«رویداد امروز» طرح جدید نمایندگان را بررسی می‌کند چالش جدید مشاوره این بار در مجلس
هنوز اختلاف بهزیستی و نظام روانشناسی بر سر متولی صدور پروانه فعالیت مراکز مشاوره به سرانجام نرسیده که تعدادی از نمایندگان مجلس طرح اعطای مجوز مشاوره با رویکرد دینی و اسلامی به‌صورت مستقل توسط مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور را مطرح کرده‌اند.این طرح با مخالفت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور همراه بود تا جایی که رئیس این سازمان اعلام کرد: سازمان رایزنی خود را برای از دستور خارج‌کردن این طرح شروع کرده است. اشکالات به نمایندگان، مسئولان و کارشناسان اعلام شده است. یکی از اهداف ملاقات با مدیر حوزه‌های علمیه کشور برای مخالفت با این طرح بوده است. آیت ا... اعرافی اعلام کرد که از موضوع اطلاعی نداشته و طرح توسط نمایندگان ارائه شده است. اکنون بیش از صد نفر از روحانیون تحصیلات روانشناسی و مشاوره در سطح ارشد و دکتری داشته و عضو سازمان هستند و تعدادی از آنان پروانه دارند. در ۱۸ سال گذشته سازمان آماده تعامل و همکاری با حوزه بوده و تمام ضوابط شامل فارغ‌التحصیلان رشته‌های روانشناسی و مشاوره دارای تحصیلات حوزوی نیز شده است. سازمان از ضوابط خود در ارتباط با سازمان‌ها، نهادها، دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و قوه قضاییه عدول نخواهد کرد و کسانی هم که غیرمرتبط هستند مانند بقیه متقاضیان باید مدرک تحصیلات مرتبط دریافت یا در آزمون علمی - حرفه‌ای سازمان شرکت کنند. دکتر محمد حاتمی تاکید کرد: اکنون تلاش می‌کنیم این طرح غیرکارشناسی تفرقه‌افکنانه را از دستور کار مرکز پژوهش‌های مجلس یا کمیسیون مرتبط خارج کنیم. باید مشکلات این طرح از جمله دوگانگی صدور مجوز، نداشتن ساختار لازم جهت نظارت، غیرتخصصی شدن خدمات مشاوره‌ای، مغایرت با فرمان حضرت امام خمینی (ره) موضوع پیوند حوزه و دانشگاه و طرح مسائل اختلاف‌انگیز با نمایندگان مجلس در میان گذاشته شود. تمام روان‌شناسان و مشاوران ما مبتنی بر فرهنگ دینی و اسلامی ارائه خدمات می‌دهند و اصلا ضرورتی به بیان این طرح نیست.
مشاوره طلبه تحصیل‌کرده با روانشناسی در تضاد نیست
سلمان ذاکر نماینده ارومیه، یکی از 69 نماینده امضاکننده این طرح به «انتخاب» گفت: اعتقاد ندارم که اگر طلبه‌ای خوب درس بخواند با روانشناسی دانشگاه در تضاد است، خیلی از دروس ما درمورد جوانان و روانشناسی آن‌ها است. بسیاری از طلبه‌ها علاوه بر تحصیلات حوزوی، در دانشگاه هم درس خوانده‌اند. او در پاسخ به این که آیا ورود حوزه علمیه به مباحث روانشناسی در تضاد با تخصص نیست، افزود: در حوزه‌های علمیه رشته‌های مختلفی اعم از رشته فلسفه، فقه، روانشناسی، کلام و... داریم؛ مثلا طلبه‌ای دکتری روانشناسی دارد؛ بنابراین این دو از هم جدا نیستند. علوم جدید که در کنار علوم الهی و دینی قرار گیرد، هم جامع‌تر می‌شود و هم نافذتر.
به ورود طلاب رای مثبت می‌دهم
همچنین نماینده مبارکه در گفتگو با رویداد امروز گفت: کلیات طرح رویکرد مثبتی دارد. در بسیاری از مباحث، همواره یک پای مشاوره لنگ است و نیاز به بومی‌سازی مشاوره در تمام زمینه‌ها به‌ویژه ازدواج و جوانان داریم. پروین صالحی مبارکه گفت: در مشاوره‌ها بیشتر محتواها بر اساس ترجمه منابع اروپایی است، بنابراین باید با حضور کارشناسان دینی بومی‌سازی صورت‌گرفته تا تاثیرگذاری در خانواده‌ها بالاتر می‌رود. وی بیان داشت: در اعتیاد، دوست‌یابی، سبک زندگی ایرانی و ... کمبودهایی دیده می‌شود که مرجع علمی غربی و طرف مشاوره ایرانی است. در این موارد موفقیت کامل به دست نمی‌آید. صالحی تصریح کرد: مجوزی که به طلبه‌های حوزه داده می‌شود در باب شریعت و دین خواهد بود چرا که آسیب‌های اجتماعی مختلف به دلیل کمبود اعتقاد دینی گریبان‌گیر کشور است و تهاجمات دشمن نیز به دنبال جایگزینی سبک زندگی ایرانی با سبک زندگی غربی است؛ درحالی‌که دیانت به‌اندازه کافی قدرتمند و کامل است؛ بنابراین به علت کمی و کاستی موجود در مشاوره‌ها با چنین طرحی موافق هستم و به آن رأی مثبت می‌دهم. این عضو کمیسیون بهداشت و درمان با بیان اینکه در زمینه اعطای مجوزها باید بحث‌وبررسی بیشتری شود گفت: بر اساس بررسی 11 سازمان، کلاس و کارگاه‌های مشاوره برگزار می‌کنند، بنابراین مشخص‌کردن مرجع صدور متمرکز مجوز لازم است. برای رفع نقص در حوزه مشاوره، حضور طلاب را بی‌تاثیر نمی‌دانم، اما در خصوص اعطای مجوز از سوی یک مرکز واحد باید متخصصان تصمیم نهایی را بگیرند.
مشاوره دینی با روانشناسی تفاوت دارد
در این زمینه رئیس سازمان نظام‌پزشکی استان اصفهان به رویداد امروز می‌گوید: ازآنجایی‌که بیمار حوزه روانشناسی بر لبه تیغ قرار دارد و کوچک‌ترین نظر یا درمان غیرعلمی تبعات نامطلوب و جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت، ضروری است کسی که قصد دارد کار روانشناسی انجام دهد در این زمینه علم و تخصص کافی داشته و به مصاحبه‌های روانشناسی و درمان مسلط باشد. دکتر کامران منتظری بیان داشت: درمانگر جدا از هر سمتی که دارد، باید برای درمان دوره علمی روانشناسی را سپری کند و بعد وارد این ساختار شود. انجام این کار ساده نیست و از درمان دارویی نیز سخت‌تر است. او پیرامون نیاز برخی افراد به مشاوره اسلامی و مذهبی گفت: این موضوع بنیان اصلی مصاحبه روانشناسی نبوده و بنا به تشخیص، درمانگر می‌تواند بیمار را در موارد خاص و موردنیاز به مشاوران تخصصی ارجاع دهد. چرا که در برخی موارد لازم است افراد ضمن درمان روانشناسی از مشاوره شرعی نیز کمک بگیرند که توسط همکاران ما نیز پیشنهاد می‌شود. اما این مسیر جدای از درمان روانشناسی است و درمان بسیار حساس و طی‌کردن مسیر اشتباه در آن ممکن است باعث آسیب دائمی به افراد و خانواده‌ها شود. منتظری گفت: بعضی اوقات مواردی با دیدگاه‌های پوپولیستی اعلام می‌شود، درصورتی‌که در مواردی مانند این طرح باید از متخصصان مرتبط مانند نظام روانشناسی کمک گرفته شده و با واکنش به‌موقع، این طرح پیگیری نشود.
نباید حوزه علمیه و روانشناسی را مقابل هم قرار داد
یکی دیگر از مخالفان این طرح دکتر کورش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران و رئیس خانه روان‌شناسان استان اصفهان است که به رویداد امروز گفت: نخست اینکه ما حوزه‌های علمیه را به‌عنوان مراکز فعالی در زمینه دین می‌شناسیم که ساختار تخصصی به شمار می‌روند و فعالیت بخش گسترده‌ای از امور زندگی مردم به‌ویژه دررابطه‌با مسائل مختلف دینی، فقهی و اجتماعی را در بر می‌گیرد؛ نمود و کارکرد حوزه‌ها در همه ارکان جامعه در زمینه تخصصی خود چشمگیر است. او افزود: فردی که در حوزه علمیه تحصیل می‌کند می‌تواند کار مشاوره انجام دهد، این فرد از هیچ فعالیتی منع نشده است، در زمینه مشاوره افراد تحصیل‌کرده حوزوی فعال هستند، همان گونه که طلابی در حوزه پزشکی تحصیل‌کرده‌اند و یا در حوزه‌های فنی شاهد فعالیت طلاب بوده و هستیم. اما آیا سپردن اختیار صدور مجوز به حوزه علمیه، درحالی‌که متولی مراکز مشاوره برای دارندگان شرایط شامل حوزویان و دانشگاهیان مشخص شده، صحیح است؟ محمدی تصریح کرد: چرا حوزه علمیه را درگیر فرایندی بکنیم که متولی مشخص دارد؟ درحالی‌که برای فعالیت طلاب در حرفه مشاوره با شرایطی که گفته شد، هیچ منعی وجود ندارد؛ بنابراین معضل ساختارهای صدور مجوز با ایجاد ساختار جدید حل نمی‌شود بلکه باید اصلاح ساختار صورت پذیرد. رئیس خانه روان‌شناسان استان اصفهان بیان داشت: این امر باعث می‌شود ظرافت‌های علمی و کارکردهایی که در این زمینه وجود دارد نادیده گرفته شده و تصور شود مشکل ساختار معیوب باید با ایجاد یک ساختار جدید و تحمیل فرایند بروکراسی حل شود. محمدی گفت: نکته بعدی در ارتباط با روانشناسی است. همان‌طور که ما به علوم حوزوی احترام گذاشته و می‌دانیم این علوم دارای ریشه و اساس است و هرکسی نمی‌تواند بدون تحصیل در علوم و مکتب حوزه به آن ورود پیدا کند، در روانشناسی هم این رویکرد وجود دارد؛ علم روانشناسی پیش‌پاافتاده نبوده و کاملا تخصصی است و الزامات خاص خودش را دارد. معلومات و تعلیمات آکادمیک و حساسیت‌های بسیار گسترده‌ای دارد. با این علم که با روح و روان آدمی به‌عنوان حساس‌ترین وجه انسان سروکار دارد باید با حساسیت برخورد شود و پیرامون آن دانش و آگاهی عمیق وجود داشته باشد. او همچنین گفت: برداشت دیگری هم وجود دارد که هر فرد به‌عنوان یک انسان و شهروند باتجربه و امین می‌تواند به اطرافیان خود مشاوره بدهد و تجربیات خود را به اشتراک بگذارد، اما فراموش نکنیم که این مسئله مربوط به امور عمومی است. رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران ادامه داد: یکی از رسالت‌های حوزه علمیه راهنمایی و مشاوره در حوزه‌های گوناگون زندگی و پذیرفته شده است و در زمینه انجام این رسالت مانعی وجود ندارد، مردم ما همواره به آموزه‌های دینی باور دارند و تنها مرجعی که مشاوره دینی را به مردم منتقل می‌کنند طلاب و حوزه علمیه است. پس آن رسالت پذیرفته شده و برای مردم هم قابل‌احترام است؛ اما در این طرح موضوع مرکز مشاوره مطرح شده و ما وقتی تابلویی را به‌عنوان مرکز مشاوره مجاز و قانونی بالا می‌بریم، باید بدانیم مراجعه‌کننده‌ای که قصد دارد برای التیام دردهای خود به آن مرکز رجوع کند ممکن است از اختلالات تخصصی روان‌شناختی رنج ببرد که اینجا مشاوره عام و یا دینی در خصوص این فرد کفایت نمی‌کند. پس نیاز است به این شرایط با نگاه تخصصی و علمی نگریسته شود. محمدی تاکید کرد: فراموش نکنیم علم همواره در کنار دین تجربه زیستی موفقی داشته است و عمده روان‌شناسان ما دین‌دار و تحت تربیت و آموزش‌وپرورش دینی جامعه قرار داشته‌اند. می‌توان واحدهای درسی اخلاقیات و موازین دینی را پررنگ‌تر تعریف کنیم و از این بابت جایگاه یک روانشناس و مشاور می‌تواند در جامعه مستحکم و قابل‌اتکاتر باشد؛ طبیعتا اگر حوزه روانشناسی از حوزه دین خارج شود خیلی سریع توسط مردم نادیده گرفته می‌شود. این طرح از جهتی بی‌تدبیری است چرا که در شأن حوزه‌های علمیه نیست که به‌عنوان مرجع صدور پروانه فعالیت مشاوره، کارکردهایشان را تعریف کنند چرا که خیلی از کارکردها مقدس هستند و از نگاه تخصصی جایگاه و پایگاه خود را در جامعه دارند. او اضافه کرد: تعدادی از نمایندگان این طرح را به مجلس ارائه دادند که به باور من کمترین تدبیر در آن دیده شده است چرا که باعث برداشت اختلاف طلاب و روان‌شناسان می‌شود درحالی‌که این دو قشر همواره در کنار هم بوده‌اند. همچنان که امروز روحانیونی داریم که با تحصیلات دانشگاهی از مراجع قانونی مجوز مرکز مشاوره و بهترین مراکز را دارند و همین‌طور مشاورانی که با ایجاد پیوند بین آموزه‌های دینی و دانش آکادمیک مشاوران موفقی هستند.
کارزاری در مخالفت با طرح
همچنین در پلتفرم جمع‌آوری امضای کارزار نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس پیرامون این طرح منتشر شده و در این متن آمده است:
سلامت روان امری خطیر و حساس است و هر کسی نمی‌تواند در این موضوع بسیار مهم ورود کند. رهبر معظم انقلاب اسلامی(ره) در دیدار اعضای شورای مرکزی توصیه اکید فرمودند: «سلامت روان امر حساس و خطیر است و شورای مرکزی در تدوین ضوابط و اجرای آنان باید دقت لازم را مبذول نمایند». سازمان نظام روانشناسی و مشاوره با داشتن ۴۲هزار روانشناس و مشاور رسمی کارشناسی ارشد به بالا و ۳۰۰هزار عضو وابسته دارای بزرگ‌ترین سرمایه اجتماعی کشور است و هم‌اکنون به جای امید به آینده و تلاش برای بهبود آسیب‌های اجتماعی و فردی به شدت نگران طرح ارائه‌شده توسط تعدادی از نمایندگان در اعطای مجوز مشاوره با رویکرد دینی و اسلامی به حوزه‌های علمیه است و در صورت تحقق این امر، دودستگی و اختلاف موجب صرف انرژی دو طرف برای اقناع مخاطب در رفع اختلاف و اتهام علیه یکدیگر است. از این رو به هیچ عنوان چنین اقدامی به صلاح سلامت جامعه نخواهد بود. به دلیل اهمیت موضوع و مسائل متقن در غیرضروری بودن این طرح و مخالفت صریح جامعه روانشناسی و مشاوره به خصوص سازمان نظام روانشناسی با طرح مزبور، درخواست داریم دستور توقف و از دستور خارج کردن آن صادر گردد.
در انتظار تصمیم مجلس
طرح مناقشه‌برانگیز نمایندگان مجلس روزبه‌روز واکنش‌های بیشتری را سبب می‌شود و باعث شده دو قشر تأثیرگذار در تامین سلامت روح و روان مردم را به‌نوعی در مقابل هم تعریف کند. این در شرایطی است که هر روز جزئیات بیشتری از آن ارائه می‌شود و جمع بیشتری از موافقان و مخالفان را وادار به اظهارنظر می‌کند و مشخص نیست در نهایت رای نمایندگان سرنوشت طرح را به چه مسیری خواهد برد.