روایت روزنامه نگارانه از فیلسوف ایرانی
جلد نخست از مجموعه کتاب‌های داستان فیلسوفان با عنوان «دوران داوری» که روایتی مستند از زندگی رضا داوری اردکانی فیلسوف ایرانی است به قلم حامد زارع روزنامه‌نگار حوزه اندیشه منتشر شد.
این کتاب شامل وقایع‌نگاری فرهنگی و فکری هشتاد و نه سال زندگی رضا داوری اردکانی است. بدیهی است به دلیل مواجهات و مباحثات داوری با چهره‌های پرشماری از تاریخ اندیشه معاصر ایران از دهه چهل خورشیدی تا به امروز، «دوران داوری» را می‌توان دربردارنده داستان روشنفکران و فیلسوفان ایرانی در قرن گذشته دانست.
داستانی که اگر چه داوری نقش اول آن را بر عهده دارد، اما روایت‌گر شخصیت، فردیت و موقعیت‌های مهم فکری و فرهنگی در دهه‌های گذشته است. سال‌هایی که جلال آل‌احمد و احمد فردید روشنفکرش، حسین نصر و داریوش شایگان آکادمیسینش، غلامحسین صدیقی و مظفر بقایی سیاستمدارش، مصطفی رحیمی و غلامحسین ساعدی نویسنده‌اش و علی شریعتی و عبدالکریم سروش سخن‌سرایش بوده‌اند. در این کتاب به همه این چهره‌ها پرداخته شده و داستان مواجهه داوری با آنان در قالب داستانی پرهیجان اما مستند روایت شده است.
در واقع «دوران داوری» ناداستانی برای درک یک روایت است: روایت مواجهه و چه بسا مبارزه روشنفکری با خرد فلسفی.
فهرست و بخش‌بندی فصول کتاب «دوران داوری» مطابق با فراز و فرود زندگی رضا داوری در هفت فصل تدوین شده است:
عبور از یونانِ کوچک (1334-1312)، هوایِ تجددِ تهران (1338-1334)، شاه‌نشین فلسفه (1346-1338)، در حلقة رِندان (1358-1346)، نسیان غرب‌زدگی (1370-1358)، نفحات فرهنگ (1386-1370)و زبانِ سُرخِ توسعه‌نیافتگی (1401-1386) فصول این کتاب را تشکیل می‌دهند.
حامد زارع نویسنده کتاب در مقدمه خود درباره هدفش از نگارش مجموعه داستان فیلسوفان می‌نویسد: کتاب‌های این مجموعه رساله‌های تفسیری نیستند، بلکه داستانی با محوریّتِ زندگی‌نامة سه فیلسوف ایرانی است. زندگینامهای که تا کنون نوشتنِ آن به تعویق افتاده و این قلمِ بی‌قرار، زیرِ بارِ نگارش آن رفته است. مجموعة «داستانِ فیلسوفان» متشکل از کتاب‌هایی ساده اما فاخر است که زودیابی و دسترسی آن برای خواننده مورد توجه نویسنده بوده است.
البته همه‌فهم بودن مجموعه، نباید به معنای دم‌دستی بودن آن ترجمه شود. چه اینکه اگر فهمِ این کتاب‌ها آسان است، به این خاطر است که نویسنده، داستانِ فیلسوفان را داستانِ خودش انگاشته است. گویی همة داستان برای خودش اتفّاق افتاده باشد.
این نکته بیش از آنکه اظهارِ فخری باشد، ناشی از واقعیتی پانزده ساله است که نشان‌گرِ حشر و نشرِ تقریباً همه‌جانبة راقمِ این سطور با متفکّرانِ نامدارِ معاصرِ ایران است. متفکّرانی که هر یک راهی را رفته و می‌روند، اما همه در شاهراهِ سرزمینِ ایران قرار دارند و در چهل سال اخیر هر روز نامدارتر از دیروز شده‌اند.
نویسنده دلیل انتخاب زندگینامه رضا داوری به عنوان کتاب نخست این مجموعه می‌نویسد: همان‌طور که فلسفة امریکایی بین دو جنگ جهانی با آغوش باز به استقبال نظریة انتقادی رفت، فلسفة ایرانی نیز پس از انقلاب 1357، بر خلافِ چیزی که تصوّر می‌شود، به تدریج آغوش خود را به روی برداشت و یا حداقل تصوری از سکولاریسم گشوده است. از سوی دیگر در عصرِ جمهوری اسلامی، ایرانیان بیش از هر عصر دیگری به دنبال فیلسوفانی همه فن حریف بوده‌اند تا با امتیازِ جامع‌الاطرافی بودنشان، بتوانند در بحث‌های عمومی وارد شوند و سخن‌سازِ وجدانِ عمومی ایرانیان در مواجهه با مسائل مختلف شوند.
اختصاص نخستین کتاب مجموعه «داستانِ فیلسوفان» به رضا داوری با مطمح‌نظر داشتن همین نگرش بوده است. داوری نه تنها بیش از هر فیلسوف معاصر ایرانی از تَر دامنی بیم به خویش راه نداده و در بحث‌های حوزه عمومی مشارکت کرده است، بلکه دامنه مباحث او به مسائلی نظیر فوتبال نیز می‌رسد. او از این حیث، در اوج کُهنسالی، تصویر روزآمدی را از متفکری همه فن حریف عرضه کرده است.
زارع با اشاره به دشواری تالیف این اثر زندگینامهای می‌نویسد:
در تاریخِ فلسفه قرن بیستم این باور وجود دارد که ویتگنشتاین چنان می‌نویسد که انگار هیچ چیزی نخوانده و هایدگر چنان می‌نویسد که انگار همه چیز را خوانده است. بی‌آنکه خواسته باشیم این باور را به تاریخِ اندیشة ایرانِ معاصر ترجمه کنیم باید اذعان کنیم که رضا داوری اردکانی از نثری بهره می‌برد که اگر چه با شیوه‌های مرسوم نگارش در دپارتمان‌های علوم انسانی دانشگاه‌ها متفاوت است، اما یگانه نثری است که با اختیار کردن موضعی بینابین فلسفه و ژورنالیسم، عمیق‌ترین تاملات مبتنی بر ایده‌های فیلسوفانه و مهم‌تر از آن بحران‌های علوم انسانی و اجتماعی را روایت می‌کند.
شاید به همین خاطر است که در میان فیلسوفان ایرانی اندک افرادی پیدا می‌شوند که آثارشان برای عامه مردم قابل فهم باشد و داوری از این بابت یک چهره متمایز محسوب می‌شود. چه اینکه او علیرغم اختیار کردن زبانی دشوار و یا حداقل دیرفهم، به این دلیل که نویسنده‌ای خودآگاه است، نوشته‌هایش کم و بیش مورد استفاده عموم مردم قرار می‌گیرد.
کتاب «دوران داوری» با قیمت 120 هزار تومان توسط انتشارات صاد منتشر شده است.
منبع: ensafnews-391489