تهران| فرونشست زمین ؛ سالی ۳۶ سانتیمتر

علی بیت‌اللهی درباره سابقه فرونشست زمین در ایران اظهار داشت: در اکثر دشت‌ها و آبخوان‌های ایران بیش از ۴۰ سال است که فرونشست رخ‌داده؛ هر دشتی که افت سطح آب زیرزمینی دارد (همه دشت‌های ایران) مسلما فرونشست زمین نیز در آنجا در حال رخداد است.

وی با بیان اینکه نرخ فرونشست در بسیاری از مناطق مستعد در حال گسترش است، افزود: برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی کشور موجب شده میزان افت سالیانه سطح آب سفره‌های زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور به حد بحرانی برسد. از ۶۰۹ دشت کشور تا سال ۱۳۹۴ تعداد ۳۰۹ دشت از نظر توسعه برداشت آب زیرزمینی ممنوعه اعلام‌شده، ۳۰۰ دشت دیگر کشور نیز یا فاقد منابع آب زیرزمینی شیرین قابل‌توجه و یا دارای آب‌های شور و فاقد کیفیت مناسب است. بیت‌اللهی ادامه داد: میزان فرونشست در دشت‌های رفسنجان، زرند، مشهد و قزوین به ترتیب به میزان ۳۰، ۲۵، ۲۵ و ۲۴ سانتیمتر بر سال است. نرخ فرونشست زمین در محدوده دشت تهران ‌- شهریار حدود ۱۷ سانتیمتر بر سال بوده که برداشت‌های جدید این میزان را در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ به ترتیب حدود ۲۴ و ۳۶ سانتیمتر بر سال نشان می‌دهد. منطقه جنوب و جنوب غربی تهران یکی از مناطق بسیار مهم است که فرونشست در آن گزارش‌شده است. وی درباره اثرات فرونشست در گستره تهران نیز گفت: دشت‌های جنوب غربی و جنوبی تهران متحمل فرونشست قابل‌ملاحظه ای به‌ویژه در سال‌های اخیر شده و می‌شوند. بیشینه فرونشست در دشت شهریار واقع در جنوب غرب تهران و دشت ورامین در جنوب شرق پایتخت گزارش‌شده است. بر اساس آمار رسمی تا سال ۱۳۹۱ حدود ۵۰ هزار حلقه چاه در استان تهران وجود داشته که از فیروزکوه در غرب استان تا اخترآباد در شرق و از چرمشهر تا فشم توزیع‌شده‌اند. دبیر کارگروه ملی زلزله تصریح کرد: علاوه بر این تعداد چاه مجاز موجود، چاه‌های غیرمجازی نیز وجود دارند که بدون پروانه حفرشده‌اند که تعداد دقیق آن‌ها معلوم نیست ولی با درصد عمده‌ای از چاه‌های مجاز برابری می‌کند که به دلیل عدم وجود کنترل بدون رعایت دبی مجاز و کارشناسی شده، اقدام به استخراج آب زیرزمینی می‌کنند. وی تأکید کرد: سرعت پمپ در برخی موارد موجب ماسه دهی چاه‌ها و تشکیل حفرات ریزودرشت در آبرفت می‌شوند که مهاجرت این حفرات به سطح زمین موجبات تشکیل فروچال را فراهم می‌سازد. عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره تأثیر فرونشست بر ساختمان‌ها گفت: بروز فرونشست به دلیل اینکه هیچ‌گونه یکنواختی اثر در کاهش تراز زیر ساختمان ندارد، موجب کج شدگی و بیرون‌زدگی سطح ساختمان نسبت به سازه‌های مجاور خواهد شد و این‌یکی از نشانه‌های این پدیده به شمار می‌آید. از نشانه‌های دیگر این پدیده می‌توان به خردشدگی موزاییک، سنگ و یا کف سازی ساختمان‌ها در طبقه پایین به دلیل گودشدگی خاک زیر پی و نشست ناهمگون اشاره کرد.