاثير بگذارد.  بنابراین قبل از تجویز، در صورت سابقه پزشکی از جمله آسم، آلرژی هیپوکلسمی (کاهش کلسیم در خون)، هیپوکالمی (کاهش پتاسیم در خون)، کاهش منیزیم، آسیب کلیوی، بیماری های کلیوی، مشکلات عضلانی، میاستنی گراویس (ضعف شدید عضلانی)مشکلات عصبی، به پزشک خود اطلاع دهید.
• واکسیناسیون: در طول درمان با آمپول جنتامایسین از انجام واکسیناسیون بدون مشورت با پزشک خودداری نمایید.
• احتیاط مصرف: داروی جنتامایسین در نوزادان،کودکان، بیماران مسن،بیماران یا نارسایی کلیه،اختلالات عصبی-عضلانی ، هیپو کلسمی و اختلالات شنوایی با احتیاط مصرف شود.
• خواب آلود:داروی جنتامایسین ممکن است شما را بی حال یا خواب آلود کند، لذا قبل از رانندگی و کار با ماشین آلات از هوشیاری خود مطمئن شوید.
• ضعف عضله: در صورت ابتلای بیمار به میاستنی گراو داروی جنتامایسین نباید مصرف شود.
• جنتامایسین با داروها و قرص های پیشگیری از بارداری تداخل دارد و می تواند باعث بروز بارداری ناخواسته شود. در دوره مصرف جنتامایسین باید از سایر روش های جلوگیری از بارداری مانند کاندوم استفاده کنید.
• تزریق زیر جلدی جنتامایسین توصیه نمی شود، زیرا دردناک خواهد بود.
• در بیماران درمان شده با داروی جنتامایسین احتمال بروزسمیت عصبی آشکار شده توسط سمیت شنوایی،هم دهلیزی و هم سمعی نیز وجود دارد.
• در طول درمان با جنتامایسین به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و آزمایشات تجویزی توسط پزشک را انجام دهید.
• در طول درمان با داروی جنتامایسین به علائم حساسیت شدید، وزوز گوش، سرگیجه و کاهش شنوایی دقت کنید.
• در مدت درمان با داروی جنتامایسین، برای پیشگیری از مشکلات کلیوی، آب و مایعات کافی بنوشید.
• در صورت بروز اسهال با داروی جنتامایسین، از مصرف خودسرانه داروهای ضد اسهال خودداری کنید و حتما با پزشک مشورت نمایید.
•  از مصرف طولانی مدت داروی جنتامایسین باید خوداری کرد.
• جنتامایسین نباید همزمان با داروهای دیگری مانند ونکومایسین، آمفوتریسین، سیکلوسپورین که عوارضی مانند سمیت کلیوی و گوشی دارند استفاده شود.
• در صورت ایجاد سمیت گوشی یا کلیوی و ایجاد واکنش های حساسیتی مصرف داروی جنتامایسین باید قطع شود.
•  از آنجا که احتمال تشکیل کمپلکس بین جنتامایسین و سایر داروها وجود دارد، مخلوط کردن این دارو با سایر داروها در یک محلول توصیه نمی شود.

 کاربردهای جنتامایسین

تب مالت
• پنومونی
• مننژیت
• التهاب پیلونفریت
• التهاب پریتونیت
• زخم‌های پوستی
• سپسیس نوزادان
• بیماری التهابی لگن 
• وجود باکتری در خون
• سوختگی‌های سطحی
• عفونت مجاری صفراوی
• عفونت های باکتریایی
• عفونت های بافت نرم یا پوست
• پیلونفریت حاد یا التهاب عفونی حاد پروستات
• پیشگیری از آندوکاردیت در جراحی‌ها و روشهای تشخیصی-درمانی دستگاه ادراری-تناسلی یا گوارشی

موارد مصرف پماد جنتامایسین

پماد چشمی جنتامایسین و قطره استریل چشمی جنتامایسین در درمان التهاب پلک و ملتحمه، التهاب ملتحمه و مجرای اشکی، التهاب قرنیه، زخم قرنیه کاربرد دارند که علت این موارد عفونت های سطحی چشم است که ناشی از ارگانیسم های حساس می باشند.

11 نکته درباره نحوه استفاده از جنتامایسین

1. قبل از شروع درمان با آمپول جنتامایسین، بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید تا اطلاعات جامعی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید.
2. دوز و مقدار آمپول جنتامایسین، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.دارو را دقیقا همانطور که پزشک به شما تجویز کرده است، استفاده نمایید و از کم یا زیاد کردن مقدار یا مدت زمان مصرف خودداری نمایید.
3. داروی جنتامایسین را کاملا طبق نسخه و دستور پزشک مصرف نمایید و دوره درمان را کامل کنید.
4. هرگز آمپول جنتامایسین را به فرد دیگری حتی با علائم مشابه خودتان تجویز نکنید.
5. آمپول جنتامایسین را به طور منظم مصرف کنید و تزریق آن را در ساعات مشخصی از روز انجام دهید.
6. دوره درمان با آمپول جنتامایسین را کامل کنید زیرا توقف زود هنگام این دارو ممکن است منجر به بازگشت عفونت گردد.
7. آمپول جنتامایسین توسط پرستار یا پزشک به صورت تزریق وریدی یا عضلانی برایتان تزریق می‌شود.
8. چنانچه رنگ محلول تزریقی جنتامایسین تغییر کرده است و یا رسوباتی در آن مشاهده می‌شود از تزریق آن خودداری نمایید.
9. به تاریخ انقضای داروی جنتامایسین توجه کنید و اگر دارویی که در دستتان است تاریخ انقضای آن تمام شده است، از مصرف آن خودداری کنید.
10. در حین درمان با جنتامایسین آب و مایعات کافی مصرف نمایید تا غلظت زیاد دارو سبب آسیب به مجاری ادراری نشود.
11. مقدار مصرف جنتامایسین به ویژه در بیمارانی که دچار سوختگی شده اند یا عمل جراحی در پیش دارند و در زنان باردار یا مبتلا به بیماری های زنان ممکن است کمتر یا بیشتر از مقدار توصیه شده باشد که این به دلیل تفاوت زیاد بین نیاز این گروه بیماران به دارو است.

اشکال دارویی جنتامایسین

جنتامایسین چشمی

جنتامایسین چشمی، به‌صورت پماد توسط شرکت‌های مختلف تولید می‌شود که برای ازبین‌بردن عفونت ‌چشم، بعد از برخی جراحی‌ها، اگزما، پسوریازیس، سوختگی جزئی، بریدگی، زخم تجویز می‌شود. معمولاً مقدار استفاده پماد جنتامایسین برای عفونت‌های پوستی 3-4 بار در روز بر است و از آنجایی‌که پماد چشمی می‌تواند باعث تاری دید شود، بهتر است قبل از رانندگی یا کار با دستگاه مصرف نشود.

نحوه مصرف جنتامایسین

پماد چشمی جنتامایسین: در کودکان و بالغین می توان یک لایه نازک از پماد چشمی جنتامایسین را بر روی ملتحمه قرار داد و هر 6 تا 12 ساعت یک بار تکرار نمود.
• قطره چشمی جنتامایسین: در کودکان و بالغین می توان یک قطره از محلول را روی ملتحمه چکاند و هر 4 تا 8 ساعت یک بار تکرار نمود.
• تزریق آمپول جنتامایسین در بالغین: در بالغینی که عملکرد طبیعی کلیه را دارند مقدار روزانه دارو این گونه محاسبه می شود که معمولا به ازای هر کیلوگرم از وزن بیمار 3 میلی گرم از جنتامایسین در نظر گرفته می شود که این مقدار دارو را می توان از راه عضلانی یا انفوزیون وریدی تزریق نمود و این مقدار جنتامایسین باید طی 3 مرحله در روز ترزیق شود که معمولا هر 8 ساعت یک بار می باشد.

مقدار مصرف جنتامایسین

مقدار مصرف جنتامایسین برای درمان عفونت های باکتریایی به شیوه ای زیر تجویز می شود: 

مقدار مصرف جنتامایسین برای بزرگسالان:

مقدار اولیه 1.5 تا 2 mg/kg و بدنبال آن 1تا 1.7 mg/kg تزریق داخل وریدی یا داخل عضلانی هر 8 ساعت ، یا 5 تا 7 mg/kg داخل وریدی هر 24 ساعت
• طول مدت درمان: 7 تا 21 روز ، بسته به ماهیت و شدت عفونت.

مصرف جنتامایسین در کودکان:

از هفته 0 تا 4 : وزن کمتر از 1200 g: 2.5 mg/kg داخل وریدی یا داخل عضلانی هر 18 تا 24 ساعت
• از هفته 0 تا 1 : وزن بیشتر یا مساوی 1200 g: 2.5 mg/kg داخل وریدی یا داخل عضلانی هر 12 ساعت
• از هفته 1 تا 4 : وزن 1200 تا 2000 g: 2.5 mg/kg داخل وریدی یا داخل عضلانی هر 8 تا 12 ساعت
• از هفته 1 تا 4 : وزن بیشتر از 2000 g: 2.5 mg/kg داخل وریدی یا داخل عضلانی هر8 ساعت
• بیشتر از 1 ماه:1 تا 2.5 mg/kg داخل وریدی یا داخل عضلانی هر8 ساعت

آمپول جنتامایسین همانند سایر داروها نیز می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند اما اکثر افراد هیچ عارضه جانبی را تجربه نخواهند کرد‌.ضمنا اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است تشخیص داده که مصرف این دارو بیشتر از مضرات آن به سود شماست. در صورت بروز هر یک از این عوارض بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید:

تب
• تهوع
• استفراغ
• ناراحتی معده
• افزایش فشارخون
• افت فشارخون
• ریزش مو
• از دست دادن اشتها

چنانچه عوارض جانبی زیر در شما بروز کرد، به پزشک مراجعه کنید:

 اسهال
• برفک دهان
• تغییر ترشحات واژن
• خون یا مخاط در مدفوع
• درد یا گرفتگی شکم یا معده

در صورت بروز عوارض زیر، سریعا به پزشک اطلاع دهید:

تشنج
• کشیدگی عضله یا ضعف
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن

در صورت بروز علائم واکنش‌های آلرژیک مانند مشکلات تنفسی، سرگیجه شدید، بثورات پوستی، خارش، تورم (به ویژه در صورت، زبان یا گلو) با اورژانس تماس بگیرید.

منع مصرف جنتامایسین

استفاده از آمپول جنتامایسین برای افراد زیر توصیه نمی‌شود:

بارداری
• شیردهی
• پارکینسون
• افت قند خون
• فیبروز کیستیک
• مشکلات کلیوی
• بیمار مبتلا به میاستنی گراو
• ازدیادحساسیت به این دارو و ترکیبات آن
•  سابقه ازدیادحساسیت به دیگر آمینوگلیکوزیدها
• مشکلات شنوایی (مانند ناشنوایی، کاهش شنوایی)
• اختلالات عصبی- عضلانی (مانند میاستنی گراویس)
• کمبود مواد معدنی در خون (از جمله پتاسیم، منیزیم، کلسیم)

تداخل دارویی جنتامایسین

تداخل دارویی جنتامایسین ممکن است عملکرد و تاثیر داروها را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آنها شود.از جمله داروهایی که با آمپول جنتامایسین تداخل دارند، عبارتند از:

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن
• داروهای ضد استفراغ و ضد سرگیجه
• دیگر داروهای آمینوگلیکوزید

جدول تداخل دارویی آمپول جنتامایسین

شرایط نگهداری از آمپول جنتامایسین

آمپول جنتامایسین را دور از دسترس کودکان نگه دارید
• آمپول جنتامایسین را در جایی خشک و خنک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه دارید.
•  از یخ زدگی آمپول جنتامایسین محافظت گردد.

اطلاعات تخصصی درباره جنتامایسین

سخن آخر

جنتامایسین جز داروهای ضد باکتری و نوعی آنتی بیوتیک است که برای درمان عفونت های باکتریایی، پنومونی، سوختگی ها، تب مالت، وجود باکتری در خون تجویز می شود و با عوارضی چون تهوع، استفراغ، ناراحتی معده، از دست دادن اشتها همراه است. همچنین این دارو با داروهای داروهای ضد التهابی، ضد استفراغ و ضد سرگیجه تداخل دارویی دارد.ما در مطلبی به معرفی قرص آزیترومایسین چیست؟ موارد مصرف و عوارض و قرص کوتریموکسازول چیست؟ هشدار مصرف، عوارض و تداخل دارویی پرداختیم که در صورت تمایل می توانید آن را مطالعه کنید. اگر درباره آمپول جنتامایسین، نحوه مصرف، عوارض و تداخل دارویی آن سوالی دارید در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید و یا تجربه خود را از مصرف این دارو با سایر مخاطبان به اشتراک بگذارید.