مهاجران افغانستانی برای حضور در اربعین با چه مشکلاتی مواجه‌اند؟
خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: چندسالی است که زیارت اربعین شور و حال عجیبی و غیرقابل وصفی در میان شیعیان ایجاد کرده است؛ فرقی ندارد ساکن کدام کشور باشی، با نزدیک شدن به اربعین همه تلاش می‌کنند تا خودشان را به این اجتماع بزرگ و حسینی برسانند. با این وجود زائرین افغانستانی که از داخل افغانستان عازم اربعین می‌شوند و مهاجرین افغانستانی که از داخل ایران به کربلا مشرف می‌شوند، با مشکلات بسیاری دست به گریبان هستند. در گفت و گو با حجت‌الاسلام والمسلمین «سید سالار ثارالله»، مشاور بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیا در امور مهاجرین که از فعالین فرهنگی باسابقه مهاجرت است و سال‌ها در مسیر تسهیل‌گری زیارت افغانستانی‌ها تلاش کرده، درباره حضور افغانستانی‌ها در مراسم اربعین صحبت کردیم و مشکلاتی که در این مسیر وجود دارد را بررسی کردیم. امیدواریم با بررسی پیشنهادهایی که در این گفتگو برای حل مشکلات زائرین افغانستانی طرح کردیم، شاهد حضور باشکوه‌تر شیعیان افغانستان در این مراسم نورانی باشیم.
سال ۹۵ آغاز ورود زائران افغانستانی به اربعین
اولین سالی که اربعین در میان شیعیان افغانستان حس و حال خاصی ایجاد کرد، سال ۹۵ بود. قبل از آن زیارت اربعین خیلی برای مردم افغانستان جا افتاده نبود. خیلی‌ها در سال اول با حس و حال اربعین نرفتند. دفعه اول به خاطر این رفتند که بعد از دهه‌ها شرایط سفر ارزان به کربلا توسط کاروان‌ها مهیا شده بود. چون هزینه‌های سفر به کربلا برای زوار افغانستان در طول سال واقعاً زیاد است. هم گرفتن ویزای «دوبار ورود» از ایران سخت است، هم گرفتن ویزا از عراق و هم گرفتاری‌های مختلفی که دارند باعث می‌شود به سختی بتوانند به کربلا بروند.
آستان قدس و شهرداری و سپاه، تسهیل‌گر زیارت افغانستانی‌ها
وقتی به اربعین رفتند، تازه مزه اربعین را چشیدند و فهمیدند که اربعین چه کنگره بین‌المللی و بزرگی است، چه مواکب زیبایی دارد، چه حال و هوای جذابی دارد. کم کم با فلسفه اربعین آشنا شدند. این شیرینی‌ها باعث شد که کاروان‌های زیارتی کربلا از افغانستان زیاد شود. سال نود و پنج حدود ۱۰ هزار نفر از افغانستان راهی اربعین شدند، ولی در سال ۹۶ فقط خود ما توفیق میزبانی از ۱۶ هزار نفر را داشتیم.
سال ۹۵ که من از نزدیک شاهد اتفاقات بودم، دیدم چند هزار نفر از مردم افغانستان برای رفتن به کربلا اقدام کردند. اینها با معرفت زیارت اربعینی نیامدند. این جمعیت به خاطر این اقدام به زیارت کربلا کردند که بعد از سال‌ها سفر به کربلا تسهیل شده بود. آنها هم به عشق اینکه برای اولین‌بار امام حسین (ع) را زیارت کنند راه افتادند. وقتی به اربعین رفتند، تازه مزه اربعین را چشیدند و فهمیدند که اربعین چه کنگره بین‌المللی و بزرگی است، چه مواکب زیبایی دارد، چه حال و هوای جذابی دارد. کم کم با فلسفه اربعین آشنا شدند. این شیرینی‌ها باعث شد که کاروان‌های زیارتی کربلا از افغانستان زیاد شود. سال ۹۵ حدود ۱۰ هزار نفر از افغانستان راهی اربعین شدند، ولی در سال ۹۶ فقط خود ما توفیق میزبانی از ۱۶ هزار نفر را داشتیم. یعنی تعداد بیشتر از اینها بود. ما که از سمت آستان قدس پذیرای زائرین بودیم، ۱۶ هزار نفر را پذیرش کردیم. من آن زمان «بنیاد فرهنگی اجتماعی افغانستانی‌ها» را داشتم و از نزدیک شاهد اتفاقات بودم. شهرداری و سپاه و آستان قدس و مرزبانی و… با ما همکاری داشتند و ما خادمی زوار اربعین را در مشهد به عهده داشتیم. سال ۹۷ تعداد زائرینی که از افغانستان برای زیارت اربعین اقدام کردند به حدود ۴۵ هزار نفر رسید. یعنی هر سال هفت هشت ده هزار نفر اضافه می‌شدند. آخرین سال قبل از کرونا که سال ۹۸ بود، ما حدوداً ۵۰ هزار زائر از افغانستان داشتیم. مردم افغانستان می‌گفتند چه شده که اینطور در مرز از ما استقبال می‌کنند و سخت‌گیری نمی‌کنند و دیگر در مرزبانی اذیت نمی‌شویم؟ مگر این اربعین چیست؟ بعد وقتی که مشرف می‌شدند و برمی‌گشتند خودشان مبلغ اربعین می‌شدند. همین باعث می‌شد سال به سال مشتاقان اربعین بیشتر شوند.
زائران افغانستانی به خاطر تأخیر در صدور ویزا فضای اربعین را درک نمی‌کنند
خیلی‌ها بعد از دقیقه نود می‌رسیدند و خیلی‌ها اصلاً نمی‌رسند! چون عراق می‌گفت من ویزای اربعین من فقط تا پایان ماه صفر مهلت دارد. بنابراین اگر زوار افغانستانی اول ربیع‌الاول سر مرز می‌رسیدند، از ورودشان ممانعت می‌شد. خیلی‌ها از ۲۵ صفر تا ۳۰ صفر با عجله و سرعت خودشان را می‌رسانند که بتوانند وارد عراق شوند. خیلی از اینها ورودشان به مرز عراق یکی دو شب آخر ماه صفر است. به خاطر همین دیگر فضای اربعینی را درک نمی‌کنند. ارزش اربعین این است که همه شیعیان در فضای اربعین حضور داشته باشند و یک اتحاد بین آنها شکل بگیرد، ولی شیعیان افغانستان از این فیض محروم می‌شوند.
متقاضیان اعزام به کربلا در بین «مهاجرین افغانستانی» سه دسته هستند
مهاجران افغانستانی که در ایران زندگی می‌کنند طبیعتاً با حال و هوای اربعین آشنا هستند. هم اربعین را بهتر درک می‌کنند و هم تشنه‌تر هستند. اما برای تشرف مهاجرین داخل ایران هم مشکلات زیادی وجود دارد که انتظار داریم حل شود. ما مهاجرین را سه دسته می‌کنیم. یک دسته آنهایی هستند که «کارت آمایش» دارند، یک دسته «پاسپورت اقامتی» یک ساله دارند، و دسته سوم کسانی هستند که در طرح اخیر «سرشماری» شده‌اند.
زائرین افغانستانی داخل ایران چه مشکلاتی برای اعزام به اربعین دارند؟
کسانی که تازه سرشماری شده‌اند تا قبل از این حضورشان غیرقانونی بوده است، اما الآن اطلاعات‌شان ثبت شده است. از بین این سه دسته، آنهایی که غیر قانونی بودند و امسال در طرح شرکت کرده‌اند هیچوقت فرصت رفتن به کربلا را نداشتند. کسانی که پاسپورتی بودند در طول سال موقعیت رفتن به کربلا را داشتند و دارند، ولی به خاطر اینکه هزینه‌ها خیلی بالاست، عملاً امکان تشرف به کربلا را ندارند. مگر کسانی که متمول هستند و می‌توانند هزینه‌های آن را بپردازند که خیلی خیلی کم هستند. اینها کارشان نسبت به کسانی که از داخل افغانستان می‌آیند، راحت‌تر است، ولی هزینه‌ها برایشان زیاد است. اگر در طول سال بخواهند عازم شوند باید بالای ۵۰۰ دلار خرج کنند. چون حتماً باید با کاروان‌ها بروند و سفر کاروانی هم مخارج زیادی دارد. کسی نمی‌تواند شخصی برود. کاروان‌ها هم تعداد مشخصی هستند که مورد تأیید جمهوری اسلامی هستند. اینطور نیست که کسی بگوید من می‌خواهم با پنج نفر از اعضای خانواده‌ام به کربلا بروم. در نتیجه پاسپورتی‌ها هم خیلی کم به کربلا رفتند. دسته سوم «آمایشی‌ها» هستند که آنها فقط و فقط در ایام اربعین فرصت رفتن به کربلا را دارند. آن هم فقط در همین سال‌های اخیر برایشان میسر شده است. این افراد در چهل سال گذشته حتی حق بیرون شدن از شهرشان را هم نداشتند، چه برسد به خروج از کشور. اما خوشبختانه در جریان اربعین به همه آمایشی‌ها گفته شد که ثبت‌نام کنند و با شرایطی عازم اربعین شوند. اینها کارت‌های آمایش را به دفاتر کفالت تحویل می‌دهند، به جایش یک دفترچه گذر موقت دریافت می‌کنند و با همان دفترچه به عراق می‌روند. با داشتن این دفترچه نیازی به گرفتن ویزا هم نیست. چون با مذاکراتی که شده، این دفترچه برای حاکمیت عراق تعریف شده است و عراق با دیدن آن مهر خروج می‌زند و اینها می‌توانند به کربلا بروند.
اربعین فرصت خوبی برای رفع شبهات و نزدیکی ملت‌ها است
اگر سفر مردم افغانستان به اربعین را تسهیل بکنیم، پیوند مردم افغانستان با ایران بیشتر می‌شود. مهاجرین افغانستانی در ماه‌های گذشته به خاطر قطع دسترسی بانک‌ها و محدودیت‌های مختلف قدری شبهه و دلخوری دارند. سفر اربعین بهترین فرصت است که این گلایه‌ها و شبهات را رفع کنیم
به خاطر سخت‌گیری‌هایی که برای این سه دسته از مهاجرین افغانستانی داخل ایران هست، تا امروز تعداد کمی توانسته‌اند به اربعین بروند. بعید می‌دانم که ده درصد از مهاجرین تا امروز توانسته باشند به اربعین بروند. نهایتاً شاید ده درصدشان این توفیق را داشته‌اند. و نود درصد خیلی است! یعنی تعداد خیلی زیادی از مهاجرین امکان تشرف را نداشته‌اند. من معتقدم اگر سفر مردم افغانستان به اربعین را تسهیل بکنیم، پیوند مردم افغانستان با ایران بیشتر می‌شود. مهاجرین افغانستانی در ماه‌های گذشته به خاطر قطع دسترسی بانک‌ها و محدودیت‌های مختلف قدری شبهه و دلخوری دارند. سفر اربعین بهترین فرصت است که این گلایه‌ها و شبهات را رفع کنیم. مردم نیاز به شستشوی کدورت‌ها و ابهامات دارند و جریان امام حسین (ع) و اربعین بهترین شوینده این قصه است. اگر این اتفاق بیفتد خاطرات چند ماه اخیر پاک می‌شود. این اتفاق در میانه موج ایران‌هراسی که وجود دارد، مهم است و می‌تواند پیوندها را بیشتر کند.
پیش‌بینی واکنش طالبان در قبال تشرف شیعیان افغانستان به زیارت اربعین
برخورد حاکمیت فعلی افغانستان نسبت به مقوله اربعین واقعاً قابل پیش‌بینی نیست. در قصه محرم هم یک جاهایی خوب برخورد کردند و یک جاهایی بد برخورد کردند. یک جاهایی دیدیم که بعضی مقامات‌شان در هیأت‌های عزاداری حضور پیدا کردند، یک جاهایی هم دیدیم که به عزاداران حمله کردند. قابل پیش‌بینی نیست. اما ما از خدا می‌خواهیم که مانعی ایجاد نکنند. منتها یک بوهایی می‌آید که آدم احساس می‌کند که قرار است مانع ایجاد کنند.
لطفاً ویزا را زود صادر کنید! / هنوز تکلیف کسانی که ثبت‌نام کرده‌اند مشخص نیست
خیلی‌ها برای اربعین ثبت‌نام کرده‌اند ولی دفاتر کفالت گفته‌اند بروید، به شما خبر می‌دهیم. همیشه می‌گذارند و روز آخر اعلام می‌کنند. مهاجرین که در ایران هستند چرا باید کارشان طول بکشد؟
پس اولاً اینکه در طول سال هم اجازه بدهند، دوماً اینکه ویزا را زود صادر کنند. الآن خیلی‌ها برای اربعین ثبت‌نام کرده‌اند ولی دفاتر کفالت گفته‌اند بروید، به شما خبر می‌دهیم. همیشه می‌گذارند و روز آخر اعلام می‌کنند. مهاجرین که در ایران هستند چرا باید کارشان طول بکشد؟ از اول سفر ویزایش را بدهید برود. ما از دولت آقای رئیسی انتظار داریم مشکلات را حل کنند. نکته سوم اینکه در ثبت‌نام سخت‌گیری نکنند. ما موارد متعددی شنیده‌ایم که طرف رفته ثبت‌نام کند ولی به او گفته‌اند وقت ثبت‌نام گذشته است و دیر آمده‌ای. بابا هنوز هیچکس نرفته و هیچ اتفاقی نیفتاده، چرا جلوگیری می‌کنند؟ مهاجرین باید به سختی پول فراهم کنند و شرایط‌شان را مدیریت کنند. اینطور نیست که مثل ایرانی‌ها از سال قبل برای رفتن به اربعین برنامه‌ریزی داشته باشند. تازه بعد از دهه اول که زمزمه اربعین می‌شود می‌گویند ما برویم پولی جور کنیم و برویم. واقعیت این است. پس کمک کنند که این افراد با مشکلات کمتر راهی شوند. اینها سه پیشنهاد برای حل مشکل آمایشی‌ها بود.
دولت سفر اربعین کسانی که در سرشماری اخیر شرکت کرده‌اند را تسهیل کند
یک درخواست هم نسبت به کسانی که در طرح سرشماری اخیر شرکت کرده‌اند داریم. چه درخواستی؟ اینکه این دسته را هم مثل کارت آمایشی‌ها با «دفترچه گذر موقت» راهی کنند. اینها هم در وزارت کشور ثبت شده‌اند دیگر. کد دارند و اسمشان نوشته شده است. اتفاقاً برای غربالگری جمعیت مهاجرین هم مفید است. هر چقدر شما اطلاعات بیشتری داشته باشید و بدانید چه کسانی به شما مراجعه کردند و چه کسانی زائر اربعین بودند، این به شما هم کمک می‌کند که مهاجرین را راحت‌تر غربالگری کنید. اجازه بدهند اینها هم راهی شوند. سال‌های پیش می‌گفتند اینها حضورشان غیرقانونی است و اطلاعاتی نداریم و اینها. امسال که خداراشکر ثبت‌نام شده‌اند و اثر انگشت‌شان را گرفته‌اید و از آنها آدرس دارید. اینها را امسال راهی کنید و سخت‌گیری نکنید. این در تقویت نگاه ارزشی و انقلابی در میان مهاجرین و رفع سوءتفاهم‌ها و شبهات و کدورت‌ها خیلی کمک می‌کند.
مذاکره با وزارت خارجه عراق برای حل مشکلات پاسپورتی‌ها
امام حسین (ع) بهترین فرصت است که مهاجرین به عشق اباعبدالله (ع) در کشتی نجات امام حسین (ع) و زیر پرچم جمهوری اسلامی بنشینند
آخرین دسته هم پاسپورتی‌هایی هستند که اقامت یک ساله دارند. ببینید؛ خود ایرانی‌ها که شرط ویزا را ندارند، کارت‌های آمایش هم که بدون ویزا و با همان دفترچه‌های گذر موقت می‌روند. تنها کسانی که باید پول بسیار گزافی پرداخت کنند پاسپورتی‌ها هستند. پولی بین ۶۰ تا ۱۰۰ دلار ویزای عراق را باید بدهند. عدد دقیق را نمی‌دانم ولی از ۶۰ دلار قطعاً کمتر نیست. جدا از این پول «موافقه» هم هست؛ همان پولی که به شرکت‌های عراقی می‌دهند تا تضمین بدهند که این افراد تروریست نیستند. اینها هزینه را بالا می‌برد. عرض من این است شرایطی فراهم کنند تا کسانی که در ایران اقامت یک ساله دارند، یعنی آنها که اسمشان به عنوان کسی که در خاک جمهوری اسلامی زندگی می‌کند ثبت است، با همین مهرهای اقامت یک ساله اقامت بتوانند عازم شوند. کافی است نیروی انتظامی ایران با مرزبانی عراق صحبت کند تا همین مهرهای اقامت یک ساله را به منزله ویزای عراق حساب کنند. همانطور که از ایرانی‌ها و کارت آمایشی‌ها ویزا نمی‌خواهند، از این دسته هم ویزا نخواهند. من شنیده‌ام که دولت عراق توی این قصه حرفی ندارد. دولت عراق که کارت آمایش را پذیرفته، چرا این را نپذیرد؟ این به مذاکره و پیگیری از طرف جمهوری اسلامی نیاز دارد. حتی اگر این اتفاق هم نیفتاد و شرط ویزا را نگه داشتند، حداقل در صدور ویزا سخت‌گیری نکنند و آن برگه «کفالت» را طلب نکنند. کسانی که در ایران پاسپورت دارند در خاک جمهوری اسلامی زندگی می‌کنند و دقت امنیت جمهوری اسلامی هم از امنیت عراق بیشتر است. وقتی جمهوری اسلامی به این فرد اقامت یک ساله داده، مشخص است که تروریست نیست. بنابراین حداقل پول کفالت را نگیرند و ساده و سریع کار اینها را راه بیندازند.
متناسب با گام دوم انقلاب درباره زائران افغانستانی اربعین تصمیم‌گیری شود
حرف آخر من این است که جریان اربعین در میان شیعیان افغانستان از سال ۹۵ آغاز شد که سال اول تولیت آقای رئیسی در آستان قدس بود. حمایتی که آستان قدس از زائرین افغانستانی انجام داد باعث شد شور مردم افغانستان در جریان اربعین بیشتر شود. الآن که نظام اجرایی کشور در دست آقای رئیسی است، انتظار ما این است که در خور توانایی‌هایشان از زائرین افغانستانی حمایت شود. ما انتظار داریم که متناسب با گام دوم انقلاب و دولت انقلابی تصمیم گرفته شود. اینها باعث می‌شود نگاه اسلامی و تفکر ارزشی و انقلابی در میان شیعیان تقویت شود و با ایران‌هراسی که این مدت رواج افتاده مقابله شود. امام حسین (ع) بهترین فرصت است که مهاجرین به عشق اباعبدالله (ع) در کشتی نجات امام حسین (ع) و زیر پرچم جمهوری اسلامی بنشینند.
منبع: mehrnews-5575106