از ناکامی برجام  تا موضع خصمانه

در چند روز اخیر مقامات آلمانی علیه جمهوری اسلامی موضع‌گیری‌های تندی کرده‌اند. در حالی که هفته گذشته وزارت خارجه آلمان از تدارک اتحادیه اروپا برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به بهانه اعتراضات داخلی در کشورمان خبر داده بود، صدراعظم آلمان اعلام کرد که او از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران حمایت می‌کند. در اینکه موضع اروپایی‌ها به ویژه المان در شرایط فعلی مداخله جویانه است شکی نیست و قطعا مسائل داخلی هر کشور تنها با تصمیم مردم آن کشور حل می‌شود و کشورهای بیگانه حق ندارند به هیچ بهانه‌ای در امور داخلی کشورها دخالت کنند.
اما به طور کلی می‌شد شرایط را به گونه دیگری مدیریت کرد تا این رفتارهای خصمانه شکل نگیرد و یا کمترین آسیب را به همراه داشته باشد. کمتر کسی است که قبول نداشته باشد در عرصه سیاست بین‌الملل بازی بر سر منافع شکل می‌گیرد و دولت‌ها به دنبال منفعت بیشتر هستند. بر همین دیدگاه اگر مسئولین کشور در زمینه توافق برجام و به ثمر رسیدن آن مصمم تر بودند و توافق به‌رغم اختلاف‌نظرها احیا می‌شد، شماری از این مشکلات پیش نمی‌آمد.برجام می توانست کلید احیای رابطه با کشورهای اروپایی باشد. كشور آلمان در مذاكرات هسته‌ای سال‌های اخیر نیز به نسبت اعضای اتحادیه اروپا نقش مثبت‌تری ایفا می‌كرد. اگر توافق برجام احیا می‌شد، تحریم ایران برداشته می‌شد و ایران قادر بود از منظر انرژی به اروپا کمک کند. خط لوله گاز ایران از قبل انقلاب به ترکیه می‌توانست گاز اروپا را تأمین کند. برجام می‌توانست در شرایطی که عملا خطوط انتقال گاز روسیه به اروپا قطع‌شده بود و یک تنش جدی میان روسیه و آلمان شکل‌گرفته بود، یک شاهراه مهم حیاتی برای اروپا باشد. در چنین شرایطی منفعت غربی‌ها ایجاب می‌کرد که سکوت کنند و در مسائل داخلی کشور دیگر دخالت نکنند. از سوی دیگر اگر برجام به نتیجه می‌رسید به طور طبیعی فاصله ایران و غرب کاهش می‌یافت که این امر دو سود آنی به همراه داشت. از یک‌سو غربی‌ها که در آن شرایط منافعشان با ایران گره‌خورده بود دست از اظهارنظرهای خصمانه برمی‌داشتند از سوی دیگر به دلیل وجود گزینه های متفاوت و متنوع برای ایران شایعات مربوط به رابطه نزدیک ایران و روسیه شکل نمی‌گرفت. چون ادعای فروش پهپادهای ایرانی به روسیه و استفاده مسکو از آن‌ها در جنگ با اوکراین اگرچه به گفته مقامات ایرانی واهی است اما در کل گسترش چنین ادعایی و باور غربی‌ها به چنین مسئله‌ای می‌تواند دردسرساز باشد.