وزیر ارتباطات: من مسئول قطع ارتباطات نیستم
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در گفت‌وگویی پشت پرده ۱۰ روزی که ارتباط ایران با جهان قطع شد را تشریح کرد.
بعد از حوادث تلخ مرتبط با گرانی بنزین همه می‌پرسیدند اینترنت چرا و چگونه قطع شد؟ چگونه وصل شد؟ و بعدتر همه می‌پرسیدند نقش وزیر ارتباطات در این میانه چه بود؟ اما مهمترین سئوال همچنان این بود که وزیری که اختیار زیادی ندارد، چقدر در وزارتخانه‌اش وزیر است؟ او در حاشیه دیدارش از جشنواره سینما حقیقت گفتگویی صریح و بی پرده انجام داده و جواب این سئوالات دیگر را می‌توانید در این گفتگو پیدا کنید.
می خواستم بدانم وزیر ارتباطات بعد از وقایع اخیر چه حس و حالی دارد. مخصوصاً اینکه گفته‌اید در قضایای قطع اینترنت اختیاری نداشته‌اید؟
قطعی اینترنت یک موضوع منحصر به ایران نیست. در گزارشی که مرکز تحقیقات ما تهیه و ارسال کرده، در یکسال گذشته ۱۹ بار قطعی اینترنت در هندوستان، پاکستان، عراق و کشور‌های دیگر داشته‌ایم که به دلایل امنیتی اینترنت این کشور‌ها قطع شده است. در اساسنامه سازمان جهانی مخابرات آمده است که کشور‌ها بر اساس مقررات و قوانین محلی خودشان، در زمان بروز مسائل امنیت ملی می‌توانند اینترنت را قطع کنند و این حق، به رسمیت شناخته شده است. منتهی پدیده‌ای که آزار دهنده شد، یکی طولانی شدن زمان قطع اینترنت بود.در هر صورت مسئولیت، فراز و نشیب دارد. همیشه روز‌های خوب نیست. آدم در دوران مسئولیتش در موقعیت بحرانی هم قرار می‌گیرد. در معرض امتحان هم. در زندگی هم همین است.
حرفتان درست، اما مردم با تناقضاتی مواجه هستند. از یک طرف رئیس‌جمهور می‌گوید امکان ندارد انگشت شما و دولت روی دکمه قطع اینترنت برود، از یک طرف شما می‌گویید بحث تلگرام به شما ربطی ندارد. یا در حوادث اخیر هم گفتید که موضوع از کنترل شما خارج است، آیا این موارد برای شما خوشایند است؟ آیا بهتر نبود وقتی نمی‌توانستید حوزه تحت مدیریتتان را اداره کنید، استعفا بدهید؟
آن چیزی که مردم انتظار دارند باید به آن توجه کرد. با این موافقم. با این ادبیات که هر کسی بگوید به من ربطی ندارد، کاری پیش نمی‌رود. اما واقعیت این است که مردم هم رأی داده‌اند و رئیس جمهور را انتخاب کرده‌اند. هم رأی می‌دهند ونمایندگان مجلس را انتخاب می‌کنند. رئیس جمهور وزیر را به مجلس معرفی می‌کند و مجلس رأی اعتماد می‌دهد؛ و همین مردم به یک قانون اساسی رأی داده‌اند و وزیر بر اساس قانون شأنیت پیدا می‌کند. زمانی که من صحبت می‌کنم که موضوع فیلترینگ از کنترل وزارت ارتباطات خارج است، منظورم این نیست که من دارای اختیارم و فشار‌هایی از بیرون دارد وارد می‌شود که من نمی‌توانم تحمل کنم و، چون نمی‌توانم تحمل کنم پس می‌روم کنار تا یک نفر دیگر بیاید کار را پیش ببرد. من یکبار هم قبلا گفته بودم؛ مسئولین گلادیاتور نیستند که در وسط یک میدان بایستند با یکدیگر بجنگند و دیگران برای آن‌ها هورا بکشند. من واقعیتی را گفتم، قانون را شرح دادم.
وزیر ارتباطات در موضوع قطع اینترنت یا فیلترینگ اختیاری ندارد که بتواند جلوی آن بایستد. خب شما قانون را بخوانید. قانون، مصوب مجلس است. مجلسی که خود مردم انتخاب کرده‌اند. قانون جرایم رایانه‌ای کشور مصوب مجلس است، در آن یک کمیته تعیین مصادیق هست که ۶ رأی آن با دولت است.
شما بگویید کدام شبکه اجتماعی در این سال‌ها با مصوبه کارگروه مصادیق، فیلتر شده است؟ پس اگر رئیس جمهور گزاره‌ای را گفته، پای آن ایستاده است و دولتمردانی که در آن کمیسیون هستند هم همان نظر را پیگیری کرده‌اند. طبق قانون به دستگاه قضایی هم اجازه‌هایی داده شده. در مواردی قاضی هم می‌تواند حکم مسدودسازی بدهد. البته در آن موارد، مباحث حقوقی مطرح است، اما متن قانون این است.
اگر تصورتان این است که وزیر برود به جنگ قانون، این دیدگاه غلطی است. ما باید هر چیزی را به جای خودش استفاده کنیم. اگر وزیر ارتباطات می‌گوید من در حوزه فیلترینگ هیچ اختیاری ندارم، مفهومش این است که اگر انتظار دارید من نظر شما را تأمین کنم، اختیارش را به من بدهید. من مسئول وصل ارتباطاتم، مسئول قطع ارتباطات در هیچ جای قانون، من نیستم.
این موارد شما را ناراحت نکرد؟ در شلوغی‌های اخیر، مشکلات مردم و ناتوانی قانونی خودتان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این همیشه ناراحت کننده است. ببینید در تصمیمی که گرفته شد من در ارتباط با قطع تلگرام از همان ابتدا موضوع را مطرح کردم، ما بار‌ها از منظر کارشناسی نظراتمان را مطرح کردیم. البته اگر اغتشاش در کشور به وجود بیاید و اگر شرایط امنیتی به هم بخورد، مسئولیت امنیت کشور طبیعتا با دستگاه‌های امنیتی است و آن‌ها صاحبنظرند. همه بایستی ملاحظات ونظرات دستگاه امنیتی را در شرایط بحرانی کشور رعایت بکنند. ولی نظراتی وجود دارد و باید گفتگو کرد. برای طولانی نشدن این موضوع و کاهش زمان قطعی هم ما پیگیر بودیم.
حرفتان درست، اما شما وزیری هستید که بیشترین ارتباط را با مردم به‌ویژه در فضای مجازی دارید. آیا حس نکردید حال مردم بد شده و روحیه‌هایشان تضعیف شده و دیگر اعتمادی به شما ندارند؟
یک جمله را من در جلسه شورای امنیت ملی کشور گفتم. اینکه مردم می‌گویند بنزین را بکنید ۷ هزارتومان، ولی اینترنت را آزاد کنید و این حس واقعی بود که در این ایام از مردم داشتیم. با نظر شما موافقم.
فکر نمی‌کنید نیاز است اعتماد از دست رفته مردم را از راه‌های مختلف بازسازی کنید؟
من به سهم خودم واقعیت را گفتم. من اختیاری در قطع کردن ندارم. تصمیمی است که باید اجرایی شود آنهم بر اساس قانون. اما احساس کردم که مردم آسیب دیدند. پس بدون لکنت زبان از آن‌ها عذرخواهی کردم.
فکر نمی‌کنید که اگر استعفا می‌دادید، تالمات مردم مقداری کاهش پیدا می‌کرد؟
چرا شما آن‌سوی سئوال را مطرح نمی‌کنید که اگر ما به آن فعالیت و تلاش ادامه نمی‌دادیم و میدان را خالی می‌کردیم، الان شاید ارتباطات برقرار نبود. ما بنا بر احساس نمی‌خواهیم تصمیم بگیریم و همه ما در برابر حال و آینده کشورمسئولیم. ما در رابطه با رای مردم و نظر مردم مسئولیم. این میز مسئولیت برای آدم نباید چیز جذابی باشد. ما نباید در برابر آن کار صحیحی که می‌خواهیم انجام دهیم، خودمان را به میز مسئولیت ببازیم.
قطع به یقین اگر من احساس می‌کردم کنار رفتنم از مسئولیت، به حل مسائل کمک می‌کند قطعا فروگذار نمی‌کردم. ولی واقعیت این بود که خیر. شرایط اینگونه نبود و بایستی می‌ایستادیم وتلاش می‌کردیم و ارتباط را بر می‌گرداندیم. الان هم بایستی بایستیم و تلاش کنیم و اعتماد را برگردانیم. شرایط را تامین و ملاحظات مردم را پیگیری کنیم.
به‌عنوان سئوال آخر، با توجه به اینکه سورپرایز پر حرف و حدیث‌تان بازتاب‌های منفی زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت فکر نمی‌کنید زمان مناسبی برای اعلام چنین خبری با چنین مقدماتی نبود؟ گمان‌نمی‌کنید انتظارات مردم چیز دیگری بود؟ واقعا با مشاوره‌های چه مشاورانی به این نتیجه عجیب رسیدید؟
ما مسئولان اجرایی کشور هر کدام وظایفی بر عهده داریم. باید از گذشته درس بگیریم و به سمت آینده حرکت کنیم. اینکه ما روی اتفاقی تلخ که افتاده توقف کنیم و مرتب سر همان موضوع بایستیم و صحبت کنیم اشتباه است. ذهنیت‌ها با حرکت کردن و عمل حل می‌شود. وزارت ارتباطات هم یکسری مسئولیت‌هایی دارد. ما برنامه تحول پست و پست پلاس را در مجموعه شهر هوشمند داشتیم و با اجرای برنامه ایران هوشمند و تهران هوشمند، کار‌هایی دارد صورت می‌گیرد. گفتیم که امسال سال مشارکت است و ما خودمان داوطلبانه بعنوان اولین دستگاه به برنامه مشارکت پیوستیم. ماشین برقی وموتور برقی و دوچرخه برقی را اعلام کرده بودیم و بحث استفاده از پهباد برای ارسال مرسولات پستی را گذاشته بودیم برای روز پنجشنبه.
ما دستاورد‌های دیگری هم داریم. ما در شرایط آلودگی هوا هستیم، چیزی که می‌تواند به مردم کمک کند، حرکت به سمت شهر هوشمند است. این موضوع دستاورد کمی نیست و در زندگی مردم مؤثر است. افکار عمومی توجه خیلی خوبی به این مسئله نشان داد. من از محبت و لطف مردم تشکر می‌کنم. ما تلاشمان را متوقف نمی‌کنیم. ظرف هفته‌های آینده انجام و به ثمر رسیدن زنجیره‌ای از فعالیت‌ها و کارهاست که بیان می‌کنم.
اصولا با لعنت فرستادن بر تاریکی مشکلی حل نمی‌شود، ما همه باید یک شمع روشن کنیم. امروز وظیفه ما برای رفع آلودگی هوا این است که ناوگان پستی را به روز کنیم. ما نظرات مردم را جمع‌بندی می‌کنیم. مردم در کامنتهایشان انرژی زیادی به ما دادند و ما این انرژی را با سورپرایز‌های آینده به آن‌ها باز می‌گردانیم.
می خواستم بدانم وزیر ارتباطات بعد از وقایع اخیر چه حس و حالی دارد. مخصوصاً اینکه گفته‌اید در قضایای قطع اینترنت اختیاری نداشته‌اید؟
قطعی اینترنت یک موضوع منحصر به ایران نیست. در گزارشی که مرکز تحقیقات ما تهیه و ارسال کرده، در یکسال گذشته ۱۹ بار قطعی اینترنت در هندوستان، پاکستان، عراق و کشور‌های دیگر داشته‌ایم که به دلایل امنیتی اینترنت این کشور‌ها قطع شده است. در اساسنامه سازمان جهانی مخابرات آمده است که کشور‌ها بر اساس مقررات و قوانین محلی خودشان، در زمان بروز مسائل امنیت ملی می‌توانند اینترنت را قطع کنند و این حق، به رسمیت شناخته شده است. منتهی پدیده‌ای که آزار دهنده شد، یکی طولانی شدن زمان قطع اینترنت بود.در هر صورت مسئولیت، فراز و نشیب دارد. همیشه روز‌های خوب نیست. آدم در دوران مسئولیتش در موقعیت بحرانی هم قرار می‌گیرد. در معرض امتحان هم. در زندگی هم همین است.
حرفتان درست، اما مردم با تناقضاتی مواجه هستند. از یک طرف رئیس‌جمهور می‌گوید امکان ندارد انگشت شما و دولت روی دکمه قطع اینترنت برود، از یک طرف شما می‌گویید بحث تلگرام به شما ربطی ندارد. یا در حوادث اخیر هم گفتید که موضوع از کنترل شما خارج است، آیا این موارد برای شما خوشایند است؟ آیا بهتر نبود وقتی نمی‌توانستید حوزه تحت مدیریتتان را اداره کنید، استعفا بدهید؟
آن چیزی که مردم انتظار دارند باید به آن توجه کرد. با این موافقم. با این ادبیات که هر کسی بگوید به من ربطی ندارد، کاری پیش نمی‌رود. اما واقعیت این است که مردم هم رأی داده‌اند و رئیس جمهور را انتخاب کرده‌اند. هم رأی می‌دهند ونمایندگان مجلس را انتخاب می‌کنند. رئیس جمهور وزیر را به مجلس معرفی می‌کند و مجلس رأی اعتماد می‌دهد؛ و همین مردم به یک قانون اساسی رأی داده‌اند و وزیر بر اساس قانون شأنیت پیدا می‌کند. زمانی که من صحبت می‌کنم که موضوع فیلترینگ از کنترل وزارت ارتباطات خارج است، منظورم این نیست که من دارای اختیارم و فشار‌هایی از بیرون دارد وارد می‌شود که من نمی‌توانم تحمل کنم و، چون نمی‌توانم تحمل کنم پس می‌روم کنار تا یک نفر دیگر بیاید کار را پیش ببرد. من یکبار هم قبلا گفته بودم؛ مسئولین گلادیاتور نیستند که در وسط یک میدان بایستند با یکدیگر بجنگند و دیگران برای آن‌ها هورا بکشند. من واقعیتی را گفتم، قانون را شرح دادم.
وزیر ارتباطات در موضوع قطع اینترنت یا فیلترینگ اختیاری ندارد که بتواند جلوی آن بایستد. خب شما قانون را بخوانید. قانون، مصوب مجلس است. مجلسی که خود مردم انتخاب کرده‌اند. قانون جرایم رایانه‌ای کشور مصوب مجلس است، در آن یک کمیته تعیین مصادیق هست که ۶ رأی آن با دولت است.
شما بگویید کدام شبکه اجتماعی در این سال‌ها با مصوبه کارگروه مصادیق، فیلتر شده است؟ پس اگر رئیس جمهور گزاره‌ای را گفته، پای آن ایستاده است و دولتمردانی که در آن کمیسیون هستند هم همان نظر را پیگیری کرده‌اند. طبق قانون به دستگاه قضایی هم اجازه‌هایی داده شده. در مواردی قاضی هم می‌تواند حکم مسدودسازی بدهد. البته در آن موارد، مباحث حقوقی مطرح است، اما متن قانون این است.
اگر تصورتان این است که وزیر برود به جنگ قانون، این دیدگاه غلطی است. ما باید هر چیزی را به جای خودش استفاده کنیم. اگر وزیر ارتباطات می‌گوید من در حوزه فیلترینگ هیچ اختیاری ندارم، مفهومش این است که اگر انتظار دارید من نظر شما را تأمین کنم، اختیارش را به من بدهید. من مسئول وصل ارتباطاتم، مسئول قطع ارتباطات در هیچ جای قانون، من نیستم.
این موارد شما را ناراحت نکرد؟ در شلوغی‌های اخیر، مشکلات مردم و ناتوانی قانونی خودتان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این همیشه ناراحت کننده است. ببینید در تصمیمی که گرفته شد من در ارتباط با قطع تلگرام از همان ابتدا موضوع را مطرح کردم، ما بار‌ها از منظر کارشناسی نظراتمان را مطرح کردیم. البته اگر اغتشاش در کشور به وجود بیاید و اگر شرایط امنیتی به هم بخورد، مسئولیت امنیت کشور طبیعتا با دستگاه‌های امنیتی است و آن‌ها صاحبنظرند. همه بایستی ملاحظات ونظرات دستگاه امنیتی را در شرایط بحرانی کشور رعایت بکنند. ولی نظراتی وجود دارد و باید گفتگو کرد. برای طولانی نشدن این موضوع و کاهش زمان قطعی هم ما پیگیر بودیم.
حرفتان درست، اما شما وزیری هستید که بیشترین ارتباط را با مردم به‌ویژه در فضای مجازی دارید. آیا حس نکردید حال مردم بد شده و روحیه‌هایشان تضعیف شده و دیگر اعتمادی به شما ندارند؟
یک جمله را من در جلسه شورای امنیت ملی کشور گفتم. اینکه مردم می‌گویند بنزین را بکنید ۷ هزارتومان، ولی اینترنت را آزاد کنید و این حس واقعی بود که در این ایام از مردم داشتیم. با نظر شما موافقم.
فکر نمی‌کنید نیاز است اعتماد از دست رفته مردم را از راه‌های مختلف بازسازی کنید؟
من به سهم خودم واقعیت را گفتم. من اختیاری در قطع کردن ندارم. تصمیمی است که باید اجرایی شود آنهم بر اساس قانون. اما احساس کردم که مردم آسیب دیدند. پس بدون لکنت زبان از آن‌ها عذرخواهی کردم.
فکر نمی‌کنید که اگر استعفا می‌دادید، تالمات مردم مقداری کاهش پیدا می‌کرد؟
چرا شما آن‌سوی سئوال را مطرح نمی‌کنید که اگر ما به آن فعالیت و تلاش ادامه نمی‌دادیم و میدان را خالی می‌کردیم، الان شاید ارتباطات برقرار نبود. ما بنا بر احساس نمی‌خواهیم تصمیم بگیریم و همه ما در برابر حال و آینده کشورمسئولیم. ما در رابطه با رای مردم و نظر مردم مسئولیم. این میز مسئولیت برای آدم نباید چیز جذابی باشد. ما نباید در برابر آن کار صحیحی که می‌خواهیم انجام دهیم، خودمان را به میز مسئولیت ببازیم.
قطع به یقین اگر من احساس می‌کردم کنار رفتنم از مسئولیت، به حل مسائل کمک می‌کند قطعا فروگذار نمی‌کردم. ولی واقعیت این بود که خیر. شرایط اینگونه نبود و بایستی می‌ایستادیم وتلاش می‌کردیم و ارتباط را بر می‌گرداندیم. الان هم بایستی بایستیم و تلاش کنیم و اعتماد را برگردانیم. شرایط را تامین و ملاحظات مردم را پیگیری کنیم.
به‌عنوان سئوال آخر، با توجه به اینکه سورپرایز پر حرف و حدیث‌تان بازتاب‌های منفی زیادی در شبکه‌های اجتماعی داشت فکر نمی‌کنید زمان مناسبی برای اعلام چنین خبری با چنین مقدماتی نبود؟ گمان‌نمی‌کنید انتظارات مردم چیز دیگری بود؟ واقعا با مشاوره‌های چه مشاورانی به این نتیجه عجیب رسیدید؟
ما مسئولان اجرایی کشور هر کدام وظایفی بر عهده داریم. باید از گذشته درس بگیریم و به سمت آینده حرکت کنیم. اینکه ما روی اتفاقی تلخ که افتاده توقف کنیم و مرتب سر همان موضوع بایستیم و صحبت کنیم اشتباه است. ذهنیت‌ها با حرکت کردن و عمل حل می‌شود. وزارت ارتباطات هم یکسری مسئولیت‌هایی دارد. ما برنامه تحول پست و پست پلاس را در مجموعه شهر هوشمند داشتیم و با اجرای برنامه ایران هوشمند و تهران هوشمند، کار‌هایی دارد صورت می‌گیرد. گفتیم که امسال سال مشارکت است و ما خودمان داوطلبانه بعنوان اولین دستگاه به برنامه مشارکت پیوستیم. ماشین برقی وموتور برقی و دوچرخه برقی را اعلام کرده بودیم و بحث استفاده از پهباد برای ارسال مرسولات پستی را گذاشته بودیم برای روز پنجشنبه.
ما دستاورد‌های دیگری هم داریم. ما در شرایط آلودگی هوا هستیم، چیزی که می‌تواند به مردم کمک کند، حرکت به سمت شهر هوشمند است. این موضوع دستاورد کمی نیست و در زندگی مردم مؤثر است. افکار عمومی توجه خیلی خوبی به این مسئله نشان داد. من از محبت و لطف مردم تشکر می‌کنم. ما تلاشمان را متوقف نمی‌کنیم. ظرف هفته‌های آینده انجام و به ثمر رسیدن زنجیره‌ای از فعالیت‌ها و کارهاست که بیان می‌کنم.
اصولا با لعنت فرستادن بر تاریکی مشکلی حل نمی‌شود، ما همه باید یک شمع روشن کنیم. امروز وظیفه ما برای رفع آلودگی هوا این است که ناوگان پستی را به روز کنیم. ما نظرات مردم را جمع‌بندی می‌کنیم. مردم در کامنتهایشان انرژی زیادی به ما دادند و ما این انرژی را با سورپرایز‌های آینده به آن‌ها باز می‌گردانیم.