در دوره قاجار این‌طوری بود که به‌قول «ادوارد پولاک» پزشک مخصوص دربار: «به‌زحمت می‌توان یک نفر ایرانی متدین را پیدا کرد که یک یا چندین بار به زیارت حرم امام حسین (ع) نرفته باشد». وقتی هم که ناصرالدین قاجار در سال ۱۲۴۹ شمسی به زیارت عتبات عالیات رفت، مشهور است که هنگام ورودش به کربلا این‌گونه بود: «در این راه دو طرف معبر یکسره آدم و تماشاچی ایستاده بود که بیشتر آنها ایرانی بود و چنان می‌نمود که به یکی از شهرهای ایران وارد شده‌ایم». یک پژوهشگر مصری در همان‌سال تعداد زائران ایرانی کربلا را صد هزار نفر برآورد کرده است. در سال ۱۲۷۴ شمسی نیز روزنامه «اختر» درباره تعداد زائران کربلا چنین گزارش داده است: «فقط در مدت پنج ماه در فاصله ماه محرم تا جمادی‌الاول حدود ۱۵۰ هزار زائر ایرانی به عتبات عالیات در عراق مشرف شده‌اند».

به توجه به این گزارش‌ها و براساس اسناد و منابع تاریخی درنهایت تعداد زائران ایرانی کربلا حداقل در یک دوره زمانی مشخص از اواسط عهد ناصری تا پایان دوره قاجار چنین برآورد شده است: «بنا به گزارش‌ها در ۵ ماه نخست سال قمری به‌طور متوسط هر ماه ۳۰ هزار نفر به عتبات مشرف شده‌اند و اگر تعداد زائران در هفت ماه دیگر سال را ماهی ۱۰ هزار نفر در نظر بگیریم بیش از ۲۲۰ هزار نفر به عتبات مشرف شده‌اند. لازم به ذکر است در اواسط دوره سلطنت ناصرالدین قاجار جمعیت تهران در حدود ۱۵۰ هزار نفر بوده است... بر اساس گزارش‌های تاریخی در اواخر دوره ناصری که جمعیت ایران حدود ۱۰ میلیون نفر یا کمتر بوده است در هر سال به‌طور متوسط ۱۶۰ هزار نفر به عتبات عالیات مشرف شده‌اند».

۲۱۲۲۰

منبع: khabaronline-1670797