گاز الجزایر در مسیر کاهش بحران اروپا

 رویداد ایران - توحید ورستان: با کشف اولین میدان‌های نفتی در الجزایر با ذخایر تجاری قابل دوام در سال ۱۹۵۶،  نفت و گاز در این ۷۰ سال اخیر بر اقتصاد کشور تسلط داشته است. از آن زمان، هیدروکربن‌ها به ستون اصلی اقتصاد الجزایر تبدیل شده‌اند که تقریباً ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۴۰ درصد از بودجه ملی را تشکیل می‌دهند. حالا با تشدید تنش‌ها بین روسیه و اروپا، بسیاری از مقامات ارشد و سیاستمداران اخیرا برای تقویت روابط به ویژه در بخش انرژی به الجزایر روی آوردند. با توجه به این موضوع، مؤسسه مطالعات سیاسی بین‌المللی در ایتالیا گزارشی را منتشر کرد که بر اهمیت گاز الجزایر و سایر منابع انرژی برای قاره اروپا، به ویژه در قاره اروپا تأکید می‌کند. بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده گاز طبیعی در آفریقا و بحران‌های اخیر در قاره اروپا این کشور را به عنوان یک شریک قابل اعتماد انرژی برجسته کرده است.
گاز الجزایر به اروپا
گاز الجزایر حدود ۱۰ درصد از کل واردات گاز اتحادیه اروپا را در دوره ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ به خود اختصاص داده است. همچنین ۸۰ درصد صادرات گاز الجزایر به اروپا می‌رود و هنوز جا برای افزایش آن وجود دارد، اما این بستگی به کاهش تقاضا در این کشور و افزایش عرضه دارد. یکی از اقدامات اصلی برای کاهش تقاضای گاز، نصب نیروگاه‌های سیکل ترکیبی گاز برای جایگزینی نیروگاه های قدیمی‌تر و مصرف کننده سوخت است. بر اساس  داده‌ها، الجزایر باید با استفاده حداکثری از خطوط لوله و ایستگاه‌های مایع سازی، برنامه ریزی ظرفیت‌های صادراتی جدید و همچنین توسعه فعالیت‌های بالادستی (اکتشاف و تولید) عرضه گاز با هدف کشف گاز بیشتر در سرزمین خود را افزایش دهد. باید توجه داشت که شرکت دولتی نفت و گاز «سوناتراک» در ژوئن (۲۰۲۲) از یک اکتشاف عظیم در میدان Hassi R›mel خبر داد که به «LD۲» یا «کربنات لیاس» معروف بوده که بزرگترین کشف در جهان است. ارزیابی‌های اولیه حدود ۱۰۰ تا ۳۴۰ میلیارد متر مکعب گاز و میعانات را نشان می‌دهد. دامنه فعالیت‌های بالادستی نیز می‌تواند گسترش یابد، به‌ویژه که دو سوم قلمرو الجزایر در حال حاضر ناشناخته است و استفاده از بهترین فناوری‌های جدید برای میادین گازی موجود، افزایش ذخایر را تضمین می‌کند. منابع بکر گاز شیل الجزایر نیز یک فرصت استراتژیک بزرگ است، به خصوص که این کشور سومین ذخایر بزرگ آن را در جهان دارد.
صادرات به ایتالیا و اسپانیا
ایتالیا برای تقویت همکاری با کشورهای جنوب مدیترانه در بخش انرژی در خط مقدم کشورهای اروپایی قرار داشت، از همین روی الجزایر را در اولویت قرار داده است. این امر به عوامل بسیاری از جمله نزدیکی جغرافیایی به بازارهای اروپایی و زیرساخت‌های موجود، مانند خط لوله گاز ترانس-مدیترانه با ظرفیت ۳۴ میلیارد متر مکعب و ذخایر عظیم گاز ۴.۵ تریلیون مترمکعب در سال ۲۰۲۱ - ۲.۳ درصد از ذخایر گاز اثبات شده جهان- مربوط می‌شود. سفر اخیر جورجیا ملونی نخست وزیر ایتالیا به الجزایر به تقویت همکاری بین دو کشور کمک کرد و دو کشور ۵ یادداشت تفاهم جدید در بخش انرژی امضا کردند که شامل تقویت همکاری‌های انرژی و بررسی بهترین راه‌ها برای افزایش صادرات انرژی از الجزایر به ایتالیا، از طریق افزایش قابلیت‌های فعلی انتقال گاز و ایجاد خط لوله جدید برای انتقال هیدروژن از الجزایر به رم است. علاوه بر این، دو کشور برای ایجاد خط برق دریایی برای اتصال، افزایش ظرفیت تولید گاز مایع و همچنین همکاری‌های فناورانه برای کاهش گاز فلر و توسعه پروژه‌های مشترک برای کاهش انتشار کربن در منطقه همکاری خواهند کرد.  بر اساس اظهارات کلودیو دسکالزی، مدیرعامل شرکت ایتالیایی انی، انتظار می‌رود عرضه گاز الجزایر به رم تا سال ۲۰۲۴ به ۲۸ میلیارد متر مکعب برسد.بنابراین، توافقات اخیر تأیید کننده روند همکاری دو کشور بوده که از مدت‌ها قبل آغاز شده است. در آوریل (۲۰۲۲)، شرکت ایتالیایی انی و سوناتراک الجزایری توافقنامه‌ای برای افزایش صادرات گاز از طریق خط لوله ترانس‌-مد امضا کردند. بر اساس این قرارداد، الجزایر از ظرفیت مازاد خط لوله Transmed برای افزایش تدریجی حجم عرضه گاز استفاده خواهد کرد که از سال ۲۰۲۲ شروع و تا سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ به ۹ میلیارد متر مکعب در سال خواهد رسید، بدین ترتیب اولین تامین کننده گاز به ایتالیا خواهد بود. از سوی دیگر روابط دوجانبه اسپانیا و الجزایر به دلیل تغییر موضع اسپانیا و حمایت این کشور از موضع مراکش و صحرای غربی بدتر شد. از همین روی در اواخر سال ۲۰۲۱، الجزایر صادرات گاز را از طریق خط لوله گاز مراکش-اروپا که الجزایر را در اسپانیا از طریق مراکش به هم متصل می‌کند، بلافاصله پس از پایان قرارداد بین الجزایر و مراکش و عدم تمدید آن به دلیل سیاسی از سوی دو کشور متوقف کرد. اسپانیا همچنان گاز الجزایر را از طریق خط لوله مدگاز علاوه بر گاز مایع وارد می‌کند.
ایتالیا پل ارتباطی با اروپا
کشورهای اروپایی می‌توانند برای انتقال بخشی از گاز الجزایر به مقصد اسپانیا از طریق این خط لوله به ایتالیا با استفاده از ظرفیت بکر خط لوله ترانس-مد هماهنگی لازم را انجام دهند، به ویژه اینکه اسپانیا به گاز روسیه وابسته نیست، اما این کشور توانایی دریافت ذخایر بیشتر گاز مایع را دارد. براساس گزارش پلتفروم انرژی عربی، با انجام این کار، فرصتی را برای ایتالیا فراهم می‌کند تا از گاز الجزایری که از طریق خطوط لوله منتقل می‌شود، بهره‌مند و سپس وابستگی خود به گاز روسیه را کاهش دهد. هماهنگی بین کشورها به ایتالیا کمک می‌کند تا پلی برای سایر کشورها شود، به ویژه با نبود زیرساخت‌هایی که اسپانیا را به فرانسه متصل می‌کند. اما ایتالیا از طریق یک خط لوله ترانزیت گاز از طریق سوئیس و یک خط لوله ترانزیت گاز به اروپای شمالی و مرکزی متصل است.  علاوه بر این، الجزایر می‌تواند صادرات خود را به بازارهای اروپایی از طریق پایانه‌های Skikda و Arzew LNG که مجموعا ظرفیت ۳۴ میلیارد متر مکعب در سال دارند، افزایش دهد. با این حال، الجزایر در توانایی خود برای تولید گاز با توجه به افزایش تقاضای داخلی با مشکل مواجه است و نیاز فوری به جذب سرمایه گذاری دارد. در این راستا، سوناتراک اخیرا قرارداد جدیدی را با «انی» ایتالیایی، اکسیدنتال پترولیوم آمریکا و توتال انرژی فرانسوی به ارزش ۴ میلیارد دلار برای بهره برداری از میادین نفت و گاز در منطقه Birken امضا کرده است.
انفعال اروپا در انرژی‌های تجدیدپذیر
در حالی که طرح‌های هیدروکربنی از حمایت گسترده‌ای در الجزایر برخوردار است، قیمت‌های بالای نفت و گاز تهدیدی برای استقرار انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور است. براساس گزارش پلتفروم انرژی عربی، اروپا به عنوان واردکننده بیش از ۸۰ درصد گاز الجزایر، یکی از عوامل شکست الجزایر در تسریع طرح‌های انرژی سبز است. علاوه بر تلاش‌های دولت‌های اروپایی برای تامین منابع جدید گاز الجزایر، رهبران باید از طرح‌هایی حمایت کنند که الجزایر تشویق شود تا از پتانسیل گسترده منابع تجدیدپذیر خود حداکثر استفاده را ببرد. توافقات مهم در بخش هیدروکربن، مانند قرارداد گازی ۴ میلیارد دلاری بین انی ایتالیا و سوناتراک الجزایری، باید با تلاش‌های برابر یا بیشتر در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر همراه باشد. اگرچه ایالات متحده نقش مستقیمی در آینده انرژی الجزایر مانند اروپا ندارد، اما می‌تواند با دولت برای پیشبرد طرح‌های تحول در بخش انرژی همکاری شود.ایالات متحده از نظر ظرفیت انرژی تجدیدپذیر نصب شده در جهان، علاوه بر تجربه بالای خود در توسعه منابع گاز شیل، رتبه دوم را دارد. چشم‌انداز پیشرفت الجزایر در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و گاز شیل فرصتی برای شرکت‌های آمریکایی است که به دنبال بین المللی کردن فعالیت‌های خود هستند. این تلاش‌ها می‌تواند با حمایت دولت ایالات متحده در قالب وام‌های کم‌هزینه، سرمایه‌گذاری‌های مشترک، و تضمین ریسک و همچنین آموزش ایجاد ظرفیت مرتبط با چارچوب‌های نظارتی و تجاری برای انرژی‌های تجدیدپذیر و گاز شیل همراه باشد.
نتیجه
با تشدید بحران جهانی انرژی متاثر از جنگ روسیه و اوکراین، گاز الجزایر علاوه بر قابل اعتماد بودن در تامین انرژی قاره سبز ، برای بازارهای اروپایی اهمیت زیادی دارد. با تصمیم اروپا برای دور شدن از منابع انرژی روسیه، کشورهای اتحادیه اروپا به طور فزاینده‌ای به الجزایر، به عنوان یک منبع مهم تامین گاز روی می‌آورند. در دسامبر سال ۲۰۲۲، سلوونی پیشنهاد توسعه خط لوله به مجارستان را داد که این خط لوله، گاز الجزایر را از اسلوونی به مجارستان منتقل و در نتیجه به توقف عرضه گاز از روسیه کمک می‌کند. در سوی دیگر گاز الجزایر پس از کاهش عرضه گاز روسیه و با تشدید تنش‌ها به دلیل ادامه جنگ در اوکراین، به راه خود برای ورود به بازارهای جدید به ویژه در کشورهای اروپایی که با بحران انرژی مواجه هستند، ادامه می‌دهد. در این زمینه، دولت الجزایر تلاش می‌کند تا صادرات این کشور از هر دو نوع گاز طبیعی و مایع را به بازارهای جدید، به ویژه به کشورهای اروپایی افزایش دهد.  البته تلاش‌های وزارت انرژی و معادن برای صادرات گاز الجزایر به بازارهای خارجی در سال جاری (۲۰۲۳) همسو با دستورات رئیس جمهور عبدالمجید تبون برای صادرات حداکثری  برای کسب درآمد بیشتر انجام شده است. اکنون وزارت انرژی و معادن قرار است بیشتر بر صادرات گاز الجزایر به بازارهای اروپایی تمرکز کند.