با قطب‌نما بخوان
پال اسپراکمن، نایب‌رئیس مرکز مطالعات دانشگاهی خاورمیانه در دانشگاه راتجرز نیوجرسی آمریکا این رمان را به زبان انگلیسی ترجمه کرده است. در حال حاضر دانشگاه جرج واشینگتن دی سی، دانشگاه هاروارد (کتابخانه دانشکده هاروارد) MA، کتابخانه کنگره واشینگتن دی سی، کتابخانه UCLA لس‌آنجلس، دانشگاه برکلی کالیفرنیا، دانشگاه ماریلند (دانشکده پارک کالج) و دانشگاه ورمونت (کتابخانه بیلی هوو برلینگتن) از جمله مراکزی هستند که این کتاب را در دسترس علاقه‌مندان قرار داده‌اند. بعد از بیان این صحبت‌ها از طرف مقام کبابی، ایشان رو به بنده کمترین کردند و گفتند: اگر گفتی نام این کتاب چیست؟ و اثر کیست؟ و من که از حاضرجوابی نتیجه چندان خوبی ندیده بودم، تصمیم گرفتم به جاده خاکی بزنم و بگذارم مقام کبابی، من را بی‌اطلاع از داستان بداند. فلذا گفتم: فکر می‌کنم مجموعه خاطرات جرج واشنگتن باشد یا شاید هم کتابی درباره نبرد شمال و جنوب و اگر هیچ‌کدام از اینها نبود، شاید کاری مثل کلبه عمو تام باشد و بعد برای این که جاده خاکی خودم را خوب توجیه کرده باشم گفتم: همان‌طور که مستحضر هستید عمو تام مردی بسیار مهربان و زحمت‌کش و با اعتقاد است. داستان روایتی است از بی‌رحمی‌ها. روایتی است از تبعیض. روایتی است از نادیده‌گرفتن انسان‌ها. روایتی است از غرور و خودبزرگ‌بینی! داستان عمو تام روایتی است اجتماعی – سیاسی و یک دفاعیه‌ای است بسیار زیبا، افشاگر و شورانگیز! وقت آن رسیده بود که جناب مقام کبابی هم خودش را بزند به همان جاده که من رفته بودم و گفتند: آفرین، آفرین چقدر باهوش هستید! از کی تا حالا کارهای انگلیسی به انگلیسی ترجمه می‌شود؟! و بعد گویا اصلا من و حرف‌هایم وجود خارجی نداشته باشند با یکی از مشتری‌ها شروع کردند به صحبت و گفتند: این کتاب نگاهی جدید به جنگ است که به چند زبان زنده جهان ترجمه شده و اثر داستانی مهمی در این حوزه به شمار می‌رود. این رمان توانست جایزه بیست سال داستان‌نویسی، چهارمین دوره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس و بیست سال ادبیات پایداری را از آن خود کند و بعد مثل اینکه دوباره هویت پیدا کرده باشم رو به من کردند و درحالی‌که سیخ پر از کباب را تکان می‌دادند، گفتند: جنگ و مقاومت مسئله‌ای است که اکثر مردم دنیا چه به طور مستقیم و چه با تبعات آن دست‌وپنجه نرم کرده‌اند؛ بنابراین نمود جنگ و پایداری در دنیای ادبیات نیز امری طبیعی است. جلوه جنگ در ادبیات می‌تواند هم به شکل بازنمایی واقعیات و تبعات و تلفات آن و در واقع پرداختن به جنبه مخرب آن باشد و هم به شکل زیبایی و شکوهی که از مقاومت در راه آرمان‌ها پدیدار می‌شود. این مسئله بعد از جنگ هشت‌ساله ایران و عراق، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی پیدا نمود و «سفر به گرای 270 درجه» از «احمد دهقان» یکی از درخشان‌ترین جلوه‌های ادب مقاومت در تاریخ ادبیات ایران است. دوباره در این جا روی از من کمترین به همان مشتری خوش‌حساب کردند و ادامه دادند: روایت گر قصه خود نویسنده است و این روایت را با چاشنی طنز و سرخوشی همراه می‌کند. ناصر که برای مرخصی تحصیلی برگشته، بعد از شرکت در امتحانات با بچه‌محلش، علی به جبهه جنگ برمی‌گردد. اتفاقات زیادی در جبهه رخ می‌دهد که گاه شیرین و طنازانه است و گاه واقعیت موحش و دهشتناک جنگ را به تصویر می‌کشد. اما در پس تمام اتفاقات تلخ و شیرینی که رخ می‌دهد، احمد دهقان تا انتها منادی امید به زندگی و جنگیدن برای آن باقی می‌ماند و بعد به من گفتند: هروقت این کتاب را خواستی بخوانی با قطب‌نما بخوان!