ماهان نوروزپور: پروتکل های تشریفاتی همواره از موضوعات مهم و بحث برانگیزی بوده که در دیدار مقام های ارشد دنیا مورد توجه قرار می گیرد. گاه ناآشنایی با پروتکل‌های تشریفات دردسرساز شده و دستمایه رسانه‌ها می‌شود تا با پرداختن به آنها جنجال به‌پا کنند. امور تشریفاتی در سفرهای سران کشور و مقام های ارشد بسیار پیچیده و دقیق است و متناسب با جایگاه و وزن سیاسی کشور صاحب‌منصب، سطح روابط دو طرف، ضیافت مدعوین، دیدارها و سفرها و ... تغییر می‌کند. از همین رو رعایت عرف و هنجارهای دیپلماتیک از سوی مقام های رسمی به ویژه کارگزاران سیاست خارجی، عاملی اثرگذار در موفقیت سیاست خارجی و پیگیری منافع ملی به شمار می آید. بهمن حسین‌پور معاون پیشین تشریفات ریاست جمهوری با حضور در کافه خبر خبرآنلاین گفت: تشریفات راه‌گشای مذاکرات سیاسی است. تمام کسانی که در تشریفات کار می کنند باید سابقه دیپلماتیک داشته باشند به همین خاطر است که تمام کسانیکه در راس امور تشریفات نهاد ریاست جمهوری و وزارت خارجه قرار می‌گیرند حتما باید سفیر باشند چون بخشی از امورات اینها ارتباط با کشور های خارجی است. بنابراین باید به اصول و رفتار دیپلماتیک آگاهی کامل داشته باشند.
>>>مشروح این گفتگو پیش روی شماست:
بیشترین انتقاداتی که در چند وقت اخیر به دولت آقای رییسی شده از جانب پروتکل های تشریفاتی بوده است. به نظر می رسد که در ادوار گذشته چنین انتقاد هایی در مورد پروتکل های تشریفاتی با چنین شدتی مطرح نمی شد. آیا این انتقاد ها حساسیت های بی دلیل است یا رعایت نشدن پروتکل های رسمی بین المللی که حقیقتا جای انتقاد دارد؟
من اوایل سال ۶۰ وارد وزارت امور خارجه شدم. یادم می آید که آن زمان نامه‌ایی به ما نوشتند که چه واژه ای را می توان جایگزین واژه‌ی «تشریفات» کرد! یعنی آقایان حتی اسم تشریفات را هم دوست نداشتند. کلمه تشریفات از شرف می آید به معنی احترام و بزرگی هست نه تجملات و اشرافی گری. بعدها آقایان پی بردند که تشریفات یک بخش مهمی از دیپلماسی است. تشریفات یک تخصص است که افراد علاقه مند باید راه و روش آن را یاد بگیرند و آن را به دقت به کار ببرند. زمانی که در تشریفات وزارت خارجه بودم کتابی را به جاپ رسوندیم به نام «تشریفات، دیپلماسی عملی». من به صد و بیست و پنج کشور جهان با روسای جمهور و وزرا سفر کرده ام. در این سفر ها تفاهم نامه های بسیار زیادی امضا شده که تعداد کمتری از آن ها اجرایی شده است اما اصلا صدایش به گوش کسی نمی رسد. ولی یک اشتباه ساده در تشریفات خیلی سر و صدا می کند و همه‌ی رسانه ها روی آن اشتباه نور افکن می اندازند. این به معنای اهمیت و جنبه دیدنی تشریفات است. بگذارید بحث را با مثال ها پیش ببرم. ما وقتی با آقای رییس جمهور به کشوری سفر می کردیم؛ ابتدا یک هیئت مقدماتی می فرستادیم که پیشاپیش امور را مرتب و هماهنگ کند در ریاست جمهوری در سطح مدیر کل تشریفات. به اصطلاح ما تشریفاتی ها از فرودگاه تا فرودگاه معین کند که چه کسی به استقبال رییس جمهور بیاید، تا کجا به استقبال او بیاید، استراحتگاه آقای رییس جمهور کجاست و همه‌ی مسائل تشریفاتی دیگر. مثلا من در سفر رئیس دولت ۱۱و ۱۲به فرانسه و ایتالیا برای اولین وآخرین بار خودم و فرمانده حفاظت به عنوان هیئت مقدماتی رفتیم چرا که آن سفر به دلایل مختلفی بحث انگیز بود. یکی اینکه اولین سفر اروپایی رییس دولت بود و دوم اینکه ممکن بود گروه های ضد انقلاب بخواهند دردسر درست کنند. معمولا رییس جمهور فرانسه وقتی به استقبال همتای خود می آید در پله یکی مانده به آخر می ایستد همتای خارجی خود که از ماشین پیاده شد آنوقت از پله‌ی آخر هم پایین می آید برای استقبال به سمت همتای خارجی خود می رود. من در آن سفر دو ساعت با رییس تیم تشریفات دولت فرانسه مذاکره کردم تا قانعشان کردم که رییس جمهور فرانسه تمام پله ها را برای استقبال از رییس جمهور ما پایین بیاید. بعضا در تلویزیون میدیدیم که رئیس جمهور فرانسه برای استقبال از روسای جمهور خارجی روی پله اول می ایستاد و برای بعضی ها هم پایین می آمد اما رییس جمهور فرانسه برای استقبال از رئیس دولت ۱۱ و ۱۲ بخاطر مذاکراتی که ما انجام دادیم تا یک متری درب ماشین به استقبال آمد. ممکن است کسانی که ظرافت های روابط دیپلماتیک را درک نکنند بگویند این چیز ها بی اهمیت و تجملاتی است اما اینطور نیست و تمامی این ریزه کاری ها و ظرافت ها در تشریفات یک اولویت است که نیاز به سواد و دانش دیپلماسی دارد. نوع نشستن ها نوع گفتن ها نوع برخاستن ها نوع ضیافت ها و ... همه و همه باید با دقت انجام شود. در سفر های خارجیقبل از پیاده شدن رئیس جمهور از هواپیما در پایتخت کشور پذیرنده در تبلت ریزشیوه استقبال و برنامه تشریفات را به رئیس جمهورنشان میدادم که خدایی ناکرده اشتباهی رخ ندهد. به همین خاطر است که من معتقدم کسانی که می خواهند در تشریفات کار کنند باید سابقه‌ی دیپلماتیک داشته باشند. در تشریفات ما به شان و منزلت دولت و نمایندگان ملت کار داریم.
بعد از انقلاب برای اولین بار چه کسی تشریفات را جدی گرفت؟
در دهه شصت تشریفات را با تجملات یکی می گرفتند و حتی از بکار بردن کلمه تشریفات ابا داشتند اما یواش یواش تشریفات به مرور زمان جدی تر گرفته شد. آقای دکتر ولایتی همیشه به من می گفتند که خوش برخورد ترین و وارد ترین فرد تشریفاتی را برای استقبال به فرودگاه بفرستم چون ایشان می فرموند دیدار اول برای هئیت خارجی تاثیرگذار ترین دیدار است. من وقتی به تشریفات ریاست جمهوری آمدم در دولت قبلی، کارکنان تشریفات با لباس راحت تردد می‌کردند مثلا لباس های اسپرت و کاپشن می‌پوشیدند و بعضا در اداره با دمپایی تردد می کردند. من همه‌ی این ها را ممنوع کردم.
الان هم به عنوان پیشکسوت حوزه‌ی تشریفات وقتی می بینم که اصول تشریفاتی درست رعایت نمی شود عمیقا ناراحت می شوم. پروتکل های تشریفاتی تصمیم گیری های شخصی نیست بلکه منزلت یک ملت مطرح است.
در سفر های نیویورک چه اقدامی برای اینکه آقای روحانی با اشخاصی که نباید، روبرو نشود؛ انجام می شد؟ آیا هیچ وقت مجبور شدید راه رییس جمهور را برای اینکه با ترامپ یا کس دیگری روبرو نشود عوض کنید؟
هرگز حتی یک بار هم ما راه رییس جمهور را تغییر ندادیم. من ۵ بار به همراه رئیس دولت ۱۱و۱۲ رفتم نیویورک. هر بار ما با زحمت بسیاری شرایط را طوری فراهم می کردیم که این روبرویی ها صورت نگیرد. من در سفر های نیویورک تا آخرین لحظه یعنی تا قبل از سخنرانی پیش رییس جمهور بودم. حتی ترامپ هم مدیر کل تشریفاتش را با خود به اتاق انتظار برای سخنرانی نمی برد چون قدغن است اما من با تلاش بسیاری زیادی همراه آقای رییس جمهور تا جایگاه مخصوص و نزدیک تریبون سخنرانی همراهی میکردم.
311311