منافع اقتصاد کشورهای خلیج فارس از جنگ اوکراین

 رویداد ایران- توحید ورستان

درگیری‌های نظامی یک تجارت پرهزینه به ویژه برای کشورهای درگیر است. اما این درگیری‌ها گاها به طور مستقیم و غیرمستقیم به نفع دیگران نیز می‌شود، همچنین کشورهایی مانند ایالات متحده که مجتمع‌های نظامی-صنعتی بزرگ دارند هم از درگیری‌های واقعی و هم بالقوه سود می‌برند. اما تداوم جنگ نظامی بین روسیه و اوکراین، بازیگران اصلی تولید نفت جهان را در مرکز ژئواکونومیک جهانی قرار داده است. از یک سو، روسیه به دنبال حفظ پیمان اوپک پلاس برای حفظ سطح پایدار تولید، عرضه و قیمت نفت است. از سوی دیگر، آمریکا و اتحادیه اروپا از کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات می‌خواهند که ائتلاف اوپک پلاس با روسیه را بشکنند و نفت بیشتری تولید کنند. ایالات متحده و اتحادیه اروپا همچنین تلاش کردند این کشورها را متقاعد کنند که تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال و به گروه ایالات متحده-اتحادیه اروپا برای «تنبیه اقتصادی» مسکو بپیوندند. اما کشورهای مهم اوپک در خلیج فارس همچنان از جانبداری در مناقشه خودداری می‌کنند. عربستان سعودی، در حالی که حمایت خود را از راه حل سیاسی برای درگیری ابراز می‌کند، از محکوم کردن روسیه و یا اعمال تحریم‌ها خودداری کرده، همین امر در مورد امارات نیز صادق است. هرچند این کشورها تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال نکرده‌اند، اما تحریم‌های اتحادیه اروپا بر نفت روسیه مطمئناً این امکان را برای این کشورها فراهم کرده تا بازار اروپا را برای عرضه نفت و گاز به دست آورند که برجسته ترین مورد آن صادرات گاز قطر به کشورهای اروپایی است. شیخ تمیم، امیر قطر اخیراً از اروپا و به‌ویژه بریتانیا، اسپانیا و آلمان بازدید کرد تا توانایی قطر برای تأمین گاز به این کشورها و در نتیجه تضمین «امنیت انرژی» این کشورها را نشان دهد که به دلیل درگیری‌های جاری در اوکراین تضعیف شده است. به عبارت دیگر، قطر به این کشورها پیشنهاد عرضه گاز و در نتیجه کمک به کنترل افزایش قیمت انرژی و برق در تمام اروپا را داد. امیر قطر در سفر خود به آلمان گفت که کشورش عرضه گاز طبیعی مایع (LNG) به آلمان را تا سال ۲۰۲۴ آغاز خواهد کرد. این قرارداد به عنوان بخشی از تلاش‌های آلمان برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه تلقی می‌شود که در حال حاضر حدود ۵۵ درصد آن از مسکو تامین می‌شود. همچنین، قطر در حال حاضر مسئول تامین تقریبا ۴۵ درصد از گاز بریتانیا است و کشور خلیج فارس به دنبال افزایش فروش خود در پی افزایش قیمت گاز در انگلیس است. آنچه بیشترین سود را برای قطر دارد، توانایی اعمال نفوذ بیشتر در بریتانیا است. سایر کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات نیز در مناقشه روسیه و اوکراین فرصتی یافته‌اند تا اهمیت خود را در سیاست جهانی نشان دهند.
 سیاست امتیازگیری با کارت انرژی
سیاست برقراری موازنه کشورهای خلیج فارس که آنها توانسته‌اند این موقعیت را در برابر فشارهای ایالات متحده- اتحادیه اروپا حفظ کنند، به روسیه اجازه داد تا برای تعمیق روابط خود با آنها تلاش کند. همانطور که لاوروف در سفر اخیر خود به خلیج فارس بیان کرد، روابط روسیه با کشورهای حاشیه خلیج فارس در تضاد شدید با روابط مسکو با غرب است. به باور برخی از کارشناسان حتی غربی، این شرایط نوظهور نتیجه تلاش ایالات متحده برای به دست آوردن کنترل کامل بر بازار جهانی نفت و گاز برای منزوی کردن کامل روسیه است. واکنش روسیه این بوده که روابط خود را با مهمترین  و بزرگترین بلوک تولیدکنندگان انرژی بیشتر کند. این بازی ژئوپلیتیکی به کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی این امکان را داده است که ایالات متحده را وادار کنند تا روابط خود با ریاض را اصلاح کند. از سوی دیگر، امارات نیز دستاوردهای مشابهی در برابر ایالات متحده دارد که اخیراً از فروش F-۳۵های وعده داده شده به ابوظبی خودداری کرده بود و ابوظبی را مجبور به خرید جت‌های فرانسوی رافائل کرد. اکنون که ایالات متحده به هر دوی این کشورها در برابر روسیه نیاز دارد به این معنی است که هر دو کشور تاکنون فرصتی برای گرفتن امتیازات اساسی از واشنگتن دارند .بزرگترین مزایای آنها با بازی هر دو ابرقدرت و گرفتن امتیاز از هر دو طرف حاصل می‌شود. تحریم‌های غرب بر نفت روسیه به طور خودکار به این کشورها اجازه می‌دهد تا نفت بیشتری تولید کنند. در حالی که این بستگی به ظرفیت واقعی آنها برای تولید نفت اضافی دارد، این کشورها همچنان می‌توانند از تولید بالاتر اوپک پلاس از ایالات متحده -اتحادیه اروپا سود ببرند.تا کنون، کشورهای حوزه خلیج فارس در برابر فشار واشنگتن برای باز کردن شیر نفت برای بازارها مقاومت کرده‌اند.
همکاری برای نظم نوین جهانی
اوپک پلاس یک مسیر محافظه کارانه را دنبال می‌کند تا نوسانات شدید قیمت‌ها و جهش‌های شدید در بازار نفت را برطرف و مشکلات را همزمان حل کند. این سیاست از ابتدای شیوع ویروس کرونا اثربخشی خود را نشان داده و به کشورها اجازه می‌دهد تا اقتصاد خود را تقویت کنند و حس اعتماد به توانایی گروهی از کشورهای نفت‌خیز کرد. به طور کلی، نگرش منفی نسبت به تحریم‌های ضد روسیه در خاورمیانه وجود دارد که بر چشم انداز سیاسی منطقه و جهان سایه افکنده است. ایالات متحده آمریکا و اروپا تلاش می‌کنند، اعراب را علیه روسیه برانگیزند تا آنها را مجبور به پرداخت هزینه جنگ اوکراین کنند. رویدادهای اوکراین فرصتی برای تحلیلگران و کارشناسان منطقه شده است تا با دور شدن از کلیشه‌های تحمیلی درباره شکست‌ناپذیری و برتری غرب، به اوضاع و نظم جهانی نگاهی گسترده‌تر داشته باشند. این کلیشه‌ها به طور فزاینده‌ای مورد تردید و انتقاد قرار می‌گیرند. خاورمیانه همچنین به شدت نگران است که کشورهای غربی، که قرن‌ها قوانین بازار آزاد و تجارت خود را به دیگران توصیه می‌کردند، اکنون خود حق مالکیت خصوصی و رقابت را نقض کنند. در پس زمینه ظهور و رشد سایر قطب‌های قدرت و توسعه «قدرت‌های غیر غربی»، چین توانست از فرصت موجود استفاده و خود را به کشورهای عربی خلیج فارس نزدیک کند. برای نمونه، هفته گذشته قطر با امضای قراردادی ۲۷ ساله که «طولانی‌ مدت‌ترین» قرارداد تامین گاز در جهان محسوب می‌شود، متعهد به تامین گاز طبیعی مایع (LNG) مورد نیاز چین شد. بر پایه این قرارداد که روز دوشنبه میان شرکت قطر انرژی و سینوپکِ چین منعقد شد، شرکت دولتی قطر سالانه چهار میلیون تن ال‌ان‌جی به چین صادر خواهد کرد. مطابق اعلام سعد شریدا کعبی، وزیر انرژی قطر، گاز صادراتی به چین از محل توسعه برداشت از میدان گنبد شمالی که با ایران مشترک است و  به پارس جنوبی شهرت دارد، تامین خواهد شد. درمجموع، این امر هم پکن و هم مسکو را به همکاری در زمینه انرژی، به ویژه گاز ترغیب کرد و دورنمای تبدیل رقابت اقتصادی به اتحادی از منافع مشترک به نفع یکدیگر را باز کرد. بنابراین، شانس دو کشور برای حرکت به سمت ایجاد یک نظم اقتصادی جدید که خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین در آن نقش داشته باشند، در حال گسترش است.