سازمان بهداشت جهانی و یونیسف روز ۱۲ نوامبر یا ۲۱ آبان ماه را به عنوان روز جهانی پنومونی (ذات الریه) یا همان سینه‌پهلوی خودمان نامگذاری کرده اند. در این بیماری، کیسه‌های هوایی متورم و چون درون آن از مایعات پر می‌شود، اکسیژن رسانی کمتر شده و تبادلات گازی کاهش می‌یابد. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، بیماری های پنوموکوکی اولین بیماریهای عفونی کشنده در سراسر دنیاست و سالانه بیش از یک میلیون کودک زیر ۵ سال بر اثر ابتلا به بیماریهای پنوموکوکی جان خود را از دست می دهند.
دکتر محرزاد بحتوئی، متخصص داخلی و فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان چگونگی عملکرد دستگاه ریه اظهار کرد: ما دو ریه داریم که در دو طرف قلب (سمت راست و چپ قلب) و درون قفسه سینه قرار گرفته اند و کار آنها تبادلات گازی است. به زبان ساده بدن انسان برای زنده ماندن و انجام سوخت و ساز نیاز به گاز اکسیژن دارد که این گاز درون جو و هوای اطراف ما وجود دارد و باید با عمل تنفس اکسیژن را از هوا گرفته و وارد جریان خون کند.
ساده ترین کار ریه چیست؟
وی افزود: وقتی اکسیژن وارد جریان خون شد داخل بدن رفته و در مجاورت سلول ها و در اختیار سلول ها قرار می‌گیرد. سلول ها از اکسیژن برای سوزاندن مواد غذایی استفاده می کنند و از این سوخت و ساز انرژی تولید و برای اعمال حیاتی استفاده می شود. در اثر این سوخت و ساز و سوختن اکسیژن و مواد غذایی یک سری موادی ایجاد می‌شود که می‌بایست از بدن خارج شوند، یعنی در اثر سوخت و ساز انرژی و موادی که باید دفع شوند توامان ایجاد می شود که این کار خروج را کلیه انجام می‌دهد و ریه گاز کربنیک -ترکیب کربن و اکسیژن- را از بدن خارج می کند، این ساده ترین کار ریه است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در پاسخ به اینکه پنومونی چیست، به ایسنا گفت: پنومونی به معنای عفونت ریه است، بافت ریه که اعمال تبادل گاز انجام می‌دهد به شکل حبابچه های کوچکی مانند یک بادکنک هستند. در داخل هر ریه چیزی در حدود ۶۰-۵۰ میلیون از این حبابچه های کوچک وجود دارد که کار تبادل گاز را انجام می‌دهند. گفته شده اگر بتوانیم ریه را به طور کامل باز کنیم و روی زمین بگسترانیم می‌تواند فضایی به مساحت ۱۰۰ متر مربع را فرش کند که این ۱۰۰ متر مربع را خداوند در قسمت کوچکی از قفسه سینه جا داده است، و مثل رادیاتور ماشین که سطح تماس بسیار زیادی دارد ریه‌ها هم همین حالت را دارند.
بحتوئی خاطرنشان کرد: سطح تماس ریه ها با خارج همین حبابچه ها هستند که هوا به داخل آنها آمده و از دیواره حبابچه ها وارد خون شده و تبادل گازها مجددا از دیواره ها یا بافت ریه انجام می شود که اگر این بافت دچار یه شود به آن پنومونی (Pneumonia) می‌گویند و یک سری عوامل خارجی به عنوان عوامل بیماری زا دارد.
چه افرادی در معرض آسیب بیشتری هستند
این متخصص با برشمردن طبقات حساس و افراد آسیب پذیر بیماری عفونت ریه عنوان کرد: افرادی که در دو طرف طیف سنی قرار دارند بیشترین آسیب پذیری را دارند و در صورت ابتلا به این بیماری بیشترین خطرات را متحمل شوند تا جایی که ممکن است به مرگ شخص منجر شود. همانند کودکان و افراد بالای ۶۵ سال که اگر در معرض این عارضه باشند خطر بیشتری را سهیم می‌شوند.
متخصص داخلی و فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی افزود: همچنین افرادی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند همچون بیمارانی که دارای سرطان های مختلف هستند، افراد دیابتی و یا بیماران مزمن کلیوی، قلبی، ریوی و کبدی و... که استعداد ابتلا به پنومونی بیشتری دارند اگر دچار عفونت شوند دیرتر درمان می شوند.
وی در خصوص وراثتی بودن بیماری پنومونی گفت: این بیماری ارثی نیست ولی احتمال می رود در مورد برخی از بیماریهای موسوم به نقص ایمنی که به صورت ارثی منتقل می شوند افراد بیشتر در معرض این بیماری باشند.
محرزاد بحتوئی تاکید کرد: علل بیماری پنومونی عفونت ها به واسطه میکروب ها هستند که انواع آن شامل ویروس ها، باکتری ها، قارچ و انگل ها و همچنین استنشاق مواد شیمیایی و... هستند.
این متخصص در خصوص علائم این بیماری گفت: شایع ترین علامت بیماری عفونت تب و درد بدن و علائم دیگری چون سرفه ، خلط (بالاخص خلط های رنگی) ، درد قفسه سینه و در موارد شدیدتر تنگی نفس است که این علائم تشخیص را به سمت دستگاه تنفسی و عفونت ریه ها هدایت می کند.
گروه های مستعد برای بیماری ریه
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با اشاره به راه های پیشگیری از ابتلا به پنومونی گفت: برخی از بیماری ها و عفونت های ویروسی در مجاورت هوای سرد بیشتر خود را نشان داده و در فصول سرد فعالیت برخی ویروس ها بیشتر می‌شود. بنابراین مهم است که در هوای سرد پوشش بهتری را انتخاب کرده و سعی کنیم خود را به شکل مطلوب بپوشانیم.
مهرزاد بحتوئی تصریح کرد: با توجه به انتقال فرد به فرد ویروس ها و برخی از انواع باکتری ها، اگر کسی حتی علائم سرماخوردگی یا بیماری را مشاهده می‌کند بهتر است از تماس نزدیک با افراد مانند دست دادن و روبوسی کردن خودداری کند و در صورت ابتلا به این عارضه بهتر است که از ماسک های مخصوص و فیلتردار استفاده کند. بعضی از افراد نیاز دارند که واکسن های سالانه آنفولانزا را دریافت کنند و توصیه می‌شود افراد دارای بیماریهای مزمن مانند دیابت و یا بیماریهای کلیوی و سرطان ها و یا طبقه حساس بیماران، هر سال در شهریور یا مهرماه واکسن آنفولانزا را تزریق کنند.
وی یادآور شد: گروه های دیگر مستعد برای بیماری های ریه، کسانی هستند که به هر علتی هوشیاری خوبی ندارند و ممکن است ترشحات مختلف غذا یا ترشحات و... وارد ریه آنان شود. افرادی که سابقه سکته دارند و یا از داروهای خواب آور استفاده می کنند فاقد مکانیسم دفاعی بوده و در هنگام غذا خوردن باید مراقبت و دقت بیشتری به خرج دهند.
روش های درمان و نقش ریزگردها در بروز عفونت ریه
متخصص داخلی و فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی در مورد پیشگیری و نحوه درمان بیماری ذات الریه یا پنومونی اظهار کرد: این عارضه در بیشتر موارد درمان دارد و مهم این است که تشخیص داده شود و بایستی تحت نظر پزشک درمان شروع شود و افراد از خوددرمانی پرهیز کنند. پزشک با روش‌های مختلف همچون عکسبرداری عفونت ریه را تشخیص داده و دوره درمان و مصرف دارو را آغاز می کند.
وی با اشاره به نقش ریزگردها در بروز عفونت ریه گفت: ریزگردها به دلیل ذات و شکل خود می‌توانند به دستگاه تنفسی و ریه در طولانی مدت آسیب رسانده و حتی تغییر اقلیم ناخواسته نیز می‌تواند در این موضوع نقش و تاثیر زیادی داشته باشد.
بحتوئی در پایان تاکید کرد: در نقش یک فرد می‌توانیم در مکان ها و مناطقی که اینگونه ریز گردها وجود دارد حتی الامکان از منزل خارج نشویم و در صورت اجبار تا جای ممکن در هوای آلوده ورزش نکنیم، در هنگام خروج از منزل ماسک های فیلتردار استفاده کنیم چرا که ماسک های معمولی زیاد نمی‌توانند در نقش پیشگیرانه عمل کنند. به غیر از نکات کلی نیز رعایت بهداشت عمومی نیز باید مدنظر قرار بگیرد.
آیا کاپیتان مرگ را می‌شناسید؟
پنومونی را می‌شناسید؟ بیماری که سالانه حدود ۷ درصد از کل جمعیت جهان را مبتلا می‌کند و منجر به حدود ۴ میلیون مرگ می‌شود و در قرن نوزدهم «کاپیتان مرگ مردان» نام گرفته بود.