روزهای سرنوشت ساز پیش روی ناتو!

رویداد ایران - حسن روانشید: ناتــو ســازمانی اســت به‌ظاهر نظامی امــا در باطن سیاســی که در تمام طول هفتادســال گذشــته زیــر ســلطه آمریکا بوده درحالی‌که کشــورهای کوچکــی همچــون آلبانــی در اروپــا را هــم به‌عنوان سیاهی‌لشکر در زیر چتر خود داشــته و توانسته‌اند بــرای تمامــی اروپــا و آتلانتیک شــمالی به‌عنوان قیــم گربه‌رقصانی کنند. یک کارشــناس مســائل اروپــا در شــورای راهبــردی روابــط خارجــی معتقد اســت: در آســتانه 70 ســالگی ناتــو، هــراس کاهش تعهــدات آمریکا در ایــن پیمــان نظامــی و همچنیــن خــروج انگلیــس از اتحادیــه اروپــا، امنیــت قــاره ســبز را در شــرایط مبهــم و دشــوارتری قــرار داده و همیــن مســئله تکاپوی کشــورهای مهم این قــاره را بــرای استقلال راهبــردی و دفاعــی از ایالات‌متحده افزایش می‌دهد؛ اما ســناریوها دراین‌باره دوپهلــو هســتند کــه بدبینانــه آن اختلاف میــان دو ســوی آتلانتیک و کمرنــگ شــدن اتــکای اتحادیه اروپا بــه ایالات‌متحده در مســائل دفاعــی، روندهــای راهبــردی و گســترش چندجانبه گرایی در نظام بین‌المللی مبتنــی بــر قوانیــن و هنجارهــای مشــترک را دلیلــی بــر کم‌اهمیتی اقدامــات نظامی و ناتو قلمــداد می‌کنند امــا در مقابــل نیز بســیاری از صاحب‌نظران اعــزام نیروهای جدیــد ناتو به کشــورهای عضــو شــرقی خــود بــرای مقابله با تهدیدهــای فزاینــده روســیه و چیــن، برگزاری رزمایش‌های بزرگ، گســترش حــوزه مأموریت برای مقابله با تهدیدات سایبری و تروریسم، پیگیری آموزش و ظرفیت‌سازی در کشورهایی نظیر افغانســتان و عراق و استقبال کشورهای جدیــد از ایــن پیمــان نظامــی را دلیلــی بــر کارآمــدی آن در حفاظت از لیبرال دموکراســی غربــی در برابــر نیروهــای مخــرب نظــام بین‌الملل فــرض می‌کنند اما نکته‌ای که غالباً در ایــن تحلیل‌ها نادیــده گرفتــه می‌شود پویایــی نظام‌ها و توانایــی آنهــا در تطبیــق خود با شــرایط جدید اســت. ناتو همیشــه با بحران‌ها و انتقادهای زیادی به‌خصوص پس از جنــگ ســرد روبــرو بــوده امــا دســتاوردهای آن نیــز در محیــط پیچیــده امنیتــی جهــان کم نیســت؛ بنابراین مسلم اســت که باید نیمه‌پر و خالی لیوان را باهم دید. مشکلات اساسی پیــش پــای ناتــو را امــروز می‌توان این‌گونه فــرض کــرد کــه تکثیــر موشک‌های بالســتیک توســط روســیه یکــی از آن‌هاست و اســتقرار ایــن سیســتمها در کریمــه و کالینینگــراد و بازگشــت مجــدد بــه خاورمیانــه و روابــط نزدیــک با دو کشــور ایــران و ترکیه و تحرکات مرمــوز در قطــب شــمال ازجملــه چالش‌های بااهمیتــی اســت کــه پیــش روی ناتــو اســت؛ امــا مشکلات داخلی ناتو حرفه‌ای دیگری دارد زیــرا گســترش آن بــه حــوزه حمل‌ونقل، زیرساخت‌های بــرق، ارتباطــات فضایــی، خطــوط لولــه و شبکه‌های فنــاوری اطلاعات کشــورهای عضو بر اســاس ماده 5 این پیمان، باعــث افزایــش مطالبــات ســرزمینی و دفاع از حاکمیــت ملــی کشــورهای عضــو شــده اســت کــه تهدیدهــای نوین تروریســتی و ســایبری و ابزارهــای آن بــر بی‌اعتمادی نســبت به افت توانایی‌های ناتــو می‌افزاید؛ امــا مســئله دیگــر گســترش روزافــزون راســتگراییها در میــان اعضــاء ناتــو اســت کــه بــا عدم‌حمایت روبروســت، بخشــی از این مخالفت‌ها ناشــی از روندهای نوظهور جهانی و فعالیت نهادها و سازمان‌های ضد جنگ است و بخش عمده دیگــر آن نیز از نسل‌های جــوان این روزها در کشورهای عضو نشأت می‌گیرد که هیچ درکی از وحشت‌ها دراین‌باره ندارنــد کــه منجر به ایجــاد اتحاد پــس از جنگ جهانی دوم شــده اســت و ایــن خــود می‌تواند یکــی از دلایل بــارز بــرای استقلال نظامــی آمریــکا باشــد. همان‌طور کــه دیدیــم یک هفته پس‌ازآن که رئیس‌جمهور فرانســه در مصاحبه‌ای جنجالی از مــرگ مغــزی ناتــو ســخن گفــت و کارآمدی آن را برای دفاع از کشــورهای عضو زیر ســوأل بــرد، اعضــاء اتحادیــه اروپا پــروژه جدیدی را در قلب برنامه همکاری سازمان‌یافته دائمی موســوم به PESCO شــروع می‌کنند زیرا هنوز بعد از ۷۰ ســال گذشــت از عمر این ســازمان بحــث بــر ســر وجــود ارتــش واحــد اروپایی و استقلال راهبــردی از ایالات‌متحده آمریکا بر سر زبان‌هاست. البتــه مشــکل در اتحادیــه اروپــا نگرانــی کشــورهای شــرقی آن اســت کــه به‌طور ســنتی بیشــتر از تهدیدهــای روســیه واهمــه دارنــد کــه ایــن امــر اجمــاع را مشــکل ســاخته اســت امــا هنــوز هــم بدتریــن ســناریوی ممکــن بــرای ناتــو بــا توجــه بــه سیاست‌های دونالد ترامــپ و انتقادهــای تند برخی از کشــورهای اروپایی، فروپاشی قریب‌الوقوع این اتحادیه نظامــی غــرب را ممکن می‌سازد. اگرچه ناتو موفق‌ترین ســازمان نظامــی تاریــخ قلمــداد می‌شود.