چاپ ۱۳۹ مقاله در نشریات علمی طی یک سال شاید برای دولتی‌ها معیار تاثیرگذاری باشد اما خیلی‌ها اینطور فکر نمی‌کنند. از روزی که سوده غفوری‌فرد، استادیار دانشگاه شهید بهشتی به عنوان برگزیده همایش «زنان تاثیرگذار» معرفی شده، هم سوالات درباره اصل این همایش بیشتر شده و هم درباره خود او. از جمله اینکه چطور یک نفر می‌تواند هر ۳ روز یک مقاله علمی-پژوهشی داشته باشد؟
تقدیر از سوده غفوری‌فرد ابتدا به واسطه جایگاه پدر و شوهرش سوال برانگیز شد؛ او دختر رئیس هیئت بازرسی و نظارت شورای عالی انقلاب فرهنگی و همسر مدیرعامل شرکت همراه اول است. وقتی نام او به عنوان یکی از برگزیدگان همایش پرحاشیه «زنان تاثیرگذار» منتشر شده اولین سوالات این بود که رابطه آن وابستگی خانوادگی و این انتخاب چیست؟
اما وقتی معلوم شد دلیل این انتخاب آمار مقالات علمی سوده غفوری فرد بوده، حتی سوال درباره روابط خانوادگی وی هم به حاشیه رفت. چرا که حالا مساله چیز دیگری بود؛ چگونه یک فرد می‌تواند تنها در سال ۲۰۲۲ اقدام به چاپ ۱۳۹ مقاله علمی بکند و به رکورد هر ۳ روز یک مقاله برسد؟ آیا این اعداد و ارقام قدری «غیر قابل باور» و با ادبیات کوچه و بازار، «بودار» نیست؟
دولتی‌ها می‌گویند این نتیجه پشتکار و تلاش اوست، اما این توجیهی نیست که منطق و شواهد کار دانشگاهی بتواند آن را قبول کند. حالا اعداد و ارقام سابقه علمی خانم غفوری‌فرد خیلی بیشتر از روابط خانودگی‌اش شک برانگیز شده.
مقاله نویسی به سبک سوده غفوری فرد
سوده غفوری‌فرد به روایت آمار ثبت شده گوگل اسکلار صاحب مجموعا ۷۴۵ مقاله ثبت شده است. او از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ یعنی زمانی که بعد از دریافت مدرک پزشکی عمومی خود مشغول به تحصیل در دوره‌های عالی‌تر تحصیلی شده مجموعا دارای ۱۰ مقاله طی ۶ سال بوده که رقم غیرطبیعی نیست. داستان اعداد و ارقام عجیب سوده غفوری فرد از سال ۲۰۱۰ آغاز می‌شود. جایی که تعداد مقالات او با شروع عضویتش در هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به شکل تصاعدی اوج می‌گیرند.
به گواه آمار گوگل اسکلار روند آمار چاپ مقالات علمی توسط او در فاصله این سال‌ها بدین شکل است؛
سال ۲۰۱۱: ۳ مقاله
سال ۲۰۱۲،: ۱۰مقاله
سال ۲۰۱۳: ۳ مقاله
سال ۲۰۱۴: ۱۰ مقاله
سال ۲۰۱۵: ۱۹مقاله
سال ۲۰۱۶: ۱۷ مقاله
سال ۲۰۱۷: ۴۲ مقاله
سال ۲۰۱۸: ۷۰ مقاله
سال ۲۰۱۹: ۱۰۹ مقاله
سال ۲۰۲۰: ۱۳۵ مقاله
سال ۲۰۲۱: ۱۶۸ مقاله
سال ۲۰۲۲: ۱۳۹ مقاله
برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی نوشته بودند یک خبرنگار خوب هم نمی‌تواند هر ۳ روز یک گزارش قابل قبول بنویسد، چطور یک استاد زن دانشگاه هر ۳ روز یک مقاله نوشته؟ اینکه کار اصلی نگارش این مقالات و تهیه و پژوهش محتوای آنها بر عهده دانشجویان است هم حتی نمی‌تواند این آمار بالا را توجیه کند. برای روشن شدن موضوع به ذکر یک مثال می‌پردازیم؛
فرض کنید تمام کارهای یک مقاله علمی را دانشجویان انجام دهند و تنها نقش استاد در این هم یک نظارت ساده و در نهایت تائید مقاله برای چاپ باشد. باز هم فرض می‌کنیم نویسندگان اصلی مقاله کار خود را به بهترین شکل انجام داده‌اند و استاد تنها دو بار قبل از چاپ نیاز به مطالعه و بازنگری مقاله دارد و هر بار مطالعه مقاله هم یک روز کاری این استاد را بگیرد. آن وقت این استاد نیازمند صرف ۲۷۰ روز زمان در سال برای حداقل نظارت بر این تعداد مقاله است. آیا چنین استادی نه برای رسیدگی به بقیه امور دانشگاهی خود نظیر تدریس و برگزاری کلاس، بلکه برای زندگی عادی هم وقت خواهد داشت؟
مقالات بی تاثیر
نکته اینجاست که اثبات سست بودن بنیان علمی این مقالات کار پیچیده‌ای نیست. در واقع برای این کار و سنجنش کیفیت مقالات علمی، معیارهای «کمی» وجود دارد که قابل ارجاع هستند. کیفیت یک مقاله علمی و دانشگاهی به واسطه میزان ارجاعات داده شده به آن سنجیده می شود.
در ایجا با شاخصی به نام «اچ ایندکس» مواجه هستیم که که می‌کوشد بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت کمی نمایش دهد. این شاخص با در نظر گرفتن تعداد مقالات پر استناد افراد و تعداد دفعات استناد شدن آن مقالات توسط دیگران محاسبه می‌شود.
اکانت توئیتری @hajsadookh اقدام به سنجنش اعتبار کیفی مقالات سوده غفوری‌فرد کرده و در گزارشی نوشته است که در مجموع ۷ هزرار و ۷۵۴ بار به ۷۱۷ مقاله وی ارجاع داده شده است. او نوشته که شاخص «اچ ایندکس» سوده غفوری فرد معادل ۳۸ است عدد پائینی محسوب می‌شود.
پائین بودن شدید شاخص «اچ ایندکس» مقالات سوده غفوری‌فرد نشان می‌دهد او برخلاف جایزه‌ای که به عنوان یکی از «زنان تاثیرگذار» گرفته، اصلا در ابعاد علمی تاثیرگذاری قابل توجهی ندارد و به جز بالا بودن آمار مقالاتش، آمار ارجاع به مقالات وی به هیچ عنوان در وضع مطلوبی نیست.
یک آمار شک برانگیز دیگر
نکته مهمتر به نوشته این کاربر دانشگاهی این است که سوده غفوری‌فرد از سال ۲۰۱۹ به بعد به شکل انفجاری در مقالاتی که به نام وی منتشر شده، به عنوان نویسنده و پژوهشگر اصلی مقاله معرفی شده است. بر اساس آمارها در حالی که سال ۲۰۱۹ این فرد نویسنده اصلی ۱۰ مقاله بوده این تعداد در سال ۲۰۲۰ در ۴۰ مقاله و در سال ۲۰۲۱ در نزدیک به ۱۰۰ مقاله به عنوان نویسنده اصلی معرفی شده است. یعنی در سال ۲۰۲۱ وی در کمتر از هر ۴ روز یک مقاله به عنوان نویسنده اصلی منتشر کرده است. آیا چنین چیزی قابل باور است؟
نکته اینجاست که آمار ارجاعات به مقالات وی هم که در مجموع عدد قابل قبولی نبوده، با افزایش آمار مقالاتی که او در آنها به عنوان نویسنده اصلی معرفی شده حتی رو به کاهش هم گذاشته است.
جایزه دولت به عددسازی تقلبی
به نظر می‌رسد با این اعداد و ارقام نیاز به تفسیر بیشتری درباره موضوع نباشد. اساسا اینکه چرا در یکی از بهترین دانشگاه‌های کشور امکان چنین رزومه‌سازی سست و بی‌پایه ای برای اساتید وجود دارد یک سوال قدیمی و پر تکرار است. این همان چیزی است که کار علمی و دانشگاهی در کشور را از محتوا تهی کرده و در سطح یک سری اعداد و ارقام بی‌ریشه که فقط به درد بولتن‌ها و شعارهای سیاسی می‌خورند، تقلیل داده است.
موضوع مهمتر اما اعتباربخشی دولت به چنین عددسازی‌های تقلبی از کار علمی در دانشگاه‌هاست. چیزی که انتظار منطقی این بود دولت جلوی آن را بگیرد اما حالا سرگرم جایزه دادن به آن است.
۲۱۲۲۰