حرکت به سمت خشونت
بیش از یک ماه از شروع اعتراضات میگذرد و آنچه در این میان بیش از همه توجه کارشناسان را به خود جلب کرده بروز خشونت در میان معترضان است؛ بهعبارتدیگر میتوان گفت یکی از بارزترین مشخصههای اعتراضات اخیر به خشونت گراییده شدن یا عصبانیت تجمعکنندگان بوده است. موضوعی که در اعتراضات آبان ماه 1398 و ماجرای گرانی بنزین هم به چشم میآمد و آن زمان بهدرستی تبیین نشد و در حال حاضر نیز همین روند ادامه یافته تا نشان دهد خشونت در میان معترضان افزایشیافته و هرازگاهی بروز میکند.
در باب چرایی ماجرا صاحبنظران دلایل گوناگونی را مطرح میکنند. علی شکوریراد، سخنگوی جبهه اصلاحات ایران و دبیر کل سابق حزب اتحاد ملت در این زمینه میگوید: «نبود بستر لازم جهت انجام اعتراضات قانونی و حضور دو دسته رادیکال در میان معترضان و حاکمیت، عامل اصلی به خشونت گراییده شدن اعتراضات بوده است. همچنین، شکوریراد معتقد است که عدم آشنایی نسل جدید (دهه هشتادیها) با انتخابات و اصلاحات که زیست جهان متفاوتی با مجموعه حاکمیت و نسلهای قبلی دارند، خیابان را به یگانه راه بیان مطالباتشان تبدیل کرده است.»
سایر کارشناسان نیز دلایل متفاوتی را مطرح میکنند اما بهطورکلی میتوان گفت وقتی بستر لازم جهت انجام اعتراضات قانونی فراهم نباشد احتمال افزایش خشونت در اعتراضات بالاتر میرود؛ بهعبارتدیگر معترضان راههای قانونی برای بیان اعتراض خود را نمییابند و در این میان خشونت به راحتی جولان می دهد.
از سوی دیگر مدت هاست کارشناسان امر نسبت به افزایش کلی اما خشونت در جامعه هشدار میدهند اما این موضوع نادیده گرفته میشود. آمارهای رسمی، مشاهدات عینی و پژوهشهای جامعهشناسان و روانشناسان بیانگر رشد خشونت در عرصههای مختلف زیست اجتماعی در ایران است. با نگاه دیگر نمیتوان تأثیر مشکلات اقتصادی بر بروز خشونت را نادیده گرفت کاهش و افت محسوس تأمین نیازهای اساسی در بخش مهمی از طبقات جامعه بهخصوص نیازهای معیشتی و رفاهی و ناکامی در تأمین حداقل نیازهای معیشتی از عوامل مهم رشد خشونت در جامعه است. بههرروی دلیل افزایش خشونت هرچه که باشد هیچ نهاد مدنی در چند سال اخیر برنامهای برای کاهش و حل این مشکل ارائه نداده است. رسانه ملی هم با نگاه رادیکال و یکجانبه خود کمکی به حل مشکلات جامعه نکرده و اساسا آسیبشناسی در این عرصه صورت نگرفته است. تا زمانی که سرپوش گذاشتن بر مشکلات جامعه بهعنوان راه حل در نظر گرفته شود نمیتوان انتظار حل این مشکلات را داشت.